Technologiestichting STW. Jaarverslag 2003

Technologiestichting STW

| Jaarverslag 2003

| Inhoud

Jaarverslag Technologiestichting STW | Jaaroverzicht

_ Het Innovatieplatform

_ EZ en OCW

_ Veranderende kennisinfrastructuur

_ figuur 15 t/m 17

_ tabel 4 t/m 7

_ figuur 18 t/m 20

_ tabel 8

| Toepassing en kennishandel

_ Overheidsinvesteringen in de kennisinfrastructuur (Bsik)

| Kennisdiffusie, Kennisdisseminatie, Valorisatie,

_ Open Technologieprogramma (OTP)

Utilisatie, Innovatie

_ Behandelingsduur projectvoorstellen

_ Overzicht totale octrooiportefeuille

_ Universitaire faciliteiten

_ Nulaanstellingen

| Resultaten in 2003

_ Vijf nieuwe ondernemingen

_ De overheid als gebruiker

_ Octrooiaanvragen

_ Uitvindersvergoeding

_ Octrooikosten

_ Chemische Wetenschappen

_ Overeenkomsten

_ Kennishandelexpertise

_ Inkomsten

_ Simon Stevin Meesterschap

_ Andere STW-Programma’s

_ NWO-programma’s en thema’s

| Onderzoek

| Inleiding

_ EZ

| Programmatisch activiteiten in 2003

_ Bijzondere taken

_ Internationaal

_ Financiële highlights

_ interview | PROF.DR. JOHN JANSEN _ NGT.6205

_ interview | DR. ANTON VEDDER _ ETC.5963 | In 2003 lopend onderzoek _ Eerder gehonoreerde projecten

36 38 55 56

| Bestuur en Bestuursraad

_ interview | DR.IR. MICHIEL MÜLLER _ ABI.4929

| Bureau

_ interview | DR.IR. RICHARD HEUSDENS _ DEL.4625

| Diversen

_ interview | DR.IR. HENNY SPAAN _ EWO.5423

_ interview | DR.IR. MARCEL TER BRAKE _ TTF.5677

_ STW in de pers

_ Lidmaatschappen en adviezen

| Tot slot

| Conferenties, workshops en symposia

| Prijzen en eerbewijzen

_ interview | DR. HANS HELDER _ WBI.4725 _ Gehonoreerde projecten in 2003 _ interview | PROF.DR. JOKE BOUWSTRA _ LGT.6117 _ Beëindigde projecten in 2003

102 108 116 122

_ interview | IR. PETER SOMERS EN | Statistische gegevens _ tabel 1

PROF.DR.IR. JOSEPH BRAAT _ DTN.4323

126

_ figuur 1

| Lijst van gebruikers

_ figuur 2 en 3

| Jurykamers en commissies

145

_ figuur 4 t/m 6

| Lijst van afkortingen

150

_ figuur 7 en 8

_ tabel 2 en 3

_ figuur 9 t/m 14

| Financieel verslag

138

153

jaarverslag 2003

| Bestuur Prof.dr.ir. P.M. Dewilde, voorzitter Technische Universiteit Delft Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt, vice-voorzitter Universiteit Twente Mw.dr. E.M.M. de Brabander-Van den Berg DSM Fine Chemicals Dr. F.J.A.M. Greidanus Philips Research Laboratories Ir. D.Ph. Schmidt TPD-TNO1 Prof.dr. F.W. Saris Universiteit Leiden2

| Bestuursraad Prof.dr. P.M.G. Apers Universiteit Twente Prof.dr.ir. D.H. van Campen Technische Universiteit Eindhoven3 Prof.dr. W.M.J. van Gelder Technische Universiteit Eindhoven, Numico3 Ir. N.G. Ketting Commissie MER4 Dr. C.J. Kroese Kadaster5 Prof.dr. J.H. van Lint Technische Universiteit Eindhoven Mw.dr. M.J. de Nie-Sarink Shell Pensioenfonds Beheer BV Ir. A.A.J. Reuver IBM Nederland NV5 Prof.dr.ir. K. van ’t Riet S&P-TNO (sinds oktober niet meer werkzaam bij TNO) Ir. J.A. Roels Gist-Brocades BV Prof.dr. F.W. Saris Universiteit Leiden6 J.F. Sistermans Universiteit Twente3 Prof.dr.ir. G. van Straten Wageningen Universiteit Prof.dr.ir. C.T. Verrips Unilever Research Laboratorium7 Dr. S. Wittekoek ASML BV Ir. D.Ph. Schmidt vertegenwoordiger TNO2 Prof.ir. J. Witteveen vertegenwoordiger KIvI4 | Directie 1

sinds februari

tot februari

Dr. C.A.M. Mombers9

tot maart

Dr. J.W. Maas10

tot december

Mw. R.L.C. Wijnans

sinds juni

sinds mei

tot juli

tot november

sinds november waarnemend directeur

Drs. F.J.G. van de Linde

sinds 8 december directeur

| Jaaroverzicht

Het jaar 2003 kan zonder meer wor-

is met de realisatie van de Europese

Kamer gepleit, of liever gezegd weder-

den gekenschetst als het jaar van de

ambitie. De politieke aansturing van

om gepleit, voor een Nederlandse

ontdekking van de innovatie. Na jaren

ons nationale innovatiesysteem,

variant op dat programma.

van moeizaam pleidooi bij de politiek

waarvan publieke R&D een belangrijk

STW zal in het komende jaar met

voor versterking van het wetenschap-

onderdeel is, moet helpen om

andere partijen de haalbaarheid

pelijk onderzoek werd innovatie tot

obstakels bij de afstemming van

verkennen van een dergelijk

veler verrassing één van de thema’s in

de vraag en het aanbod van nieuwe

Nederlands initiatief.

de campagne voor de Tweede

kennis uit de weg te ruimen en om

Kamerverkiezingen. In navolging van

een nieuw elan te geven aan de

D’66 hebben ook de andere politieke

synergie tussen publieke en private

partijen zich over dit onderwerp uit-

partijen. Voor STW is deze gebeur-

gesproken, waardoor de politieke

tenis van bijzondere betekenis omdat

Met de Innovatiebrief en het

bewustwording omtrent het belang

de doelstellingen van het Platform

Wetenschapsbudget 2004 hebben de

van onderwijs en onderzoek voor

raken aan de kern van de STW-missie,

ministers van Economische Zaken en

onze economie en samenleving in het

namelijk bevordering van goed tech-

Onderwijs Cultuur en Wetenschap

afgelopen jaar enorm is toegenomen.

nisch wetenschappelijk onderzoek en

duidelijk het signaal afgegeven dat

De haperende economie en de

de toepassing daarvan door gebrui-

de overheid keuzes wil maken in de

Lissabon-doelstelling om Europa in

kers, in merendeel het bedrijfsleven.

te stimuleren onderzoeksrichtingen

2010 tot de meest dynamische en con-

Op basis van haar ervaringen op het

en streeft naar focus en massa,

currerende kenniseconomie van de

gebied van publiek-private samen-

excellentie en waardecreatie. De

wereld te maken, hebben ongetwijfeld

werking heeft STW dit platform niet

gebieden ICT, genomics en nanotech-

geholpen om die bewustwording te

alleen gewezen op het belang van

nologie zijn daarbij benoemd tot

vergroten.

kiezen op kwaliteit en scheppen van

nationale prioriteiten.

ruimte voor nieuwe ideeën, maar ook

Gezien het open karakter van het

Voor STW is in deze context in 2003

op de noodzaak de kloof te overbrug-

Open Technologieprogramma (OTP)

een aantal gebeurtenissen van bijzon-

gen tussen het eindproduct van uni-

van STW, dat vroegtijdig ruimte

dere betekenis geweest, namelijk de

versitair wetenschappelijk onderzoek

biedt aan nieuwe wetenschappelijke

instelling van het Innovatieplatform,

en de start van het innovatieproces

ontwikkelingen met goede perspec-

de Innovatiebrief, het Wetenschaps-

binnen een private onderneming.

tieven voor utilisatie, is het niet te

budget en het kabinetsbesluit om

In de praktijk is het nog vaak zo

verwonderen dat deze terreinen ook

800 miljoen euro te investeren in de

dat een onderzoeker meent dat het

prominent bij STW figureren. Wij

kennisinfrastructuur.

academische ei is gelegd, maar dat

begrijpen dat de overheid uitdrukke-

zijn klant, met name de (MKB-)onder-

lijk inzet op deze terreinen. Nederland

nemer nog met de vraag zit hoe dit ei

is echter niet uniek in haar keuze voor

moet worden uitgebroed. In navolging

de drie genoemde speerpuntgebie-

van het al vele jaren zeer succesvolle

den, wat moge blijken uit het feit dat

Met de instelling van het Innovatie-

Small Business Innovative Research

goede onderzoekers binnen een inter-

platform onder leiding van de

programme (SBIR) in de Verenigde

nationaal referentiekader werken en

minister-president geeft de overheid

Staten heeft STW bij het Innovatie-

in die optiek ook hun bench marks

duidelijk aan dat het haar menens

platform en bij leden van de Tweede

plaatsen. Door nationale stimulering

Het Innovatieplatform

EZ en OCW

jaarverslag 2003

| Jaaroverzicht

van specifieke onderzoeksgebieden

dienstverlening in publiek-private

wijze van STW. Deze reputatie willen

kan onze internationale impact enorm

samenwerking.

wij in de komende jaren graag blijven

verbeteren. In die zin steunen wij het

STW beschouwt het OTP als kern van

waarmaken, ook in de nieuwe taken

overheidsbeleid. Wel is te hopen dat

haar activiteit en blijft daaraan in de

en programma’s die naast het OTP

niet de illusie ontstaat dat met tijde-

toekomst grote waarde hechten. In

zullen worden opgepakt.

lijke maatregelen of met een tijdelijke

aansluiting daarop wil STW nadruk-

aansturing grote structurele effecten

kelijk bijdragen aan de dynamiek in

kunnen worden bereikt. Veel zal

het onderzoeksveld en aan de beant-

Overheidsinvesteringen in de

afhangen van de manier waarop de

woording van relevante onderzoeks-

kennisinfrastructuur (Bsik)

nieuwe beleidsmaatregelen hun

vragen uit de marktsector. Dit houdt in

structurele inbedding krijgen.

dat wij in de komende jaren actiever

Het besluit van het kabinet om ruim

zullen zoeken naar mogelijkheden om

800 miljoen euro te investeren in de

schaalgrootte en samenhang in

kennisinfrastructuur betekent voor

onderzoeksactiviteiten te bevorderen

STW werk aan de winkel. Wij voelen

en om doorstroming van kennis in de

ons zeer vereerd dat de consortia van

De Nederlandse kennisinfrastructuur,

innovatieketen te stimuleren. Zoals in

NanoNed, het grootste project in het

of althans de aansturing daarvan, was

dit jaarverslag beschreven, hebben wij

kader van Bsik (95 miljoen euro) en

in 2003 flink in beweging. De vorming

hiervoor voldoende aanknopingspun-

van Tissue Engineering (25 miljoen

van onderzoeksconsortia, de toene-

ten. Het OTP-netwerk biedt een uitste-

euro) onze organisatie hebben

mende gerichtheid op waardecreatie

kende basis om op verder te bouwen.

gevraagd de uitvoering van deze

en innovatie, de stroomlijning van het

In 2004 zullen de mogelijkheden wor-

projecten te verzorgen. Tissue

EZ-instrumentarium, de toenemende

den verkend om, met behoud van de

Engineering zal worden uitgevoerd in

centrale regie over publiek onderzoek

openheid van de STW-aanpak, nieuwe

samenwerking met ZonMW. De taken

op deelterreinen, de toenemende

onderzoeksactiviteiten te starten met

van STW betreffen daarbij niet alleen

behoefte aan kenniswerkers in de

(clusters van) bedrijven en goede

de financieel-administratieve afhan-

maatschappij, de samenwerking van

onderzoeksgroepen (al dan niet pro-

deling en het bestuurssecretariaat,

de drie Technische Universiteiten, het

grammatisch). Dit om het starten van

maar ook de onderzoeksbegeleiding

zijn alle elementen in deze dynamiek.

bedrijven te stimuleren en om meer

door middel van gebruikerscommis-

STW wil hierin bewust meebewegen.

programma’s (al dan niet in samen-

sies en de inbreng van expertise en

Temeer ook omdat de inzet voor het

werking met derden) uit te voeren. Er

dienstverlening op het gebied van

nieuwe beleid sterk appelleert aan de

zal aansluiting worden gezocht bij het

kennisbescherming en kennishandel.

missie van STW.

nieuw te ontwikkelen programmatisch

Ten derde is STW betrokken bij de uit-

Daarom kiezen wij voor de komende

instrument van EZ en bij de bestaan-

voering van het project Freeband

tijd voor een verdere uitbouw van het

de samenwerking met spelers als

Communication (30 miljoen euro). In

goede dat STW aan Nederland BV te

NWO, de regieorganen en Senter.

dit geval is STW onderuitvoerder voor

Veranderende kennisinfrastructuur

het Telematica Instituut en neemt zij

bieden heeft, namelijk: bevordering van goed technologisch onderzoek,

Het veld van onderzoekers en gebrui-

de monitoring van onderzoeks-

transparantie in aanpak en besluitvor-

kers heeft tijdens de evaluatie van

projecten voor haar rekening.

ming, expertise op het gebied van

STW in 2001/2002 aangegeven grote

Uitvoering van deze Bsik-projecten

kennisbescherming en -exploitatie en

waardering te hebben voor de werk-

betekent niet alleen een uitbreiding

| jaaroverzicht

voor het STW-bureau, maar ook een

Africa: affordable HIV stageing’ (het

breid netwerk van samenwerkende

verandering van de positionering van

snel opsporen van HIV-infecties,

onderzoeksgroepen met daaromheen

STW in het veld. Het vertrouwde

project TGT.6146), maar ook initiatie-

een uitgebreid netwerk van bedrijven

STW-imago, gebaseerd op het Open

ven die aansluiten bij bestaande STW-

en andere gebruikers. Het aantal

Technologieprogramma, ondergaat

thema’s zoals Genomics, Schone en

‘losse projecten’, dat wil zeggen pro-

met de uitvoering van NanoNed en

Zuinige Verbranding, Scheidings-

jecten van een onderzoeksgroep die

Tissue Engineering een duidelijke

technologie en Wiskunde Toegepast.

geen connecties heeft met andere STW-onderzoeksgroepen, is in feite

differentiatie. Zo zal STW in de hierboven genoemde dynamiek ook in

In het OTP heeft ieder onderzoeks-

klein, minder dan 10 procent. Een

de komende tijd de nodige verande-

initiatief van voldoende hoge kwaliteit

opvallende constatering is dat onder-

ringen ondergaan. De aandacht voor

een kans. Dit is één van de weinige

zoeksgroepen van verschillende

kwaliteitsbewaking, transparantie,

mogelijkheden tot financiering van

onderzoeksinstellingen in het kader

kennisbescherming en -exploitatie bij

vernieuwende toepassingsgerichte

van het OTP vaker met elkaar samen-

het onderzoek zullen echter sleutel-

onderzoeksplannen, waarvoor

werken (namelijk bij meer dan dertig

elementen in onze werkzaamheden

gewoonlijk nog geen speciale pro-

procent van de projecten) dan in het

blijven.

gramma’s bestaan of waar een multi-

geval van speciale programma’s

Dat Bsik en OTP voor elkaar geens-

disciplinaire uitvoering noodzakelijk

(minder dan twintig procent van de

zins wezensvreemde activiteiten zijn,

is. In het OTP worden nieuwe trends

projecten). Soms nemen zelfs vier

moge blijken uit het feit dat veel

in het onderzoeksveld daarom vaak al

verschillende onderzoeksinstellingen

STW-onderzoekers deelnamen in

in een vroeg stadium zichtbaar. In dit

deel in de uitvoering van een project.

deze derde investeringsronde, ook bij

jaarverslag geven wij voor het eerst

Hieruit kan men concluderen dat

projecten waarin STW niet betrokken

inzicht in gebieden waarin wij bijzon-

de vrije formule van het OTP volop

was. Een leuke bijzonderheid daarbij

dere activiteit signaleren (zie tabel 1).

ruimte biedt tot zelforganisatie, dat wil zeggen organisatie vanaf de

was dat het best beoordeelde Life Sciences voorstel (‘Ecogenomics’)

Daarnaast zijn er natuurlijk ook

werkvloer in plaats van bovenaf.

werd ingediend door BioDetection

gebieden waarop wij minder projecten

De dominante aanwezigheid van de

Systems, een bedrijf dat voortkwam

krijgen. Dat kan duiden op een gerin-

grote vijf Nederlandse R&D-bedrijven

uit OTP-project WBI.2823.

ger belang van het onderwerp, maar

en van organisaties als TNO en DLO is

het kan ook het gevolg zijn van

niet verrassend. Wel valt op dat deze

nieuwe programma’s die door derden

invloed afneemt. Het OTP-netwerk

worden uitgevoerd.

is dynamisch. Door het starten van

Open Technologieprogramma (OTP)

nieuwe projecten worden steeds Het OTP, één van de kernactiviteiten

Omdat men wellicht kan denken dat

nieuwe samenwerkingsrelaties en

van STW, kreeg in 2003 een uitbrei-

een open programma weinig samen-

nieuwe gebruikerscontacten aange-

ding in de vorm van 63 nieuw gehono-

hang vertoont, hebben wij onlangs

gaan die aansluiten bij actuele

reerde projecten op velerlei terrein.

een nadere analyse gemaakt van de

behoeften in onderzoek en markt.

Daarnaast werden in dit jaar ook

portefeuille die STW sinds 1990 heeft

184 nieuwe voorstellen ingediend.

opgebouwd (zie kader op pagina 11).

Soms voor STW zeer verrassende

Men mag concluderen dat het OTP-

nieuwe onderwerpen, zoals ‘Aids in

onderzoek plaatsvindt in een uitge-

jaarverslag 2003

| Jaaroverzicht

tabel 1

bijzondere activiteiten in het onderzoeksveld

Gebied

Toelichting

Medische technologie

Multidisciplinair onderzoek, met inbreng vanuit onder andere werktuigbouwkunde, natuurkunde en scheikunde (bijvoorbeeld miniaturisering, stromingsonderzoek en nieuwe materialen). Imaging technieken (bijvoorbeeld voor de reductie en localisering van röntgenstraling).

Parallel programmeren

Met name voor ‘network-on-chip’ (een meta-chip die zo is georganiseerd dat taken parallel uitgevoerd kunnen worden, waardoor de communicatie geminimaliseerd wordt) en ‘tile-based architectuur’ (combinatie van verschillende taak-specifieke en generieke processoren, waarbij een van de processoren moet beslissen hoe een metataak in taken opgedeeld wordt en welke processor welke taak doet). Mogelijkheden om automatisch een serieel omschreven programmeercode om te zetten naar parallelle computercode.

Geïntegreerde werktuigkundige

Voor controlerende en sturende functies in technisch ingewikkelde processen, bijvoorbeeld toepassingen van

en elektronischesystemen

MEMS.

‘Nutritional genomics’

Het inzetten van genomics-kennis voor betere voedingsmiddelen en gezondheidsbevordering.

‘Multi-scale modelling’

Technieken om verband te leggen tussen eigenschappen van materialen op verschillende schalen, bijvoorbeeld eigenschappen die op kleine schaal worden vastgesteld en de extrapolatie daarvan naar grotere schalen. Toepasbaar in vakgebieden, zoals civiele techniek, werktuigbouwkunde, lucht- en ruimtevaarttechniek en materiaalkunde.

Verbrandingsprocestechnologie

Nog geen ‘proven technology’ Numerieke technieken zijn nu pas geschikt om grip te krijgen op het beter begrijpen van de fundamenten van het verbrandingsproces (stroming, turbulentie en verbranding). Samen met FOM werkt het STW-Platform Schone en Zuinige Verbranding aan een programma om op fundamenteel gebied doorbraken te bewerkstelligen.

Financiële wiskunde

Wiskundig onderzoek voor toepassing in de financiële sector. Dit sluit aan op het programma Wiskunde Toegepast.

Ontzwaveling en (de)nitrificatie

Geen nieuw onderwerp, wel nieuwe wegen: in de milieubiotechnologie zijn er het ‘anammox proces’ en het ‘sulfide oxidatie proces’ voor ontzwaveling van brandstof. Beide processen zijn ontstaan uit eerdere STWprojecten en genereren duidelijk utiliseerbare kennis.

Optische netwerken en schakelingen

Integratie van protocollen, fysieke optische netwerkarchitectuur en de daarvoor benodigde optische componenten met onderlinge afstemming tussen de software en de hardware. Afstemming tussen 1) de informatici (de protocol-ontwikkelaars) 2) de ontwerpers van fysieke netwerkarchitecturen en 3) de componenten en devices ontwikkelaars.

Radartechnologie ‘Cybersecurity’

Ontwikkelingen op het gebied van antennes, ook in de mobiele communicatie. In een globale ICT infrastructuur zoals steeds meer gangbaar wordt, zal de traditionele computerveiligheid niet meer afdoende zijn: zij moet op alle niveaus geïntegreerd worden. Het gloednieuwe Sentinels-programma (www.sentinels.nl) gaat hierover.

‘Ubiquitous intelligence’

‘Omnipresent computing’ of ‘ambient intelligence’. Computers zijn overal. Overal is informatie en intelligentie

Software Engineering

Software-architectuur en ontwerp op systeemniveau: een poging om de kennis en het inzicht van systeem-

beschikbaar. Hiermee sterk verband houdend: embedded systems en Sentinels.

ontwerpers te abstraheren en hier een gedegen en onderbouwde methode van te maken. Dit kan ook om gemengde hardware/software projecten gaan. Ook hier een verband met embedded systems en met het programma JACQUARD.

| jaaroverzicht

Gebied

Toelichting

Toepassingen van magnetisme

In micro-elektronica, magnetisch koelen, magnetische sensoren. Ook voor het meten van kleine of hoogfrequente electromagnetische signalen (bijvoorbeeld hartpuls): squids, MRI.

Local drug delivery Nanotechnologie

Nieuwe wijzen van aanpak voor dit aloude doel, bijvoorbeeld met behulp van ultrageluid. Manipulatie op nanoschaalvan vloeibare kristallen en toepassingen van quantum dots: Voorbeelden van nanotechnologische ontwikkelingen die aansluiten op het Bsik-programma NanoNed.

Gebieden waarop verder veel projecten bij STW lopen, zijn: milieu en duurzaamheid, embedded systems, miniaturisatie (microsysteem technologieën, lab-on-a-chip), multi-media, convergentie en integratie van systemen, breedband ICT (met name op het onderdeel mobiel), adaptive systems (een onderdeel van neurale netwerken), microreactortechnologie en scheidingstechnologie.

Behandelingsduur projectvoorstellen

Universitaire faciliteiten

De in ons vorige jaarverslag genoem-

Naar aanleiding van een aantal voor-

aanspraak op kenniseigendom, van

de doelstelling om de behandelings-

komende situaties heeft het STW-

STW en onderzoeksinstelling.

duur van projectvoorstellen te

bestuur zich in de loop van het jaar

verkorten tot gemiddeld zes maanden

gebogen over vragen betreffende

is gehaald. Deze was in het afgelopen

kosten van universitaire faciliteiten,

jaar namelijk 5,9 maanden met een

nulaanstellingen van projectleiders en

standaarddeviatie van 1,9 maanden

de soms dubbele rol van de overheid

Bij onderzoekers met een nulaanstel-

(gemeten van het moment van

als onderzoeksfinancier én als

ling bij een universiteit die bij STW

acceptatie van het voorstel tot de

gebruiker.

een project verwerven, kan de situatie

datum van het besluit door het STW-

Met enige regelmaat kreeg STW

ontstaan dat de universiteit zich niet

bestuur). De spreiding in de behande-

vanuit het veld verzoeken om interne

gebonden acht aan de hiervoor

lingsduur hangt samen met enerzijds

doorberekeningskosten voor facili-

beschreven infrastructurele inbreng

de mogelijkheid van continue indie-

taire voorzieningen te vergoeden.

in het onderzoek. Bovendien is in een

ning (denk aan de invloed van vakan-

Het bestuur besloot echter de oude

dergelijke situatie de kenniseigendom

tietijd) en anderzijds het feit dat

beleidslijn te handhaven, namelijk

van de universiteit niet geregeld (de

omvangrijke projecten, of projecten

dat STW wel bereid is om gebruiks-

universiteit is dan de facto geen werk-

met een complexe situatie rond de

goederen en investeringskosten voor

gever). Omdat een dergelijke situatie

intellectuele eigendomsrechten, soms

haar rekening te nemen, maar dat de

ongewenst is, besloot het STW-

een langere behandelingsduur vergen.

onderzoeksinstelling verantwoordelijk

bestuur om onderzoekers met een

blijft voor alle overige (exploitatie)

nulaanstelling niet langer toe te laten

lasten van universitaire voorzieningen.

als aanvrager. Alleen wetenschappe-

De Colleges van Bestuur van de

lijk personeel (UD’s, UHD’s en hoog-

universiteiten zijn hiervan per brief

leraren, niet aio’s en post-docs) met

op de hoogte gesteld. Zo blijft dus

een bezoldigd dienstverband bij de

het uitgangspunt van kracht dat

universiteiten of bepaalde instituten

STW-projecten een gezamenlijke activiteit zijn, met een gezamenlijke

Nulaanstellingen

jaarverslag 2003

| Jaaroverzicht

voor wetenschappelijk onderzoek

STW-werkwijze: een gebruikers-

De afspraak is gemaakt dat STW en

kunnen indienen. In geval van emeriti

bijdrage moet nieuw, specifiek en

CW beurtelings de administratie van

zal het Bestuur de zaak per geval

inzichtelijk zijn en de eventuele

dergelijke samenwerkingsprogram-

bezien, waarbij altijd de voorwaarde

claims wat betreft tegenprestatie

ma’s voor hun rekening nemen om de

zal gelden dat de universiteit de

moeten in overeenstemming zijn met

uitvoering niet al te gecompliceerd te

beschikbaarheid van infrastructuur

het STW-kennishandelbeleid.

maken.

Uitvindersvergoeding

Kennishandelexpertise

In één geval is de rechter er aan te

Ten aanzien van de kennishandel

pas gekomen. Het betreft een ex-

willen wij op deze plaats vermelden

onderzoeker op een STW-project die

dat STW ook buiten het kader van

aanspraak maakt op een persoonlijke

het OTP haar diensten aan NWO-

vergoeding voor zijn uitvinderschap

gebieden en aan derden aanbiedt

In 2000 heeft STW voor de categorie

(Rijksoctrooiwet 1995 artikel 12.6).

waar het gaat om ondersteuning van

projecten met een budget groter dan

In eerste instantie heeft de rechter

kennisbescherming en juridische

500.000 euro de regel ingevoerd dat

NWO/STW in het gelijk gesteld.

kennishandelzaken. STW en het

gebruikers een bijdrage in de onder-

De zaak loopt echter nog in hoger

Algemeen Bestuur van NWO blijven

zoekskosten moeten leveren, in geld

beroep. In de loop van 2004 zal de

er naar streven om binnen de eigen

dan wel in natura. Deze zogeheten

Centrale Raad van Beroep zich hier-

NWO-organisatie een eenheid van

staffelbijdrage is ingevoerd om te

over buigen.

beleid en praktijk tot stand te brengen

garandeert en dat de intellectuele eigendomsrechten zijn geregeld. STW zal de kwestie van de nulaanstellingen te zijner tijd met de VSNU bespreken.

De overheid als gebruiker

voorkomen dat een te groot deel van

in kennisbescherming en kennisover-

het OTP-budget wordt besteed aan

dracht. In het komende jaar wil STW

omvangrijke, veelal samenwerkings-

Chemische Wetenschappen

zich bezinnen op de vraag hoe zij beter invulling kan geven aan deze

projecten. Momenteel is meer dan 30 procent van het aantal projecten

In het kader van het OTP werd ook

expertisefunctie (zie verder hoofdstuk

groter dan 500.000 euro.

in het afgelopen jaar samengewerkt

Toepassing en kennishandel).

In het geval dat de overheid optreedt

met het NWO-gebied Chemische

als (meebetalende) gebruiker in STW-

Wetenschappen (CW), dat een aantal

In samenwerking met VNO/NCW

onderzoek, moet men zich vanwege

onderzoeksprojecten begeleidde en

gaven wij actief ondersteuning aan

de Europese mededingingswetgeving

daarvoor de kennishandel verzorgde.

de ontwikkeling van een algemeen

afvragen of een dergelijke extra steun

Het aantal lopende chemische onder-

universitair octrooibeleid, alsook

is geoorloofd. Het bestuur conclu-

zoeksprojecten nam in 2003 verder af

aan het totstandkomen van algemene

deerde dat de overheid als een private

tot ongeveer 55 stuks. Dit ging

richtlijnen voor publiek private

gebruiker moet worden beschouwd

gepaard met een herschikking van de

samenwerking in de vorm van een

wanneer er sprake is van ‘tegen-

werkverdeling binnen het CW-bureau.

Memorandum of Understanding. Het

prestatie’ of ‘winstoogmerk’ in ruil

Naast het OTP werkt STW samen met

doel daarvan is om de formulering

voor de bijdrage. Voor het overige kan

CW in enkele programma’s, zoals het

van een beleid en de naleving daarvan

worden volstaan met de bestaande

programma Scheidingstechnologie.

beter aan elkaar te koppelen.

| jaaroverzicht

figuur 1

de STW-gebruikerscontacten in 2003

In de loop van de jaren heeft STW een

onderzoekers en gebruikers opgebouwd.

2% overige niet-academische gebruikers

Vrijwel ieder nieuw OTP-project draagt bij

overheid

aan een verdere uitbouw van dit netwerk

ziekenhuizen

of aan het leggen van nieuwe verbanden.

13%

uitgebreid netwerk van samenwerkende

21%

bedrijven (grote vijf) Philips Shell Akzo DSM Unilever

TN O/ D LO/GTI’s

Door de projectmatige aanpak van het OTP is er sprake van een continue dynamiek. Deze dynamiek is mede een gevolg van ontwikkelingen in de omgeving van kennisinstellingen. Bedrijven veranderen van interesse of van strategie, veranderen soms van eigenaar of houden op te bestaan, met als gevolg dat verbanden tussen publieke

55%

en private partijen in het onderzoek worden

bedrijven (overige)

aangegaan of verbroken. Het STW-netwerk geeft een continue afbeelding van nieuwe bewegingen in het onderzoeksveld.

uitgebreide relaties onderhouden met de

steeds meer onderzoeksprogramma’s

In een terugblik op de periode vanaf 1990

overige kennisinfrastructuur.

opgezet met vooral de grote bedrijven.

heeft het STW-netwerk met ongeveer

Een opvallende trend in de periode

Dergelijke programma’s hebben in hoofd-

1300 verschillende bedrijven en gebruikers-

1990–2003 is dat de representatie van de

zaak een fundamenteel wetenschappelijke

organisaties te maken gehad. Daar komt

grote vijf in het STW-netwerk afneemt.

inslag en zijn minder gericht op kennis-

bij het aantal gebruikers waarmee contrac-

In deelname aan het aantal gebruikers-

handel en daadwerkelijke toepassing.

ten zijn gesloten en die niet in gebruikers-

commissies uitgedrukt is hun aanwezigheid

Het STW-kennishandelbeleidbetekent

commissies waren vertegenwoordigd. Zo’n

in de tweede helft van deze periode terug-

voor de grote bedrijven soms een

600 verschillende bedrijven namen in die

gelopen met ongeveer 14 procent ten

hindernis, wanneer die kennis via andere

periode meerdere malen deel in het OTP,

opzichte van de eerste helft. Voor Philips

wegen zonder commerciële voorwaarden

waarbij sommige, zoals de grote vijf, zeer

was er zelfs sprake van een afname met

beschikbaar is. Deze ontwikkelingen zijn

frequent in STW-onderzoek participeerden.

23 procent, ook al blijft Philips voor STW

ongetwijfeld van invloed geweest.

Zoals figuur 1 aanduidt, waren de grote

verreweg de grootste speler.

Tegenover deze afname in de vertegen-

vijf in deze periode dominant aanwezig.

Deze verschuiving voltrekt zich tegen de

woordiging van de grote vijf staat een

Gezamenlijk namen zij deel in 56 procent

achtergrond van een aantal ontwikkelingen.

toestroom van kleinere bedrijven en de

van de STW-gebruikerscommissies.

Grote bedrijven als Shell, Akzo en KPN

opkomst van het aantal buitenlandse

Daarnaast zijn ook organisaties zoals TNO,

sloten centrale research laboratoria.

partners. Steeds vaker heeft STW te

DLO en de GTI’s belangrijke afnemers

Akzo verkocht Organon Teknika en diverse

maken met buitenlandse contractpartners.

van STW-onderzoek. Gezamenlijk namen

veredelingsbedrijven verkochten of sloten

Er komen dus meer spelers op de markt.

zij deel in 40 procent van alle OTP-

hun R&D-vestiging.

In 2003 namen 261 nieuwe gebruikers deel

projecten, waarmee duidelijk wordt dat

Andere NWO-geledingen en onderzoeks-

in STW-gebruikerscommissies, waaronder

deze organisaties net als de grote bedrijven

organisaties hebben in de loop van de jaren

61 buitenlanders.

jaarverslag 2003

| Jaaroverzicht

verdere invulling te geven aan het

Simon Stevin Meesterschap

Andere STW-Programma’s

Tijdens de startconferentie van het

Als nieuwe programma-activiteiten

(5 miljoen euro per jaar voor vijf jaar)

gezamenlijke ZonMW/STW-program-

van STW zijn voor dit jaar te noemen

dat het Algemeen Bestuur van NWO in

ma ‘Tissue Engineering’ op 7 novem-

NanoImpuls en Sentinels (zie ook het

2001 aan STW heeft toegezegd. De

ber werd aan prof.dr. J.A. Jansen

hoofdstuk Onderzoek).

besluitvorming over deze invulling

geoormerkte OTP-genomicsbudget

verloopt echter langzamer dan

(Universitair Medisch Centrum St. Radboud) het Simon Stevin

Met NanoImpuls, een Impuls-

gehoopt, zodat wij voor het derde jaar

Meesterschap uitgereikt. De prijs is

programma van EZ, werd een forse

op rij geen gebruik hebben kunnen

aan hem toegekend voor zijn grote

stimulans gegeven (23 miljoen euro)

maken van dat toegezegde accres.

verdiensten op het gebied van bio-

van het nanotechnologisch onderzoek

Op het totaal van de STW-begroting

materialen en tissue engineering. Het

in Nederland met het doel om de

bezien, werd met de nieuwe program-

belangrijkste thema van het werk van

nationale krachten op dit terrein te

ma’s Sentinels en Genomics dit jaar

John Jansen (1953) is ‘Wondgenezing

versterken en te bundelen. STW zal

8,1 procent van het budget uitgegeven

rondom implantaten’, dat wil zeggen,

voor dit programma de bureautaken

aan speciale programma’s buiten het

hoe cellen en lichaamsweefsels

verzorgen, evenals voor het Bsik-

OTP (zie figuur 3). Dit is nog onder de

reageren op implantaatmaterialen en

programma NanoNed.

richtlijn die de financiers NWO en

hoe beschadigde weefsels op een zo

De definitieve start van Sentinels

EZ naar aanleiding van de evaluatie

natuurlijk mogelijke wijze kunnen

(dit onderzoek is gericht op veiligheid

voor STW hebben vastgesteld. Echter

herstellen. Met de 500.000 euro, die

van ICT, netwerken en informatie-

in 2002 en 2003 zijn door STW uit

aan het Meesterschap is verbonden,

systemen) werd mogelijk gemaakt

OTP-middelen voor de programma’s

gaat prof. Jansen een nieuw bo-

door een toezegging van 2,5 miljoen

JACQUARD, Sentinels, Scheidings-

tcement ontwikkelen op basis van

euro door EZ. NWO besloot al eerder

technologie en PROGRESS II ver-

calciumfosfaat. Zie ook de toelichting

2,5 miljoen te investeren in dit

plichtingen aangegaan, zodat binnen

van het SSM-programma in het hoofdstuk

programma, dat inclusief de eigen

enkele jaren aan deze richtlijn zal

Onderzoek op pagina 49. Een interview

bijdrage van STW en bedrijfsbijdragen

worden voldaan. In 2003 is uit het

met prof. Jansen staat op pagina 14.

een omvang zal hebben van ongeveer

OTP-basisbudget 9 miljoen euro toe-

10 miljoen euro voor acht jaar.

gekend aan speciale programma’s.

Op het gebied van genomics nam

In de komende jaren zullen de STW-

het STW-bestuur het besluit om in

programma-activiteiten nog verder

het kader van de samenwerking met

worden uitgebreid.

de IOP-programmacommissie een

Zoals hierboven al is beschreven, is

bedrag van 1,8 miljoen euro te inves-

het STW-bestuur een voorstander

teren in technologieontwikkeling voor

van een Nederlandse variant op het

proteomics (zie paragraaf Genomics op

Amerikaanse SBIR-programma. Het

pagina 40).

bestuur nam in 2003 het principebesluit om, parallel aan het overleg

| Uitreiking van de Simon Stevin Meesterschaps-

Voor de overige ‘genomics-activitei-

met externe partners, alvast een

prijs door vice-voorzitter van STW prof.dr.ir.

ten’ wordt getracht om in overleg met

experimentele opzet voor een eigen

D.N. Reinhoudt (l) aan prof.dr. J.A. Jansen (r)

het Nationaal Regieorgaan Genomics

SBIR-programma voor te bereiden.

| jaaroverzicht

figuur 2

verdeling van de 637 lopende projecten in 2003 naar soort programma

NWO-programma’s en thema’s Zoals ook in andere jaren nam

17,5% NWO/ E Z-programma’s

STW deel aan verscheidene NWO-

11,8% STW-programma’s

programma’s en -thema’s, namelijk

70,7% OTP

Scheidingstechnologie (met CW), Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie (met ALW), Aspasia, het Stimuleringsprogramma Energieonderzoek, Tissue Engineering en de Vernieuwingsimpuls. Zie ook tabel 8 op pagina 36 en de daarbij behorende verslaggeving.

figuur 3

verdeling van de STW-projectbudgetten in 2003 naar soort programma

Verder werd medewerking gegeven aan de uitvoering van centrale NWOprogramma’s als Mozaïek en de

13,8% NWO/ E Z-programma’s

European Young Investigators Awards

8,1 STW-programma’s

(EURYI). Voor het centrale NWO78,1% OTP

programma Cognitie werd voor 2004 een ‘Call for Application-oriented Cognitive Research Projects’ voorbereid. Bij het NWO-programma Verantwoorde Voeding besloot STW in goed overleg met de Programmacommissie de medewerking te beëindigen.

De definitie van het OTP is als volgt:

Hoewel STW destijds mede initiatief nam tot deze door OCW, LNV, VWS en

Het OTP omvat de programma’s en activiteiten die voor de helft of meer op rekening van STW worden

VROM gefinancierde activiteit, bleek

gefinancierd en waarbij een afweging van de projecten op basis van competitie plaatsvindt.

de utilisatiedoelstelling gaandeweg

In hoofdzaak extern gefinancierde programma’s, zoals bijvoorbeeld PROGRESS en een programma als

echter op de achtergrond te geraken,

de Werkbezoekregeling behoren dus niet tot het OTP.

waardoor onderzoekers begeleiding van hun projecten door middel van gebruikerscommissies eerder als last zagen dan als een toegevoegde waarde. Voor ons was dit het signaal om de verdere begeleiding van het onderzoek geheel aan de NWO-gebieden ZonMW en MaGW over te laten.

De figuren 4 tot en met 6 en 9 tot en met 15 zijn gebaseerd op het OTP.

SIMON STEVIN MEESTER 2003 PROF.DR. JOHN JANSEN

“Spontane botgroei moet mogelijk zijn” project: NGT.6205

| NGT.6205

Prof.dr. John Jansen ontving op 7 november het Simon

een katheter heel goed. Door toepassing van de juiste

Stevin Meesterschap 2003. Sinds 1984 houdt hij zich bezig

middelen hebben we de wondgenezing bij deze vorm van

met tandimplantaten en alles wat op dat gebied te onder-

dialyse kunnen verbeteren.”

zoeken is. Sinds 1992 doet hij dat (hernieuwd) aan het Universitair Medisch Centrum Nijmegen. Hij kreeg toen een pioniersubsidie van STW en dat is aan het UMCN niet

Nauwe samenwerking

ongemerkt voorbijgegaan. Ook met andere onderzoeksgroepen is door de jaren heen In ruim tien jaar heeft Jansen de sector Parodontologie

nauwe samenwerking ontstaan. Jansen: “Opvallend genoeg

en Biomaterialen helpen groeien van een groep van drie

kijken tandartsen meer op van onze samenwerking met

onderzoekers tot een afdeling van meer dan twintig mede-

heel andere vakgebieden dan die andere vakgebieden.

werkers die aan allerlei projecten werken. De verschillende

Zo hebben we veel geleerd van Grensvlakfysica uit Utrecht.

projecten hebben allemaal wel iets met elkaar te maken en

Deze onderzoeksgroep kijkt fysisch naar grensvlakken

moeten uiteindelijk leiden tot verbeteringen in het inbren-

en wij vanuit een biologisch oogpunt. Fysici hebben in het

gen van tandimplantaten, wondgenezing en, als alles goed

algemeen meer verstand van grensvlakken en wij hebben

gaat, spontane botgroei uit ‘botvullers’.

dan ook veel gehad aan deze samenwerking. Dat geldt evenzeer voor een onderzoek naar een glucosesensor

“Bij een tandimplantaat brengen we een schroef aan in

dat we samen met organisch chemici doen. Dat levert nog

de kaak en daarop plaatsen we een kroon of een brug.

niet de resultaten op die we voor wondgenezing hopen

Alle materialen die we gebruiken om ervoor te zorgen dat

te vinden. Toch zijn er voldoende aanknopingspunten om

we iets op of in de kaak kunnen plaatsen, noemen we bio-

ermee door te gaan.”

materialen. Behalve in die materialen zelf zijn we uitermate geïnteresseerd in de wondgenezing ten opzichte van

De kennis die uit dergelijke ontwikkelingen en samen-

dergelijke biomaterialen. Voor het uiteindelijke klinische

werkingsverbanden voortkomt, is op zijn beurt bruikbaar

succes is het belangrijk dat het biomateriaal de botgroei

voor het doel dat Jansen zich heeft gesteld met het

ondersteunt en zelfs bevordert. Met tandimplantaten zijn

onderzoek dat hij van de geldprijs, die met de benoeming

we inmiddels zo succesvol dat we de indicaties voor

tot Simon Stevin Meester is gemoeid, gaat doen. In dit

plaatsing steeds verder kunnen opschuiven. Dat wil zeggen

onderzoek gaat Jansen op zoek naar een verbeterde

dat we momenteel ook al kans zien om op plaatsen waar

versie van ‘botcement’, een vorm van botvuller die je in

weinig bot aanwezig is, toch tandimplantaten te plaatsen.

een botdefect kunt injecteren. “In 1996 zijn we in samen-

Mede daardoor heeft het onderzoek naar materialen die

werking met de firma Biomed-Merck een STW-project

als botvervanger gebruikt kunnen worden, de botvullers,

gestart, waarin we onderzoek gedaan hebben naar een

zich eveneens ontwikkeld. Gedurende de afgelopen tien

dergelijk botcement. De diverse studies lieten zien dat

jaar hebben zich twee belangrijke ontwikkelingen voor-

het materiaal klinisch goed te gebruiken was, onder meer

gedaan. Op het gebied van deklagen op tandimplantaten

hardde het goed uit, was goed aan te brengen en bot

zijn we zo goed als uitontwikkeld. Ook hebben we op

groeide er overheen. De pasta, gemaakt van calciumfosfaat

het gebied van peritoneale dialyse vorderingen geboekt.

keramiek, was echter zo weefselvriendelijk dat het slechts

Omdat we bij tandimplantaten in feite hetzelfde doen als

heel langzaam afbrak in het lichaam. Een nadeel van

bij nierdialyse via het buikvlies, het is immers ook doorvoer

calciumfosfaat keramiek is dat keramiek niet sterk genoeg

door de huid, begrijpen wij de risico’s van infecties rond

is om belasting te doorstaan. Als een botvuller gemaakt

jaarverslag 2003

| NGT.6205

van dit materiaal dus lange tijd in het lichaam aanwezig

halverwege het onderzoek het roer omgooit, zich op

blijft, is de kans op breuk van het materiaal groot met alle

andere activiteiten gaat concentreren en uit het onderzoek

mogelijke klinische gevolgen van dien.”

stapt. Daar valt niet mee te werken.”

Porositeit in pasta

Driedimensionale reconstructies van botgroei

Jansen en zijn onderzoeksgroep probeerden porositeit

Van het geld dat bij de eretitel Simon Stevin Meester

aan te brengen in de pasta. Hierdoor werd de pasta wel

hoort, een half miljoen euro, heeft Jansen een Micro CT

afbreekbaar in het lichaam, maar werd het weer minder

aangeschaft om de morfologie van het materiaal te

goed klinisch bruikbaar omdat het materiaal niet goed

karakteriseren en om biologische studies uit te voeren.

uithardde. Een positief verschijnsel dat toen wel optrad

Het apparaat biedt de mogelijkheid driedimensionale

was dat de pasta nog botvriendelijker werd. Jansen: “Als

reconstructies van botgroei in beeld te brengen. Voorts

we op de botvriendelijkheid doorgaan, zou er wel eens een

zijn drie onderzoekers aangesteld: een chemicus voor

mogelijkheid kunnen ontstaan om spontaan botweefsel te

de ontwikkeling van het materiaal, een gezondheids-

laten groeien. Als dat zo blijkt te zijn, dan zijn de toepas-

wetenschapper die naar de biologische reacties kijkt en

singsmogelijkheden natuurlijk legio. Denk maar aan het

een basisarts die onderzoek gaat doen bij proefdieren.

sneller genezen van botbreuken. Daarom willen we weten of calciumfosfaat keramiek daartoe in staat is. En zo ja,

“Als we met dit instrumentarium en deze mensen over vier

waarom? Die vraag is van belang. We willen bijvoorbeeld

jaar een systeem hebben dat injecteerbaar is en porositeit

weten of het echt alleen door de porositeit komt. Het aan-

heeft, dan hebben we in dit project veel bereikt. Daarnaast

brengen van de porositeit heeft de injecteerbaarheid van

levert zo’n onderzoek altijd veel nevenkennis op. Hoewel

het materiaal namelijk nadelig beïnvloed. Nu moeten we

het er naar uitziet dat we op de goede weg zitten, kan

eerst een mal maken buiten het lichaam en wat er uit die

het in een onderzoek als dit ook nog helemaal anders

mal komt, plaatsen we in het lichaam. Als porositeit de oor-

uitpakken. Ik weet bijvoorbeeld nog niet eens zeker of

zaak van de spontane groei blijkt te zijn, dan kunnen we

de groeiverschijnselen die we hebben waargenomen,

onderzoeken of er andere mogelijkheden zijn om porositeit

niet overeenkomen met pathologische verkalking. Als dat

in materiaal aan te brengen, waarmee dan wellicht ook de

onverhoopt wel zo blijkt te zijn, heb je veel onderzoek

botgroei bevorderd kan worden.”

gedaan, ook wel kennis opgedaan, maar niet gevonden wat je zocht. Zo kan het gaan in grensverleggend onderzoek”,

De laureaat toont zich ingenomen met de eretitel van STW. “Een onderzoeksbudget dat je ter vrije besteding toegewezen krijgt, stelt je in staat onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek te doen. Met samenwerking met het bedrijfsleven is niets mis, zolang we maar niet om een boodschap worden gestuurd. Je ziet nog wel eens bedrijven met onderzoeksvragen komen die eigenlijk niet op een universiteit thuishoren. Zij verwachten dan op een goedkope manier kennis te vergaren. Een ander euvel wil nog wel eens zijn dat een bedrijf waarmee je afspraken maakt,

aldus Jansen.

a a n ta l p r oj e c t(v oor s te l l )e n

figuur 4

aantal referenten

Aantal referenten per ingediend 20

projectvoorstel in 2003 in de beoordelingsfase.

0 2

> 10

aan t al r ef er en t en

aan t al p r o ject en

figuur 5

gebruikers

Aantal gebruikers in de gebruikers-

commissies. 10

0 1

>10

aan t al g eb r u iker s c o mmis s ieled en

aantal gebruikers

figuur 6

projecten en gebruikers

1000

Verdeling van de externe gebruikers naar het aantal projecten waarbij zij zijn betrokken. Zo zijn er 528 gebruikers ‘slechts’ bij één STW-

100

project betrokken, 114 gebruikers zijn bij twee projecten betrokken. Ook zijn er nog 13 gebruikers bij meer dan 14 verschillende projec-

ten betrokken. STW-onderzoek is er dus niet voor een ‘happy few’, in 2003 waren totaal 793 gebruikers bij het onderzoek betrokken. 0

N.B. Divisies van bedrijven worden 1

>14

a a n t a l p r o j e c t e n w a a r a a n d e g e b r u i ke r i s v e r b o n d e n

niet als afzonderlijke gebruikers weergegeven.

jaarverslag 2003

| Jaaroverzicht

Bijzondere taken

Op verzoek van de NWO-gebieden

functie van het OTP voor het nieuwe

EW en CW heeft de directeur STW

EZ-instrumentarium.

met de directeur van CW het duo-

Naast de indicatoren die voorheen

Ook in 2003 voerde STW een aantal

trekkerschap aanvaard van het NWO-

al in het jaarverslag werden opge-

taken uit op verzoek van het

thema Nanowetenschappen en -tech-

nomen, zal in de komende jaren

Ministerie van EZ. Dipl.-Phys. C.N.M.

nologie. CW, STW, FOM en wellicht

melding worden gemaakt van de

Jansz organiseerde en coördineerde

ALW, willen zich inspannen om een

klanttevredenheid. In december heb-

de monitoring van de Technologische

multidisciplinair themaprogramma te

ben wij projectleiders en gebruikers

Topinstituten en het toezicht op de

starten (4 à 8 miljoen euro). Er zal een

van de in 2003 beëindigde projecten

Nederlandse bijdragen aan het

programmavoorbereidingscommissie

gevraagd naar hun tevredenheid over

EUREKA-programma MEDEA+ en zij

worden ingesteld. Vanzelfsprekend

onze dienstverlening in het kader van

begeleidde de internationale monito-

zal aansluiting worden gezocht bij

hun STW-project. In de figuren 7 en 8

ring van MEDEA+ projecten waarvoor

het Bsik-programma NanoNed.

is te zien dat onze klanten over het

Nederland verantwoordelijk was.

Een bijzondere activiteit was voor

algemeen tevreden zijn. Omgerekend

STW sloot met EZ een overeenkomst

STW de deelname in het maatschap-

kregen wij van hen als rapportcijfers

voor de beoordeling en begeleiding

pelijk debat rond thema’s als ICT,

respectievelijk gemiddeld een 8,7 en

van de Nederlandse bijdragen aan het

Genomics en Nanotechnologie. Door

een 7,7. Naast een tevredenheidsscore

EUREKA-programma ITEA 2003, als-

participatie in het NWO-programma

gaven sommige geënquêteerden ons

mede voor de coördinatie en begelei-

Ethiek, Onderzoek en Bestuur werken

waardevolle suggesties voor verdere

ding van de internationale monitoring

technische STW-onderzoekers nauw

verbetering van onze dienstverlening.

van de ITEA-projecten waarvoor

samen met ethici, waardoor de maat-

Wij zullen daar in de komende tijd

Nederland in 2003 verantwoordelijk is.

schappelijke dimensie van hun tech-

dankbaar gebruik van maken.

Dr. W.H. Segeth coördineert de werk-

nologische projecten zeer concreet

Ten aanzien van de wens van de

zaamheden.

vorm krijgt. Voor de overige toelichting

evaluateurs om de minimale omvang

zie de verslaggeving voor de desbetref-

van gebruikerscommissies te vergro-

NWO sloot in het afgelopen jaar met

fende programma’s in het hoofdstuk

ten, is met EZ de afspraak gemaakt

de Europese Commissie een uitvoe-

Onderzoek (pagina 36).

om, teneinde verdere kennisversprei-

ringsovereenkomst voor het European

ding te bevorderen, de minimale

and Developing Countries Clinical

omvang van gebruikerscommissies

Trials Partnership (EDCTP, een inter-

op een streefwaarde van drie leden

nationaal programma met een

(in plaats van één) te stellen. Wij

omvang van 600 miljoen euro). Tussen

Als vervolg op de evaluatie van STW

verwachten dat deze wijziging slechts

NWO (gastheerorganisatie) en STW is

in 2001, in opdracht van de geld-

in een beperkt aantal gevallen tot

de afspraak gemaakt dat STW op

gevers, werd met EZ gesproken over

complicaties zal leiden. In die situatie

basis van detachering aan EDCTP juri-

prestatie-indicatoren waarmee de

zal achteraf worden gemeld waarom

dische ondersteuning zal bieden ten

output van STW in de loop der jaren

de streefwaarde niet kon worden

behoeve van kennisbescherming en

kan worden gevolgd. Ook werd

gehaald. Figuur 5 toont hoe de

kennisexploitatie. In 2004 zal hiervoor

gesproken over de minimale omvang

omvang van gebruikerscommissies

een overeenkomst worden gesloten.

van gebruikerscommissies bij OTP-

was verdeeld in het afgelopen jaar.

Voor de uitvoering van de nanotech-

projecten en over de signalerings-

nologieprogramma’s NanoImpuls en

| jaaroverzicht

figuur 7

totale waardering projectleiders

NanoNed werd een overeenkomst zeer tevreden

gesloten met de Universiteit Twente (penvoerder van het nanotechnologieconsortium van onderzoeksinstel-

tevreden

lingen en Philips). neutraal

Internationaal ontevreden

Dit jaar werd het INTAS-project ‘Collaboration as a main factor of

zeer ontevreden

sustainability of Russian science in the provinces’ afgerond. Een belang-

rijk product van dit project is een aantal personen

database met uitgebreide informatie over alle Russische wetenschappers die na 1991, onder het voor Rusland

Klanttevredenheid is voor STW een belangrijke output-indicator. Eind 2003 hebben wij voor het eerst een

nieuwe systeem van peer review,

vinger aan de pols gehouden voor de projecten die in dat jaar afliepen. Projectleiders en gebruikerscommissie-

geld voor onderzoek wisten te

leden werden gevraagd om in terugblik op het project een beoordeling te geven voor de STW-dienstverlening.

verwerven. Deze database werd

Op het moment van afsluiten van dit jaarverslag was het resonspercentage voor beide categorieën ondervraag-

vervolgens gebruikt om inzicht te

den omstreeks 30 procent. In de komende jaren zullen onze klanten steeds direct na afloop van hun project

krijgen in de groeiende rol die uni-

worden ondervraagd, waardoor wij een hoger responspercentage hopen te bereiken.

versiteiten en onderzoeksinstituten buiten de conglomeraten Moskou

figuur 8

totale waardering gebruikers

en St. Petersburg in het Russische wetenschapslandschap spelen evenals in het belang van interregionale

zeer tevreden

en internationale samenwerking voor succesvol onderzoek.

tevreden

Zoals in voorgaande jaarverslagen reeds is gemeld, zoekt STW internationale samenwerking in het kader

neutraal

van het OTP vooral in de vorm van bilaterale samenwerking met zuster-

ontevreden

organisaties. In de samenwerking met de Deutsche Forschungsgemeinschaft

zeer ontevreden

(DFG) zijn twee projecten gezamenlijk beoordeeld; beide zijn gehonoreerd.

In deze projecten is nauwe samenwerking tussen Nederlandse en

aantal personen

jaarverslag 2003

| Jaaroverzicht

BESTUUR EN BESTUURSRAAD

Duitse groepen voor zien, onder

afdrachten aan het ABP (2,8 procent)

In december vond de 256e vergade-

andere door de tijdelijke uitwisseling

en een stijging van de Interim

ring van het bestuur plaats. De

van onderzoekers.

Regeling Ziektekosten (0,8 procent).

bestuursraad kwam voor de 67e keer bijeen. Het bestuur nam afscheid

Met de EPSRC (UK) zijn afspraken gemaakt voor het afwisselend beoor-

Met NWO werd een stelselwijziging

van prof.dr. F.W. Saris. Hij nam plaats

delen van projectvoorstellen van

overeengekomen. De verplichtingen-

in de bestuursraad. STW is Saris

Nederlandse en Britse onderzoekers.

ruimte voor STW wordt vastgesteld

veel dank verschuldigd voor de wijze

Een eerste project werd door STW

op het huidige kasniveau van 27 mil-

waarop hij de belangen van STW

behandeld en kon om reden van kwa-

joen euro per jaar en eenmalig 81

gedurende drie jaar heeft behartigd.

liteit helaas niet worden gehonoreerd.

miljoen euro. Zo heeft STW steeds

Ir. D.Ph. Schmidt werd benoemd tot

Naast bilaterale samenwerking

een vordering op NWO op de balans

bestuurslid.

oriënteren wij ons wat betreft deel-

van 81 miljoen euro. De bestuursraad nam afscheid van

name in bredere programma’s zoals de door de European Science

EZ stelde een extra financiële bij-

prof.dr.ir. D.H. van Campen, prof.dr.

Foundation (ESF) geïnitieerde

drage beschikbaar van 283 duizend

W.M.J. van Gelder, ir. N.G. Ketting,

EUROCORES (European Cooperative

euro vanwege de goede uitkomst van

mw.dr. M.J. de Nie-Sarink, ir. D.Ph.

Research Programmes).

de STW-evaluatie. Daar stond helaas

Schmidt, dhr. J.F. Sistermans, prof.dr.ir.

tegenover dat STW moest delen in

C.T. Verrips en prof.ir. J. Witteveen.

Met meerdere buitenlandse ministe-

de efficiency-korting (vier procent)

Prof.ir. L.A.A.M. Coolen is begin 2003

ries en researchorganisaties, onder

die aan meerdere organisaties werd

prof.dr. E.C. Klasen opgevolgd als

andere in Japan, Polen en Bulgarije,

opgelegd.

directeur van NWO en heeft toen de Bestuursraad verlaten. Deze bestuurs-

hadden wij in het afgelopen jaar contact. Alom is de vraag hoe publiek-

Doordat het STW-budget sinds 1998

raadleden hebben STW vele jaren

private samenwerking in onderzoek

tamelijk stabiel is en ongeveer 46 mil-

met raad en daad terzijde gestaan.

kan worden bevorderd en hoe onder-

joen euro bedraagt, leiden de boven-

Wij zijn hen daarvoor zeer erkentelijk

zoeksorganisaties en overheden de

genoemde kostenstijgingen en

en wensen hen veel succes.

ontwikkeling van hun kenniseconomie

korting tot een forse reductie van de

Tot de bestuursraad zijn toegetreden

kunnen stimuleren.

uiteindelijke STW-onderzoekscapa-

dr. C.J. Kroese, ir. A.A.J. Reuver en

citeit. Dit is een zorgelijke ontwikke-

prof.dr. F.W. Saris.

ling.

Eind 2003 zijn de volgende nieuwe bestuursraadleden benoemd: prof.dr.ir.

Financiële highlights Voor de overige financiële zaken

R. de Borst (vertegenwoordiger KIvI),

De hoogte van STW-verplichtingen

verwijzen wij naar het financiële

prof.dr. C.A. van Blitterswijk (IsoTis

inzake personeelskosten is de afge-

verslag op pagina 153.

NV),dr.ir. C.P. Jongenburger (Corus

lopen twee jaren met tien miljoen

Research), prof.dr. R. Rabbinge

euro verhoogd, als gevolg van

(Wageningen Universiteit) en dr. K.

loonindexering. Deze kostenstijging

Wiedhaup (OctoPlus en International

zal zich de komende jaren vermoede-

Holding BV).

lijk doorzetten wegens de afschaffing van het aio-schap, de stijging van de

| jaaroverzicht

BUREAU

DIVERSEN

STW in de pers

De stichting heeft in het afgelopen

werker public relations en dr. J.W.

jaar afscheid genomen van directeur

Maas, directeur.

drs. F.J.G. (Erik) van de Linde, die per

De omvang van het STW-bureau

Hoewel STW-onderzoek lang niet

augustus 2002 was aangetreden.

telt hiermee 46 personen, in totaal

altijd als zodanig in de media wordt

Van de Linde heeft zich met verve

42,6 fte.

herkend, werd het dit jaar 207 keer vermeld in vaktijdschriften, regionale

voor de zaak ingezet en de STWbelangen behartigd. De reden van

tabel 2

medewerkers STW-bureau

en landelijke geschreven media. In de helft van deze gevallen werd STW met

zijn vertrek is een verschil van inzicht tussen bestuur en directie over de

mannen

Voltijds

naar aanleiding van een door STW

Per 8 december heeft het bestuur dr.

Deeltijd

verzonden persbericht. Gemiddeld

werden de STW-persberichten in 2003

J.W. Maas tot directeur benoemd voor

vrouwen

name genoemd. Niet altijd was dit

totaal

aansturing van de STW-organisatie.

een periode van een half jaar, met als

zo’n drie keer overgenomen. STW

bijzondere opdracht om de inrichting

haalde het afgelopen jaar 34 keer een

van de organisatie in overeenstem-

tabel 3

leeftijd medewerkers STW-bureau

landelijke krant, zoals de Volkskrant, het Financieele Dagblad en het NRC

ming te brengen met de ambitie van STW, aan de eisen van de tijd. In het

leeftijd

mannen

vrouwen

Handelsblad. Aangezien STW-mede-

komende halfjaar zal worden gezocht

<25

werkers lang niet alle bladen lezen,

naar een directeur voor langere tijd.

25-34

Dr. C.A.M. Mombers, program director,

35-44

de pers komt aanzienlijk hoger liggen

nam na het vertrek van Van de Linde

45-54

dan de genoemde aantallen. Wij zul-

gedurende enige maanden de hon-

55-59

len deze indicator jaarlijks in ons ver-

neurs waar.

60-64

totaal

zal het totaal aantal keer dat STW in

slag opnemen. 25

Bij het bureau van STW vertrokken verder dhr. S.A. Rütten, assistent

Lidmaatschappen en adviezen

systeembeheer, drs. B. Ernste en drs. M.W.H. Philippens, tijdelijk medewer-

Behalve de talloze buitenlandse con-

kers public relations en mw. C.M. van

tacten, contracten, samenwerkings-

Broekhoven, management assistente.

vormen, werk- en conferentiebezoeken van onderzoeksmedewer-

In de loop van het jaar begroetten

kers, waren er ook andere (buiten-

wij als nieuwe medewerkers: mw. M.J.

landse) activiteiten waarbij

Blok en mw. V. Vermeer, management

bureaumedewerkers waren betrok-

assistenten; dr.ir. A.W.J.P. den Boer,

ken. Enkele voorbeelden zijn:

dr. M.A. Oosterlaken-Dijksterhuis,

– Program officer ir. C.H. Kemper

program officers; mw. M.F. Ocalia,

trad op als jurylid bij de Nationale

medewerkster juridische afdeling;

Wedstrijd Stichting De Jonge

dhr. M.H. Smith, assistent systeem-

Onderzoeker. Het doel van deze

beheer; mw.ir. S.E.J. Jacobs, mede-

Stichting is belangstelling van

a a n ta l

figuur 9

status projecten per instelling

16 0 14 0 in b eh an d elin g af g ew ez en

120

g eh o n o r eer d 100 lo p en d b e ëin d ig d

Status van de STW-projecten

bij de verschillende onderzoeks40

instellingen.

t o ew ijz in g ( in M3)

figuur 10

overige

F OM

CWI

EUR

VUA

UvA

RUG

KUN

TU E

TU D

toewijzingen per instelling

9 8 p er s o n eel 7

mat er iaal r eiz en

in v es t er in g en

5 4

Omvang van de toewijzingen 3

per onderzoeksinstelling (inclusief 2

voortzettingen, aanvullingen,

mutaties en D-besluiten).

overige

CWI

VUA

UvA

EUR

RUG

KUN

TU E

honoreringspercentage

45 40 35 30 25 20

Honoreringspercentage bij de

verschillende onderzoeksinstellingen. 10

NB. Alleen die instellingen die tien of meer aanvragen hebben

ingediend zijn opgenomen.

UvA

KUN

TU E

0 TU D

h o n o re ri n gs pe r ce n ta g e (i n %)

figuur 11

TU D

in s t ellin g

kos te n (i n k3 )

figuur 12

gemiddelde projectkosten per instelling

700

6 00

p er s o n eel mat er iaal

5 00 r eiz en in ves t er in g en

4 00

3 00

Omvang van de projectkosten per onderzoeksinstelling

200

(van de in 2003 ingediende projectvoorstellen).

100

ko s t en ( in k3)

figuur 13

overige

CWI

VUA

UvA

TU E

EUR

TU D

KUN

RUG

gemiddelde projectkosten per jaar

6 00

p er s o n eel

5 00

mat er iaal r eiz en

4 00

in v es t er in g en 3 00

De gemiddelde projectkosten 200

gedurende de laatste tien jaar. (De personeelskosten zijn 100

geïndexeerd.)

2003

2002

2001

2000

19 9 9

19 9 8

19 97

19 9 6

honoreringsbeleid

4 00 35 0 af w ijz in g en h o n o r er in g en

3 00

in d ien in g en 25 0 200

Verdeling van de gehonoreerde,

15 0

afgewezen (staafdiagram) en 100

ingediende projectvoorstellen (lijn) in de afgelopen 24 jaar.

2003

2002

2001

2000

19 9 9

19 97

19 9 8

19 9 6

19 95

19 9 4

19 93

19 92

19 91

19 9 0

19 8 9

19 87

19 8 8

19 85

19 8 6

19 8 4

19 83

19 82

19 81

0 19 8 0

a a nta l g e no me n b e s lu i te n

figuur 14

19 95

19 9 4

jaarverslag 2003

| Jaaroverzicht

TOT SLOT

jongeren voor wetenschap en

STW is veel dank verschuldigd aan de

Niet te onderschatten is de steun die

techniek te vergroten.

nationale en internationale referen-

STW krijgt van haar financiers, van

ten, die met uitstekende en vaak uit-

de Commissie Technologie van het

wederom deel in een jury voor

voerige en diepgaande commentaren

VNO/NCW, van het Nederlands Forum

‘Jugend forscht’ het Duitse

op projectaanvragen een verantwoor-

voor Techniek en Wetenschap en van

‘De Jonge Onderzoeker’.

de beoordeling mogelijk maakten.

de Koninklijke Nederlandse Akademie

Dat geldt evenzeer voor de bijna

van Wetenschappen.

– Dipl.-Phys. C.N.M. Jansz nam

– Drs. N.H.C.M. Boots was lid van de KNAW-evaluatiecommissie

honderd leden van de jury’s die in

voor de her-erkenning van de

2003 actief waren. Alle juryleden

Telkens weer blijkt dat de dienstver-

Onderzoekschool Groningen

hebben zich nauwgezet gekweten van

lening aan de onderzoekers de

Biomolecular Sciences and

hun moeilijke taak, namelijk het op

belangrijkste drijfveer is voor alle

Biotechnology Institute (GBB).

eigen merites beoordelen van zeer

medewerkers van het bureau.

ongelijksoortige onderzoeksaanvra-

Het bestuur dankt allen voor hun

was lid van het ICT-Forum en lid

gen. Lidmaatschap van een jurykamer

grote inzet en het vele werk dat zij

van de Raad van Advies van de

is geen licht op te vatten taak en dat

hebben verzet.

Regio Zuid Holland van Syntens.

doen juryleden dan ook niet. Het is

Hij nam deel aan een rondetafel-

telkens weer een aangename ervaring

Utrecht, 31 december 2003

bespreking over Nanoweten-

dat referenten en juryleden bereid

Namens het bestuur van STW,

schappen en -technologie in het

zijn om zonder compensatie zoveel

dr. C.A.M. Mombers

kader van de Frans-Nederlandse

tijd te besteden aan de beoordeling

dr. J.W. Maas

samenwerking op cultureel-

van STW-onderzoeksaanvragen. STW

directeur

wetenschappelijk gebied.

prijst zich gelukkig met hun afgewo-

Contacten zijn gelegd met

gen oordeel. Tot op heden hebben

Réseau Micro et Nanotechnologie

bijna 2200 juryleden en een veelvoud

(RMNT) met als doel een bilaterale

aan referenten aan het werk van STW

samenwerking te starten.

bijgedragen.

– Drs. F.J.G. van de Linde, directeur,

Verder was hij jurylid bij het project ‘Ode aan de Techniek’

Met dank vermelden wij de samen-

van KIvI/De Ingenieur.

werking met andere organisaties: de

– Dr. W.H. Segeth is lid van het

universiteiten, onderzoeksinstituten,

bestuur van de Stichting Neurale

andere NWO-gebieden, overheden,

Netwerken (SNN).

intermediaire instellingen en het

Hij werd voor 50 procent van

bedrijfsleven. Door participatie in

zijn werktijd gedetacheerd als

jury’s, referentenpanels en gebruikers-

secretaris van het ICT-Forum en

commissies geven zij blijk van hun

werd voor 30 dagen gedetacheerd

waardering voor het werk van STW

bij de KNAW als secretaris van

en voor de waarde van de geboekte

de Bsik-subcommissie-ICT.

resultaten.

| jaaroverzicht

CONFERENTIES, WORKSHOPS EN SYMPOSIA

Conferenties, workshops en symposia

huishouding’ gehouden. Doel was om

1 oktober

onderzoekers en vertegenwoordigers

Kick off symposium programma

In 2003 werden weer tal van conferen-

uit de maatschappelijke omgeving met

NanoImpuls, Enschede (Universiteit

ties, workshops en symposia door het

elkaar in contact te brengen.

Twente). De UT nam de organisatie

STW-bureau georganiseerd of door STW

1 en 2 mei

voor haar rekening.

gesponsord. Wij noemen de meeste

Minisymposium Wiskunde Toegepast

22 oktober

(jaarlijkse) activiteiten:

tijdens het Nederlands Mathematisch

PROGRESS 2003: Embedded Systems

Congres te Nijmegen (KUN).

Symposium met als thema ‘Matching

17 januari

6 mei

the Market’, in NBC De Blokhoeve te

Workshop Ethiek van Technologisch

Freeband seminar: Future Business

Nieuwegein. De organisatie was in

Onderzoek in de Christus Triumfatorkerk

binnen Handbereik in het Media Plaza

handen van PROGRESS (EZ, STW en

in Den Haag in het kader van het NWO-

van de Jaarbeurs Utrecht. Het Telematica

NWO) en FHI Development Club.

programma Ethiek, Onderzoek en

Instituut was mede-organisator.

7 november

Bestuur.

8 mei

Symposium Tissue Engineering in

17-21 februari

Symposium Klauwgebreken en

Congrescentrum ‘De Reehorst’ te Ede.

Workshop van de Studiegroep

Locomotiestoornissen in de Veehouderij,

Organisatoren waren STW en ZonMW.

Wiskunde en de Industrie in het Lorentz

Wageningen, IMAG-DLO, in het kader

Tijdens dit symposium werd de Simon

Center van de Universiteit Leiden.

van het NWO/STW-programma Grenzen

Stevin Meesterschapsprijs uitgereikt

7 maart

aan Welzijn en Dierlijke Productie.

aan prof.dr. J.A. Jansen.

Sentinels-themadag bij STW in Utrecht,

14-16 mei

25 en 26 november

over de industriële vraag naar computer-

2nd International Workshop on

SAFE 2003: 6th Annual Workshop on

security en wat dat betekent voor het

Advanced Ground Penetrating Radar,

Semiconductor Advances for Future

Nederlands onderzoek.

te Delft (TUD/IRCTR).

Electronics, in Veldhoven.

4 maart en 27 mei

17 juni

26 en 27 november

Workshops Kennisbescherming en

Workshop Meetmethode voor

ProRISC-symposium: 14th Annual

Kennisexploitatie, Utrecht, voor NWO-

Ecologische Risicobeoordeling te

Workshop on Circuits, Systems and

en FOM-bureaumedewerkers en mede-

Utrecht (Universiteit Utrecht).

Signal Processing, te Veldhoven.

werkers van NWO-instituten, in samen-

23-29 augustus

27 november

werking met het Bureau voor de

9th International Conference on

Het tweede Freeband-kennisseminar

Industriële Eigendom.

Scientometrics and Informetrics in

te Twente (Universiteit Twente).

12 en 13 maart

Beijing (China), waar Dipl.-Phys. C.N.M.

Het Telematica Instituut was mede-

The Sense of Contact V, gehouden in het

Jansz een presentatie gaf. Aansluitend

organisator.

Wageningen International Conference

hierop vond de COLLNET-bijeenkomst

Centre. De organisatie was in handen

plaats.

In 2003 werd de jaarlijkse SeSens-

van STW, FHI en het Sensorplatform.

18 september

workshop (Semiconductor Sensor

27 maart

Bijeenkomst ‘Aspasia... en hoe nu ver-

and Actuator Technology) uit efficiency-

Op 27 maart is in Stadskasteel Oudaen

der?’ Hierbij werd het rapport ‘Succes

overwegingen opgeheven. Er was

te Utrecht de werkconferentie ‘Met ken-

en dilemma’s van een stimulerings-

aanzienlijke overlap met de workshops

nis op weg naar een duurzame energie-

maatregel’ gepresenteerd.

ProRISC en SAFE.

jaarverslag 2003

| Jaaroverzicht

PRIJZEN EN EERBEWIJZEN

Prijzen en eerbewijzen

Diverse projectleiders en -medewerkers

postdoc op project EWO.5874 en is

– Prof.dr. N. van Hulst (UT) en Prof.dr.

ook projectleider van VENI-project

B. Feringa (RUG), projectleiders,

EWE.6285.

ontvingen samen met een Duitse en

ontvingen in 2003 prijzen en eerbewijzen. Een greep uit de vele bijzondere momenten voor relaties van STW:

Engelse onderzoeker de prijs van – Dr. J.R. Kok, promovendus van de

de Körber Stiftung voor hun onder-

Universiteit van Amsterdam heeft

zoek naar een motor op nanoschaal:

in het Italiaanse Padua de wereld-

‘Light driven molecular walkers’.

kampioenschappen simulatie

De prijs bestaat uit een bedrag van

onderzoekster in project RPG.5289

robotvoetbal 2003 gewonnen.

750 duizend euro.

(Doppler imaging of vibration system

De kennis die gebruikt is bij het

for detection of musculoskeletal

ontwikkelen van zijn team kwam

Deze lijst is niet volledig. De reden

disorders) heeft ‘De Michelle

onder andere voort uit de samen-

hiervoor is dat STW-onderzoek lang niet

Scholarship Award 2004’ gewonnen

werking tussen de Universiteit

altijd als zodanig in de media wordt

met haar paper. De prijs houdt in:

van Amsterdam en de Vrije

genoemd.

vergoeding van de conferentie-,

Universiteit in het PROGRESS-

reis- en verblijfkosten en een

project AES.5414.

– Nadine Conza werkzaam als

certificaat. De conferentie zal in de USA gehouden worden.

– Prof.dr. C. Dekker, projectleider van project DTF.6382 heeft

– Dr. Klaas Poelstra van de afdeling

de NWO/Spinozapremie 2003

Farmacokinetiek en Drug Delivery

ontvangen. De premie is de grootste

van het Universitair Centrum voor

Nederlandse onderscheiding in de

Farmacie heeft de Galenus

wetenschap en bestaat uit anderhalf

Researchprijs 2003 ontvangen uit

miljoen euro, vrij te besteden aan

handen van minister-president

onderzoek.

Balkenende, op 4 juni in Leiden. Poelstra was onderzoeker van

– Prof.dr. J.A. Jansen, projectleider aan

projecten GFA.3072, projectleider/

de Katholieke Universiteit Nijmegen,

medeaanvrager van project GFA.4170,

werd op 7 november benoemd tot

GFA.5460 en GFA.5783.

Simon Stevin Meester 2003.

– Dr.ir. J.A. van Oijen ontving de ASML-

– Ir. S. Grünewald, werkzaam op

prijs voor het beste TUE-proefschrift

STW-project DCT.4010 ontving de

in het jaar 2002. Van Oijen was aio

Elkem Award van de Rilem-commissie

op project EWT.4012, Ontwikkeling

(Rilem = International Union of

en toepassing van nieuwe simulatie-

Laboratories and Experts in

en laser meettechnieken voor

Construction Materials, Systems

verbrandingsprocessen. Hij is cum

and Structures)

laude gepromoveerd. Tevens is hij

Jaarverslag 2003

| Toepassing en kennishandel

figuur 15

aantal lopende OTP-projecten naar discipline

aardwetenschappen

informatica

civiele techniek

wiskunde

werktuigbouwkunde

13%

22%

scheikunde

21%

levenswetenschappen

13%

medische wetenschappen

25%

scheikunde

12%

levenswetenschappen

23%

medische wetenschappen

23%

overdracht

13%

licentie

32%

nog geen overeenkomst

elektrotechniek

natuurkunde

figuur 16

verdeling octrooi(aanvrag)en naar discipline

aardwetenschappen

informatica

werktuigbouwkunde

14%

elektrotechniek

18%

natuurkunde

figuur 17

exploitatie van octrooiaanvragen uit STW-projecten

32%

octrooien direct op naam van derden met overeenkomst

| Toepassing en kennishandel

KENNISDIFFUSIE, KENNISDISSEMINATIE, VALORISATIE, UTILISATIE, INNOVATIE

What’s in a word? Alle bovenstaande

onlangs in haar Wetenschapsbudget

Het is dus niet zozeer zaak om zoveel

termen gaan over hetzelfde. Waar

laten weten utilisatie ook als een

mogelijk octrooien aan te vragen,

mogelijk dient nieuwe kennis aan-

prestatienorm voor de eerste geld-

maar wel om zoveel mogelijk de ver-

gewend te worden voor welvaart en

stroom te willen invoeren.

kregen voorsprong te exploiteren. Als we naar het totale octrooibestand van

welzijn van de maatschappij. De tijd van l’art pour l’art is voorbij. Toch

Waar STW wel nog tamelijk uniek in

STW kijken, dan zijn er in de loop van

zullen we er voor moeten waken

is, is in de kennis en ervaring die is

de jaren 154 octrooien rechtstreeks uit

dat ook voor het puur door nieuws-

opgebouwd in het managen van

STW-projecten voortgekomen.

gierigheid gedreven onderzoek

onderzoek en het op een adequate

Van deze 154 zijn er 49 direct op

ruimte blijft. Dit blijkt namelijk het

wijze begeleiden van het proces van

naam van derden aangevraagd, waar-

onderzoek te zijn dat op termijn,

kennisbescherming en -overdracht,

bij een overeenkomst is gesloten over

misschien wel twintig jaar, de echte

de kennishandel. We zien dan ook dat

de voorwaarden waaronder derden

vernieuwingen bewerkstelligt.

er steeds meer een beroep op deze

dit recht verkregen en over de vergoe-

STW heeft de utilisatie expliciet als

expertise van STW wordt gedaan.

ding. STW heeft 105 aanvragen op

opdracht in haar missie meegekregen.

Als expertisecentrum verlenen we

eigen naam ingediend. Hiervan zijn

Was er een tijd dat we daar uniek

onze diensten aan de andere NWO-

er inmiddels 36 overgedragen aan

in waren, dan is dat nu geenszins

gebieden en instituten, aan het

bedrijven. Op 20 octrooien heeft STW

meer het geval. Inmiddels hebben

Nationaal Regieorgaan Genomics en

een licentie verleend. Op dit moment

vele onderzoeksprogramma’s,

aan een aantal pré-Bsik-programma’s,

zijn er 49 octrooien in portefeuille

zoals die binnen de Technologische

zoals Freeband en NanoImpuls.

waarop nog geen contract is gesloten

Topinstituten (TTI’s) worden uit-

Ook bij de uitvoering van de Bsik-

en die dus nog niet geëxploiteerd

gevoerd of in het kader van Bsik,

programma’s NanoNed en Tissue

worden. Ongeveer de helft daarvan

maar ook door het Regieorgaan

Engineering is STW betrokken als

is wel onderwerp van onderhandeling

Genomics en ACTS een doelstelling

het gaat om het managen van het

of verkeert al in de conceptfase van

gericht op ‘waardecreatie’. Niet alleen

programma en de kennishandel. In

een overeenkomst.

excellent wetenschappelijk onderzoek

hoeverre dit de toekomst is voor STW

Van de octrooien die STW in de loop

financieren, maar ook zorgen dat de

is een vraag waar we ons het komen-

van de jaren heeft aangevraagd

resultaten toepassing vinden. NWO

de jaar terdege op zullen bezinnen.

wordt 68 procent geëxploiteerd (zie figuur 17). Dit kan door een licentie of

schuift steeds meer op van het zuiver

een overdracht zijn. Dit percentage is

fundamenteel onderzoek, uit de tijd dat het nog ZWO was, naar onderzoek

Overzicht totale octrooiportefeuille

hoog ten opzichte van het gemiddelde van 34 procent voor universiteiten en

waarbij ook aandacht wordt besteed aan de toepassing van de resultaten.

Voor STW is een octrooi een middel

wetenschappelijke onderzoeksinstel-

Eenzelfde ontwikkeling zien we bij de

om haar opdracht tot utilisatie beter

lingen (Merit Rapport, May 2002).

kennisinstellingen, die programma’s

te kunnen realiseren. Beschermde

en een infrastructuur ontwikkelen

kennis, die een bedrijf een tijdelijke

gericht op publiek-private samenwer-

voorsprong geeft, is nu eenmaal

king met het doel uiteindelijk een

meer waard en dus beter aan de man

bijdrage te leveren aan innovatie.

te brengen dan voor ieder vrij te

Minister Van der Hoeven heeft

gebruiken kennis.

tabel 4

vijf nieuwe ondernemingen

projectnr.

projectleider

naam bedrijf

product

G FA.3072

Prof.dr. D.K.F. Meijer

BiOrion Technologies BV

G FA.5460

Dr. K. Poelstra

AG N.4818

Dr. R.A.F.M. Chamuleau

Hep-Art Medical Devices BV

NG N.4771

Prof.dr. A.J. Schouten

Orteq BV

Geneesmiddelen ontwikkeling, met betrekking tot ‘drug targeting’

Ontwikkeling van de kunstlever

Meniscus prothesen op basis van nieuw

Prof.dr. R.P.H. Veth

NNS.3404

polymeer

Dr. F.J.M. Harren

Sensor Sense BV

Extreem gevoelige gasdetectie door middel van fotoakoestiek

TET.5120

Prof.dr.ir. P.P.L. Regtien

SmartTip BV

Onderdelen voor een Atomic Force Microscope

tabel 5

STW-octrooiaanvragen en -mutaties overzicht 2003

aanvragen

mutaties

Nederlandse octrooiaanvrage

Searches

PCT-procedure

Overdracht van octrooien

Octrooien, instandhouding

aangevraagd/ingediend Europese octrooiaanvrage aangevraagd/ ingediend Octrooiaanvragen direct

door derden

stopgezet

tabel 6

tabel 7

inkomsten in 2003

overeenkomsten gesloten in 2003

Royalties

0,3

Licentie

Lumpsum

0,6

Optie

Bijdragen

1,9

Optie en licentie

4.6

Samenwerking onderzoek

7,4

Overdracht octrooi

Bijdragen in natura totaal

14 6

Overdracht kennis

Geheimhouding

Letter of intent

Overig

6 totaal

| Toepassing en kennishandel

RESULTATEN STW IN 2003

eerste recht op het verkrijgen van

Vijf nieuwe ondernemingen

Octrooikosten: 337.614 euro

Vijf STW-projecten of een reeks van

Door STW is in 2003 een bedrag van

de resultaten wordt verleend. Hier

STW-projecten hebben in 2003

501.210 euro aan octrooikosten

tegenover staat dan meestal een

(mede) geleid tot het opstarten van

betaald. Dit zijn de kosten van de

vergoeding in de vorm van een

nieuwe ondernemingen (tabel 4).

octrooigemachtigden voor de aan-

bijdrage aan het onderzoek, finan-

STW blijft een belangrijke leverancier

vragen, inclusief nieuwheidsrapport,

cieel of in natura. In zeven gevallen

van succesvolle aanvragers voor de

kosten voor de bewaking van de

is een licentie onder een octrooi

Biopartner first stage grants.

procedure en de instandhoudings-

verleend. Bij dertien overeenkomsten

Ten opzichte van 2002 zien we in 2003

kosten. Van dit bedrag is een derde

betrof het de overdracht van rechten,

een terugval van negen naar vijf star-

(163.596 euro) doorberekend aan

waarvan zes overeenkomsten de over-

ters. Dit kan mede in verband worden

en ontvangen van gebruikers, dan

dracht van een of meerdere octrooien

gebracht met de stagnatie van de

wel verrekend met royalty/lumpsum

betroffen. In zeven overeenkomsten

economie waardoor ook het klimaat

inkomsten van STW alvorens deze

werd er nog niet geoctrooieerde

voor starters duidelijk is verslechterd.

gelden aan de universiteiten danwel

kennis overgedragen. Er zijn drie

Met name de investeerders van risico-

onderzoekers ter beschikking worden

‘letters of intent’ uitgewisseld, waar in

kapitaal namen een afwachtende

gesteld. STW heeft ten opzichte van

eerste instantie een aantal principe-

houding aan.

2002 aanzienlijk meer geld in octrooi-

afspraken is vastgelegd die in een

en geïnvesteerd (plus 65 procent).

later stadium in een tweede overeen-

Dit is veroorzaakt door een hoger

komst nader worden uitgewerkt.

aantal aanvragen en hogere kosten

Er zijn veertien samenwerkingsover-

voor de eerste aanvragen. Daarnaast

eenkomsten afgesloten met een

In 2003 zijn in totaal 32 nieuwe octrooi-

is er een aantal zeer intensieve

substantiële bijdrage van het bedrijf,

en aangevraagd op vindingen uit

octrooiaanvragen, die veel tijd en

die in de overeenkomst gedetailleerd

STW-projecten. In twee gevallen heeft

geld gevergd hebben om tot een

is vastgelegd en waartegenover

een bedrijf de aanvraag ingediend, na

sterk octrooi te kunnen komen. Daar

een ‘right of first refusal’ (optie)

hiertoe een overeenkomst met STW te

staat tegenover dat hier wel overeen-

staat. Dan zijn er nog zeventien

hebben gesloten. Dit is wederom een

komsten op gesloten zijn die onder

geheimhoudingsovereenkomsten.

toename ten opzichte van 2002 (29).

andere inhouden dat alle octrooi-

Deze worden alleen aangegaan als

Ook wordt steeds vaker een Europese

kosten worden vergoed. Het grootste

een bedrijf ook serieus bijdraagt

aanvraag ingediend. De reden hier-

deel daarvan zal in 2004 binnen-

aan het onderzoek. En onder de

voor is dat er steeds meer buitenland-

komen.

categorie ‘overig’ zit bijvoorbeeld

al dan niet exclusieve rechten op

Octrooiaanvragen in

2003 1:

een uitvoeringsovereenkomst en

se onderzoekers op STW-projecten

een overeenkomst voor het gebruik

werkzaam zijn en een Nederlandse aanvraag dan al direct vertaalkosten

Overeenkomsten: 69

van een database.

zou betekenen. Acht octrooien zijn overgedragen aan bedrijven door

In 2003 zijn er 69 overeenkomsten

middel van overdrachtsovereenkom-

gesloten (zie figuur 19). Dit was

sten. Voor 25 octrooi(aanvrag)en is de

in negen gevallen een optie-overeen-

begrepen octrooien die nog in het aanvraag-

instandhouding stopgezet.

komst, waarbij aan bedrijven een

stadium zijn.

In deze tekst wordt onder octrooien ook

a a n ta l

figuur 18

nieuwe bedrijven

10 9 8 7 6 5 4

Aantal uit STW-onderzoek opgestarte bedrijven

3 2 1

aan t al

figuur 19

2003

2002

2001

overeenkomsten en octooiaanvragen

80 70

o ver een ko ms t e n o ct r o o iaan vr ag e n

60 50 40 30

Aantal gesloten overeenkomsten en aantal octrooiaanvragen voort-

gekomen uit STW-onderzoek over 10

de afgelopen vijf jaar.

2003

2002

2001

inkomsten op STW-projecten

8 7

r o y alt y b ijd r ag e in g el d

lu p s u m 5

b ijd r ag e in n atu r a

4 3

Totale inkomsten op STW-projecten. ‘Bijdrage in geld’ zijn de inkomsten

die door STW zijn gefactureerd en ontvangen. ‘Bijdrage in natura’ zijn

alle andere bijdragen. 2003

2002

2001

2000

0 19 9 9

i nkom s t en (in M3)

figuur 20

2000

19 9 9

| Toepassing en kennishandel

Inkomsten: (7.352.526 euro)

king over informatie, materiaal of organismen van bedrijven, waar hij

In totaal is in 2003 een bedrag van

anders geen toegang toe zou krijgen.

2.764.336 euro aan inkomsten ont-

Ook de personele bijdragen zijn zeer

vangen. Van dit bedrag bestaat

belangrijk omdat daarmee vaak zeer

300.047 euro uit royalties. Aan

specifieke kennis van een bedrijf ter

lumpsum bedragen is 551.567 euro

beschikking van het onderzoek komt.

binnengekomen. Royalties en lump-

Kortom, de waarde van de bijdragen

sum vergoedingen zijn betalingen

in natura gaat verder dan het bedrag

die gedaan worden ter compensatie

waarmee deze bijdrage in geld kan

van verkregen rechten op STW-kennis.

worden uitgedrukt.

Daarnaast is er nog een bedrag van 1.912.722 euro aan bijdragen betaald. Dit betreft financiële bijdragen aan het STW-onderzoek (zie figuur 20). Tegenover bijdragen aan STW-projecten staan rechten. Dat is in ieder geval een lidmaatschap van de gebruikerscommissie, hetgeen een recht van eerste informatie over de resultaten inhoudt. Maar afhankelijk van de omvang van de bijdrage kan dat ook een optierecht zijn of zelfs een recht om de kennis uit het STWproject in de eigen bedrijfsvoering te gebruiken. Dit laatste kan alleen als het précompetitief onderzoek betreft. In dat geval zijn er meestal meerdere gebruikers die een substantiële bijdrage leveren. Daarnaast is door de bedrijven een bijdrage in natura aan STWprojecten geleverd van 4.588.190 euro. Dit kan zijn in de vorm van personele ondersteuning, materialen en/of apparatuur. Voor de projectleider van STW-projecten zijn dit vaak zeer wezenlijke bijdragen voor zijn onderzoek. Hij krijgt daarmee de beschik-

DR.IR. MARCEL TER BRAKE

De maatschappelijke waarde van lage temperaturen project: TTF.5677 (pagina 90; interview pagina 92 t/m 95)

Jaarverslag 2003

| Onderzoek

jaarverslag 2003

INLEIDING

PROGRAMMATISCHE ACTIVITEITEN IN 2003 tabel 8

programmatische activiteiten

CPO-programma Duurzame energie:

Dit hoofdstuk geeft een volledig overzicht van het in 2003 door STW gefinancierde onderzoek. Door de hoeveelheid projecten en programma’s die per jaar worden gefinancierd, is het niet mogelijk elke activiteit uitgebreid te behandelen. Voor de programma’s wordt verslag gedaan van de ontwikkelingen in het afgelopen jaar. In het daarna volgende overzicht worden per project de primaire gegevens weergegeven zoals titel, namen van de projectbegeleiders, gebruikers, toewijzing en inkomsten. Het overzicht is om administratieve redenen in drie subparagrafen verdeeld: ‘Eerder gehonoreerd’, ‘Gehonoreerd in 2003’ en ‘Beëindigd in 2003’. Het overzicht is geordend naar instelling waar het onderzoek wordt uitgevoerd. Zie pagina 55.

_ Aspasia* _ CPO-programma Duurzame Energie

genoemde projecten en programma’s wordt verwezen daar de STW-website: www.stw.nl/programmas.

Combined Air Separation’

_ Ethiek van Technologisch Onderzoek _ Freeband _ Gedispergeerde meerfasestroming _ Genomics (IOP/STW) _ JACQUARD _ Materialen _ NanoImpuls/Nanoned _ Neurale Netwerken _ Procesvernieuwing voor een Schoner Milieu _ PROFETAS _ PROGRESS - Embedded Systems _ ProRISC - Micro-elektronica _ SAFE - Halfgeleiders _ Scheidingstechnologie _ Schone en Zuinige Verbranding _ Sensortechnologie _ Sentinels _ Simon Stevin Meesterschap _ Stimuleringsprogramma

Voor een verdere toelichting op de

‘Catalytic Partial Oxidation of Methane

Energieonderzoek _ Tissue Engineering

In dit programma werken onderzoekers uit de universiteiten van Amsterdam, Leiden, Twente, Utrecht, en Eindhoven aan een CPO-proces dat kan worden gecombineerd met een membraanproces voor het scheiden van zuurstof uit lucht. Doel van het onderzoek is het ontwikkelen van nieuwe technieken om aardgas (of ander methaanhoudend gas zoals uit biomassavergassing) om te zetten in een mengsel van koolmonoxide en waterstof (synthesegas). Synthesegas kan in de chemische industrie als grondstof voor verdere synthese dienen. CPO kan ook worden toegepast voor de omzetting van vloeibare brandstoffen in auto’s. Hiermee worden een efficiënter gebruik van benzine en een reductie in CO2-emissie van meer dan 50 procent mogelijk.

_ Van der Leeuwhoogleraren* _ Vernieuwingsimpuls _ Werkbezoekregeling en buitenlandse reizen _ Wiskunde Toegepast

Trekker en coördinator van het programma is prof.dr.ir. K.P. de Jong (Universiteit Utrecht). Het programma is in oktober 2000 van start gegaan en er zijn inmiddels tien van de dertien

* Geen nieuwe activiteiten in 2003; projecten van deze programma’s zijn te vinden in paragraaf ‘In 2003 lopend onderzoek’ vanaf pagina 55.

beschikbaar gestelde onderzoeksplaatsen bezet. Dit jaar kwam de voortzetting van het programma aan de orde. Eén van de deelprojecten kon in de afgelopen twee jaar bij gebrek aan geschikte onderzoekers niet tot uitvoering komen. Het programma is daarom in de laatste maanden van 2003 samen met de gebruikers

| onderzoek

– Prof.dr. M.J. van den Hoven:

geëvalueerd. Als gevolg daarvan zijn

gekozen voor parallel onderzoek, dat

de doelen in de verschillende deel-

wil zeggen: de ethici doen parallel

‘Medical images in the Health

projecten opnieuw geformuleerd en

aan het STW-project hun eigen

Care Process’, gerelateerd aan

zijn de werkplannen bijgesteld. Dit

onderzoek en koppelen de resultaten

het STW onderzoek LPG.5651

leidde ondermeer tot de formulering

daarvan regelmatig terug naar de

‘Objective and reproducible

van twee nieuwe deelprojecten, die

technologen. Om tot een selectie

quantification of comprehensive

met de resterende middelen kunnen

te kunnen komen is de volgende

cardiac MR patient examinations:

worden uitgevoerd. Een besluit van

procedure gevolgd. Eerst zijn bij

towards the ‘one-stop-shop’ in

het STW-bestuur over de voortzetting

STW recent gehonoreerde projecten

cardiac imaging’ van prof.dr.ir.

wordt begin 2004 verwacht.

geselecteerd die zich mogelijk lenen

J.H.C. Reiber.

voor ethisch onderzoek. Vervolgens

Een interview met dr. A. Vedder,

De gebruikers in het programma zijn

zijn de projectleiders benaderd met

projectleider van project ETC.5963

ECN als technologieontwikkelaar en

de vraag of zij hun onderzoek wilden

in het kader van het programma

de bedrijven verenigd in de VIRAN,

presenteren in een workshop voor

Ethiek staat op pagina 38.

de industriële adviesraad van de

ethici, om te zien of die er brood in

Hiermee is driekwart van het beschik-

katalyse-onderzoekschool NIOK.

zagen om hun onderzoek daarop aan

bare budget van 675 duizend euro

Zij dragen gezamenlijk 635.300 euro

te sluiten. Op de workshop ontstond

besteed. Contactpersoon voor dit

bij. In de gebruikerscommissie zijn

al direct een levendige discussie

programma is mr. M.M.L. Konings.

naast ECN de volgende bedrijven

tussen de techneuten en de ethici,

uit de VIRAN rechtstreeks vertegen-

waarbij allerlei onvoorziene ethische

woordigd: DSM Research BV, Dow

aspecten van de technologieprojecten

Benelux NV, Engelhard De Meern BV,

naar voren kwamen. Hieruit zijn

Shell Global Solutions en Synetix.

zeven projectaanvragen voortgeko-

STW participeert in de Freeband

Contactpersoon voor dit programma

men voor parallelonderzoek, waarvan

kennisimpuls door het onderzoeks-

is drs. N.H.C.M. Boots.

er uiteindelijk drie gehonoreerd zijn.

onderdeel van het programma te

– Dr. A.H. Vedder: ‘Ethical aspects

beheren. De Freeband kennisimpuls

Freeband

of ultrafast communication’,

richt zich op kennis- en applicatie-

Ethiek van Technologisch Onderzoek

gerelateerd aan het STW-

ontwikkeling op het gebied van

NWO-programma Ethiek, Onderzoek en

onderzoek ETC.5963

telecommunicatie. Het is een samen-

Bestuur

‘Towards Ultrafast communication’

werking tussen Nederlandse kennis-

van prof.dr. D. Lenstra.

instellingen en bedrijfsleven. In het

“Omdat het niet langer verantwoord

– Dr. M. Brumsen:’ Ethical aspects

onderzoeksprogramma vinden zes

is technologie te ontwikkelen los van

of the risks involved in the

projecten plaats, die zich met name

de maatschappelijke opinie”, aldus

transition from lab-scale model

op de basis van de telecommunicatie

prof.dr. F. Saris, is STW vorig jaar in

to full-size open plant in bio-

bezighouden, via fibers zowel als

het nieuwe onderzoeksprogramma

process technology’, gerelateerd

draadloos, maar ook met gebruikers-

van NWO ‘Ethiek, Onderzoek en

aan het STW-onderzoek

aspecten. Freeband kent ook een

Bestuur’ gestapt. Prof. Saris en

DPC.5577 ‘Aerobic granular

applicatiegericht programma en een

ir. D.Ph. Schmidt zitten namens STW

sludge reactors’ van prof.dr.ir.

testbed. De kennisimpuls is bedoeld

in de programmacommissie. Er is

M.C.M. van Loosdrecht.

als voorloper van een groter

DR. ANTON VEDDER

“Benut kansen om samenleving voor te bereiden” project: ETC.5963

Moet een technoloog ongebreideld zijn gang kunnen gaan in zijn zoektocht naar kennis? Natuurlijk wel. Maar het kan bijzonder nuttig zijn om bij onderzoek op voorhand vraagtekens te zetten bij mogelijke maatschappelijke consequenties van het vergaren van die kennis. Niet om de vooruitgang in de wetenschap te belemmeren, maar om de samenleving zich te helpen voorbereiden op de toepassing in de samenleving van die nieuw verkregen kennis. Vandaar dat STW sinds 2003 voorstellen honoreert in het kader van het programma Ethiek en Technologie. In dit kader is onder meer het parallelproject van dr. Anton Vedder, universitair hoofddocent aan de rechtenfaculteit van de Universiteit van Tilburg, gehonoreerd. Vedder gaat bij het project Towards Ultrafast Communications, een samenwerkingsverband tussen de Universiteit van Amsterdam, de Technische Universiteit Eindhoven en de Technische Universiteit Twente, onder leiding van prof.dr. Daan Lenstra, flankerend onderzoek doen naar de mogelijke ethische implicaties van de resultaten van dit project. Doel van het project van Lenstra is (heel kort door de bocht) een systeem te vinden waarmee de snelheid op de digitale snelweg flink kan worden opgeschroefd. In Japan is daarin al vooruitgang geboekt, alleen is het systeem zelf nogal omvangrijk. Lenstra zoekt naar een supersnel systeem dat ook nog eens in miniatuurvorm kan worden gemaakt. Hij is gespecialiseerd in de optische chip ten behoeve van communicatiehubs.

| Anton Vedder

Clusters van consequenties

Vedder: “In ons project, we werken samen met prof.dr. Marcus Duwëll van de Universiteit Utrecht, zullen wij aandacht vragen voor een aantal clusters van mogelijke maatschappelijke consequenties van de resultaten van dit onderzoek. Ten eerste zullen wij ingaan op de vraag wat de risico’s voor mensen kunnen zijn als zij overvoerd raken met overtollige informatie. Vragen die daarbij aan de orde kunnen komen, zijn onder meer: moet je, als overheid of als beheerder, iets ondernemen om mensen te helpen bij

| ETC.5963

de toename van het aanbod van informatie. Moet je bij-

Wederzijdse kruisbestuiving

voorbeeld de inrichting van een systeem van controle en certificering van informatiekwaliteit gaan aanmoedigen?

Een derde cluster van vragen betreft de rol van de overheid.

En als je dat zou doen, hoe moet je dan het risico voor-

Moet zij een beleid voeren ten aanzien van de infrastruc-

komen dat censuur een volgende stap zou kunnen zijn?”

tuur of niet? Wie doet überhaupt de investering in de aan-

Een ander cluster van problemen betreft de waarschijnlijke

een standpunt inneemt dat de bevolking in haar geheel

exclusiviteit die de beheerder van dit nieuwe systeem zou

toegang moet hebben tot een dergelijk systeem. Dat zou

leg van de infrastructuur? “Het is denkbaar dat de overheid

krijgen als het project van Lenstra slaagt. “De vergelijking

nogal wat consequenties hebben voor aanleg, beheer en

met het oude KPN en het vaste netwerk gaat deels op.

exploitatie van de infrastructuur. Maar nogmaals, verwacht

De monopoliepositie die KPN lange tijd heeft gehad, heeft

van ons niet dat wij zeggen dat de overheid dit moet doen,

geleid tot de instelling van de OPTA, de waakhond over de

wij wijzen alleen op de consequenties als voor zo’n optie

vrije markt van telecommunicatie. Een beheerder van het

wordt gekozen”, aldus Vedder.

systeem van Lenstra zou hoogstwaarschijnlijk in een nog sterkere monopoliepositie dan die van KPN terechtkomen.

De toegevoegde waarde die Vedder denkt te kunnen bie-

De bedoeling is immers dat iedereen die is aangesloten,

den, ligt vooral in het feit dat ontwerpers van een systeem

zijn volledige communicatie – inclusief alles wat vroeger

in hoofdzaak geïnteresseerd zijn in de technologie die

via telefoonlijnen, radio en televisie gebeurde – via een

moet worden ontwikkeld om het te laten werken. Zij zien

nieuw supersnel breedbandsysteem kan laten verlopen. Als

nieuwe mogelijkheden, verkennen de grenzen van wat

dat lukt, dan zal een aanbieder via een analoge telefoonlijn

mogelijk is en zien daarin uitdagingen. Zij willen de weten-

volstrekt kansloos zijn. De vraag wordt dan ook wie gaat

schap vooruit helpen. “Volkomen terecht, hoor”, zegt hij.

die infrastructuur aanleggen en beheren. De overheid? Een

“Maar het zou jammer zijn als er kansen zijn om iets aan

tweede punt dat rond die monopoliepositie speelt, is dat

overbelasting, beveiliging, privacy en de kwaliteit kunnen

van privacy. Hoe ga je om met privé-gegevens van mensen.

doen voordat het systeem in werking wordt gesteld.

Als alle communicatie geheel of voor wat betreft bepaalde

Het is toch prachtig als we de kansen kunnen benutten

delen van het traject via de nieuwe infrastructuur verloopt,

om de samenleving op een bepaalde ontwikkeling voor te

wordt het in beginsel een stuk gemakkelijker om die

bereiden? We zullen op zeer regelmatige basis met Lenstra

communicatie te volgen op enig moment af te tappen.

aan de tafel zitten om dit soort kwesties te bespreken en

Tenzij je voordat het systeem delucht in gaat, maatregelen

hopen daarmee mogelijke schadelijke effecten voor te zijn.

daartegen treft. Die maatregelen komen dichterbij door er

Daarin zal sprake zijn van wederzijdse kruisbestuiving,

nu al over na te denken. In een goede samenwerking met

want Lenstra zal ons op zijn beurt dwingen ethische

Lenstra valt bijvoorbeeld te bespreken of waarborgen

kwesties bloot te leggen.”

tegen misbruik in het systeem zijn in te bouwen. Tenslotte speelt een andere vorm van beveiliging een rol; namelijk

Het resultaat van Vedders onderzoeksproject zal zijn

die tegen hackers, spamverzenders en andere ongewenste

weerslag vinden in een rapport, maar ook in publicaties

bemoeienis. Laat overigens duidelijk zijn dat wij over deze

in vakbladen. Daarbij hoopt Vedder vooral op publicaties

zaken nadenken en vragen opwerpen. Ook willen wij

in vakbladen voor technologen. Ook wil Vedder met zijn

suggesties aandragen wat je tegen ongewenste effecten

publicaties beleidsbepalers bereiken. Tenslotte verwacht

zou kunnen ondernemen, maar wij zijn niet aangewezen

hij een fraai boek te kunnen samenstellen dat niet zal

om maatregelen te nemen of iets voor te schrijven.

misstaan in zijn toch al omvangrijke oeuvre.

jaarverslag 2003

| Onderzoek

Freeband-programma, waarvoor

indienronde voorzien. De onderzoe-

dr. R. Schasfoort. In dit project wordt

subsidie in de Bsik-regeling is aan-

kers binnen het programma hebben

samengewerkt tussen Twentse micro-

gevraagd. Contactpersoon voor dit

een belangrijke bijdrage geleverd

systeemtechnologen, Utrechtse analy-

programma is dr.ir. F.A. Karelse.

aan de wetenschappelijke FOM-dagen

tisch chemici en Nijmeegse medisch

Stroming en Warmte die op 17 en

biochemici. Doel van dit project is

18 november in Veldhoven werden

om in samenwerking met een aantal

gehouden. Het programma is nauw

hoog innovatieve, kleine bedrijven

verbonden met de onderzoekschool

een alternatieve technologie te ont-

Dit programma heeft tot doel om voor

voor stromingsleer, het J.M. Burger-

wikkelen voor het op grote schaal

technologische toepassingen belang-

centrum, waar alle projectleiders

scheiden van complexe eiwitmonsters

rijke fundamentele kennis te ontwik-

deel van uitmaken. Op dit moment

(proteomics). Contactpersoon is

kelen over de stroming van mengsels.

wordt gewerkt aan plannen om de

dr. C.A.M. Mombers.

Het gaat hierbij in het bijzonder om

kennisoverdracht naar het MKB te

mengsels waarbij de ene fase (gas,

stimuleren door het opzetten van

vast of vloeistof) zich bevindt in en

een CFD-expertisecentrum.

verspreidt (dispergeert) over de ande-

Contactpersoon voor dit programma

re fase. Het programma beoogt het

is dr. L.J. Korstanje.

Gedispergeerde meerfasestroming

JACQUARD is een gezamenlijk onderzoeksprogramma van het

wetenschappelijk onderzoek structu-

Ministerie van EZ, het Ministerie van

reel te versterken en wel zodanig dat het zich beter richt op voor de

JACQUARD Software Engineering

Genomics (IOP/STW)

OCW, NWO (Exacte Wetenschappen, STW en het Algemeen Bestuur van

Nederlandse industrie relevante vraagstukken. Gedispergeerde

De samenwerking tussen de IOP-

NWO). Aan JACQUARD is een budget

meerfasestroming is relevant voor

programmacommissie Genomics en

toegekend van vijf miljoen euro voor

een breed gebied van processen,

STW op het gebied van ‘Genomics

een periode van zes jaar, waarvan

zoals menging, warmteoverdracht,

Technology’ heeft dit jaar geleid tot

910 duizend euro door STW wordt

conversieprocessen en chemische

de honorering van twee omvangrijke

bijgedragen. Het programma wordt

reacties en voor allerhande appara-

projecten voor een totaalbedrag van

uitgevoerd door NWO-EW. De doel-

ten, waaronder bellenkolommen,

3,3 miljoen euro, namelijk: ‘Electron

stelling van het onderzoeksprogram-

geroerde vaten, gefluïdiseerde bed-

tomography an indispensible step

ma JACQUARD is de versterking van

den, slurriereactoren en fermentoren.

between genomics and cellular

de Nederlandse kennispositie op het

Financiers van het programma zijn

dynamics’ van Prof.dr. A.J. Verkleij

onderzoeksterrein van software eng-

FOM, STW, NWO, EZ en het bedrijfs-

(et al., UU) en ‘Proteomics on a chip

ineering. JACQUARD beoogt dit te

leven. Het totale budget bedraagt 7,3

for monitoring autoimmune diseases’

bereiken door het bedrijfsleven sterk

miljoen euro, waarvan 1,36 miljoen

van dr. R. Schasfoort (et al., UT).

te betrekken bij de aansturing van

euro wordt bijgedragen door STW.

Beide projecten worden ondersteund

het wetenschappelijk onderzoek op

en mede gefinancierd door bedrijven.

dit terrein en de toepassing van ‘con-

Op dit moment bestaat het program-

Tussen IOP en STW is de afspraak

current research’, dat wil zeggen het

ma uit twintig projecten, waarvan er

gemaakt dat elk van de organisaties

gelijktijdig uitvoeren van theoretisch,

vier worden gefinancierd door STW.

één van de projecten zal begeleiden.

empirisch en experimenteel onder-

Voor 2004 is een derde en laatste

STW begeleidt het project van

zoek. JACQUARD spitst zich toe op

| onderzoek

de voortdurende evolutie en de steeds

autonome programmacommissie die

zich af op de schaal van nano-dimen-

verder toenemende complexiteit van

verantwoordelijkheid draagt voor de

sies (1 tot 100 nm). Wereldwijd wordt

softwaresystemen. Naar aanleiding

inhoud en het budget. Momenteel

erkend dat nanotechnology dé

van de JACQUARD Call for Proposals

worden geen nieuwe projecten meer

technologische revolutie zal worden

2002-2004 (de eerste ronde) zijn der-

gefinancierd of geadopteerd. Het

van de 21ste eeuw.

tien subsidieaanvragen ingediend.

programma zal naar verwachting in

Begin 2003 is aan vier projecten een

2005 kunnen worden afgerond.

In het kader van het beleid van de

JACQUARD-subsidie toegekend. Er

Tijdens het congres Materials

Kennisimpuls heeft het Ministerie

volgt medio 2004 een tweede ronde.

Research 2003 dat 22 en 23 mei in

van EZ eind 2002 het programma

Nadere informatie is verkrijgbaar bij

Veldhoven werd gehouden, hebben

NanoImpuls het groene licht gegeven.

dr. W.H. Segeth en dr.ir. F.A. Karelse,

onderzoekers via presentaties en

Dit programma met een budget van

zie ook www.jacquard.nl.

posters hun onderzoeksresultaten

omstreeks 50 miljoen euro, waarvan

getoond en bediscussieerd met

23 miljoen subsidie, komt voort uit

collegaonderzoekers. Naast het PPM

een initiatief van een consortium

namen de volgende partijen deel aan

van acht onderzoeksinstellingen

het congres: Dutch Polymer Institute

(penvoerder MESA+/UT) en Philips.

Het Prioriteitsprogramma Materialen-

(DPI), IOP-Oppervlaktetechnologie,

Het doel is daarbij om op het multi-

onderzoek (PPM) heeft tot doel om

Netherlands Institute for Metals

disciplinaire terrein van de nanotech-

via een programmatische aanpak

Research (NIMR), Materials Science

nologie de krachten te bundelen en

universitair onderzoek te stimuleren

Centre (MSC), MESA+ en Softlink.

onze internationale positie te verster-

naar fundamentele aspecten die een

Contactpersoon voor dit programma

ken. NanoImpuls is tevens de opmaat

rol spelen bij de praktische toepas-

is dr. L.J. Korstanje.

voor NanoNed, het vier maal zo grote

Materialenonderzoek

sing van materialen. Speerpunten

Bsik-programma voor nanotechnolo-

van het PPM zijn constructiemateria-

gie dat recentelijk is goedgekeurd en

len (bulkmaterialen), coatings en

NanoImpuls/Nanoned

dat in 2004 zal worden gestart. Aangezien Bsik-programma’s niet

composieten en functionele materialen. Onder functionele materialen

De meest recente technologie in

alleen zijn gericht op investering in

verstaat men nieuwe materialen voor

ontwikkeling is nanotechnology.

excellente wetenschap en infrastruc-

toepassing in componenten gericht op

Nanotechnologie stelt ons in staat

tuur, maar ook op kennisoverdracht

de informatietechnologie.

om materialen en systemen te ontwik-

en waardecreatie zal in NanoImpuls

Het PPM is gestart in 1995 en heeft

kelen waarvan de componenten en

en NanoNed, twee programma’s die

een omvang van 30,5 miljoen euro.

structuren revolutionaire nieuwe

in zeer nauwe samenhang zullen wor-

Het programma wordt gefinancierd

fysische, chemische en biologische

den uitgevoerd, veel aandacht worden

door OCW, EZ, NWO, STW, FOM,

eigenschappen hebben. Toepassingen

gegeven aan valorisatie, samenwer-

Chemische Wetenschappen en het

van deze ontwikkelingen zijn bijvoor-

king met en kennisoverdracht naar

bedrijfsleven. In totaal omvat het

beeld te vinden in de chip- en gen-

bedrijven. NanoImpuls en NanoNed

programma 77 projecten, waarvan er

technologie, in nieuwe eigenschappen

omvatten naast technologisch onder-

26 worden gefinancierd via STW voor

van stoffen en materialen maar ook

zoek ook onderzoek naar maatschap-

een bedrag van 11,7 miljoen euro. De

in precisie-instrumentatie. Hierbij

pelijke aspecten van nanotechnologie.

leiding van het PPM berust bij een

spelen verschijnselen en processen

Juist omdat nanotechnologie verstrek-

jaarverslag 2003

| Onderzoek

GEHONOREERDE PROJECTEN NANOIMPULS

kende gevolgen kan hebben voor

programma Nanowetenschappen en

onze leefwereld, wordt deze dimensie

-technologie, dat zich vooral gaat

nadrukkelijk meegenomen. In de vorm

richten op de fundamentele, zuiver

van meerdere onderzoeksprojecten

wetenschappelijke dimensie van

op het gebied van Technology

nanotechnologie.

Assessment, die in samenhang met

Uiteraard is van belang dat al deze

het technologisch onderzoek en in

initiatieven en beleidsintensiveringen

een internationaal kader worden uit-

in goede coördinatie verlopen.

gevoerd, zal aandacht worden gege-

Vooralsnog wordt hierin voorzien

ven en worden gereflecteerd op

door personele unies tussen het

mogelijke consequenties van techno-

NanoNedbestuur en de NWO-thema-

logisch handelen. Het spreekt voor

voorbereidingscommissie. Voor de

zich dat een technologie die de maat-

nanotechnologische programma’s

schappij niet kan of wil gebruiken ook

zijn dr. P.C. Schuddeboom,

niet aan de uiteindelijke valorisatie-

dr. C.A.M. Mombers en mw. M.H.

doelstelling beantwoordt.

la Grand verantwoordelijk, zie ook www.stw.nl/nanoned.nl.

STW is in 2003 door het consortium gevraagd om de uitvoering van het

Universiteit van Amsterdam (A)

project:

AAC.6327

titel: Nanostructures for Shear-Driven

Analyses on Chip projectleider:

project:

Prof.dr.ir. P.J. Schoenmakers

AOE.6 4 63

titel: Optical absorption control of

(semi)-conducting nanoparticles projectleider:

Prof.dr. L. De Cola

Para-universitair instituut (B)

project:

BAC.6325

titel: Nanoseparations and hyphenated

MS-analysis projectleider:

Prof.dr. J. van der Greef

programma NanoNed voor haar rekening te nemen. De totale activiteit van NanoImpuls/NanoNed, die een budgettair volume van ongeveer 240

project:

B P C.63 41

titel: Contamination Control projectleider:

Dr. A. Duisterwinkel

miljoen euro omvat voor een periode van zes jaar, vergt natuurlijk een significante ondersteuning in termen van bestuurs- en communicatiestruc-

project:

BTF.63 4 4

titel: Electron Beam Induced Deposition projectleider:

Dr. D. Nijkerk

tuur, administratieve voorzieningen en kennisbeheer. Om deze reden heeft STW in 2003 een aanvang gemaakt met het opzetten van een

project:

B M F.6 4 6 4

titel: Sidewall patterning and technology projectleider:

Dr. F.A. de Wolf

NanoNedbureau. Hiervoor is in 2003 een uitvoeringsovereenkomst geslo-

Technische Universiteit Delft (D)

ten tussen STW en het consortium (MESA+/UT). In de komende tijd zal NanoNed aansluiting zoeken bij andere, verwante Bsik-programma’s, waaronder MicroNed, gericht op microsysteemtechnologie, en bij het NWO-thema-

project:

DAC.6324

titel: Single molecule detection in

nanochannels projectleider:

Dr.ir. A. Bossche

| onderzoek

project:

D M M.6328

project:

EOE.6409

project:

NTF.6431

titel: Fabrication and properties of

titel: Optical mode control in photonic

titel: Terahertz switching of magnetic

sub-100nm magnetic memory elements

crystals; Demonstration of an ultra-

memory by magnetic field pulse shaping

projectleider:

compact multi-wavelength laser source

projectleider:

Dr. E.W.J.M. van der Drift

projectleider: project:

Prof.dr. Th.H.M. Rasing

Dr. J.J.G.M. van der Tol

DTF.6339

Universiteit Twente (T)

titel: Electron Beam Induced Deposition

project:

projectleider:

titel: Fabrication of ultra-compact

project:

two-dimensional photonic crystal

titel: Nano device and system fabrication

building blocks

technologies

projectleider:

project:

Prof.dr.ir. P. Kruit

DTF.6342

titel: Low noise nano-scale detection

EOE.6410

Prof.dr. H.W.M. Salemink

TSF.6326

Prof.dr.ir. A. van den Berg

elements for space-based instrumentation projectleider:

project:

Prof.dr.ir. T.M. Klapwijk

DMF.6373

project:

ETF.6473

TTF.6329

titel: Smart contact printing

characterization of hybrid spintronic

projectleider(s):

titel: Contamination control

devices

projectleider:

Dr.ir. W.G. Sloof

project:

titel: Magnetic control and optical

Prof.dr. B. Koopmans

project:

Dr. B.J. Ravoo

TPC.6340

titel: Organometallic polymers project:

DTF.6382

project:

ETF.6474

projectleider:

Dr. M.A. Hempenius

titel: Electrochemical phenomena at

titel: Engineering of nanostructured

the nanometer scale

magnetic multilayers for generic

project:

projectleider:

MR devices

titel: Fabrication and properties of

projectleider:

sub-100nm magnetic memory elements

project:

Prof.dr. C. Dekker

Dr. J.T. Kohlhepp

projectleider:

DTF.6456

titel: Single spins in semiconductor

project:

Prof.dr.ir. L.P. Kouwenhoven

Dr. R. Jansen

FOM (F)

nanowires projectleider:

TMM.6371

project:

FOE.6465

TAC.6380

titel: Nanochemistry and hyphenated

titel: Fabrication of a photonic transistor

MS-analysis

Technische Universiteit Eindhoven (E)

projectleider:

project:

Katholieke Universiteit Nijmegen (N)

EPC.6338

Dr. R.L.J. Zsom

titel: Polymeric architectures for surface

TTF.6381

titel: Material specific theory of

nanofabrication

project:

projectleider:

titel: Novel materials: interplay between

Dr. R.P. Sijbesma

project:

Dr. W. Verboom

NTF.6427

spin-injection projectleider:

Prof.dr. P.J. Kelly

structure and temperature project:

EMM.6372

projectleider:

Prof.dr. R.A. de Groot

project:

TSW.6398

titel: Fabrication and properties of

titel: Technology Assessment NanoImpuls

sub-100nm magnetic memory elements

projectleiders:

projectleider:

Lente, Prof.dr.ir. R.E.H.M. Smits

Dr.ir. H.J.M. Swagten

Prof.dr. A. Rip, Dr. H. van

jaarverslag 2003

| Onderzoek

project:

TMM.6413

Neurale Netwerken (Adaptieve

maar door een vertraagde start van

Intelligentie)

meerdere projecten (men had soms

titel: A syringe for individual cells projectleider:

Prof.dr. D. Lohse

problemen met het bemensen van Binnen het programma Adaptieve

het project) en door uitloop wordt het

Intelligentie, waarin STW samenwerkt

laatste project naar verwachting pas

met de Stichting voor Neurale

in 2005 afgesloten. In het afgelopen

Netwerken, wordt onderzoek verricht

jaar liepen nog de volgende vijf

faults in optical nanostructures and

naar lerende systemen. De centrale

projecten waarvan het eerste in 2003

devices

vraag hierbij is hoe we computers

inmiddels ook is afgesloten:

kunnen uitrusten met lerende intel-

– TU Eindhoven: ‘Low temperature

project:

TOE.6416

titel: To control disorder and fabrication

projectleider:

Prof.dr. A. Lagendijk

ligente software. Dit onderzoek project:

TOE.6417

heeft een duidelijke spin-off in uiteen-

NH3 oxidation processes to N2’

lopende toepassingen zoals robotica,

– TU Delft: ‘Removal of NOx, hydrocarbons and soot from

three-dimensional nano-cavities and

expertsystemen, adaptieve systemen,

the exhaust gases of high-

waveguides

datamining, etcetera. Er is sprake

temperature diesel engines in

van een hernieuwde belangstelling

Total Energy Installations’

titel: Photon manipulation with

projectleider:

Prof.dr. W.L. Vos

voor dit onderzoeksgebied, nu de project:

TMF.6420

titel: Sidewall patterning and technology projectleider:

Dr.ir. H.V. Jansen

and removal of heavy metals

toepassing vindt.

from S-containing industrial

Op 22 oktober vond het derde SNN-

waste streams with inorganic

symposium ‘Lerende Oplossingen’ project:

TTF.6423

titel: Nanoscale spin injection devices

based on novel projectleider:

Dr. R. Jansen

TMM.6444

– Wageningen: ‘Optimalisatie van

100 deelnemers afkomstig uit onder-

de zware metalendosering bij

zoeksinstellingen en bedrijfsleven.

anaërobe afvalwaterzuivering’

Nadere informatie is verkrijgbaar www.snn.kun.nl.

titel: Two-Phase Flows in Nanochannels projectleider:

Prof.dr.ir. A. van den Berg

TOE.6449

– Wageningen: ‘Geïntegreerde fysisch-chemische en biologische NOx-verwijdering uit rookgassen’. Coördinatoren van het programma zijn drs. N.H.C.M. Boots (STW) en

Procesvernieuwing voor een Schoner project:

biotechnology’

plaats, een geslaagd evenement met

bij dr. W.H. Segeth, zie ook project:

– TU Delft: ‘Production of S

technologie in praktische situaties

dr. I.S. Ridder (NWO-CW).

milieu

titel: Miniature light sources and

low-threshold photonic crystal lasers projectleider:

project:

Prof.dr. N.F. van Hulst

TTF.6455

titel: Arrays of nanoscale dots of novel

ferromagnetic materials projectleider:

Prof.dr.ing. D.H.A. Blank

Dit programma is gestart in 1997

PROFETAS

en wordt samen met NWO gebied Chemische Wetenschappen uitge-

Het programma PROFETAS (Protein

voerd in het kader van de NWO

Foods, Environment, Technology

‘Kennis Verrijkt’ actie. In het program-

and Society), maakt deel uit van het

ma zijn elf projecten gefinancierd.

maatschappelijk geïnspireerde onder-

Oorspronkelijk was een looptijd van

zoeksbeleid ‘Kennis Verrijkt’ van

het programma voorzien van vier jaar,

NWO. In het onderzoek dat loopt tot

| onderzoek

het jaar 2005 willen onderzoekers

projecten en om uitwaaiering van

de mogelijkheden voor een radicale

programmadoelen te voorkomen.

verandering van voedselpatronen

Ook moeten vooraf duidelijke afspra-

Het onderzoeksprogramma

verkennen. In dit programma

ken worden gemaakt over integratie

‘Programme for Research on

PROFETAS werken ecologen en

en communicatie.

Embedded Systems & Software’

economen, politicologen en techno-

Twee van de vijf STW-projecten in

(PROGRESS) van STW, NWO, het

logen samen met biologen en chemici

dit programma zijn in 2003 voltooid.

Ministerie van EZ en het bedrijfsleven,

om te onderzoeken wat de conse-

In de loop van 2004 zullen eveneens

heeft als doel de kennis en kunde

quenties zijn van een overgang van

twee andere projecten worden afge-

op het gebied van Embedded

dierlijke naar plantaardige eiwit-

rond. Op 17 tot 19 mei 2004 zal tijdens

Systemen in de Nederlandse onder-

productie. De onderzoekers analyse-

een internationaal symposium te

zoeksinstellingen èn het bedrijfsleven

ren daartoe in welke mate deze

Wageningen verslag worden gedaan

te vergroten en zo de concurrentie-

wisseling het milieu spaart en of ze

van de voorlopige resultaten van dit

positie van de Nederlandse industrie

wel maatschappelijk wenselijk en

programma, zie www.profetas.nl.

te versterken. De genoemde verster-

technologisch haalbaar is.

Het programma sluit uitstekend

king gebeurt enerzijds door het

PROFETAS richt zich op vervanging

aan bij het briefadvies dat dit jaar is

beschikbaar stellen van extra

van dierlijk eiwit, omdat hier naar

uitgebracht door de AWT ‘Onderzoek

onderzoeksgelden en anderzijds

verwachting de meeste winst voor het

naar voeding – voeding aan onder-

door versterkte samenwerking en

milieu te behalen valt. Het onderzoek

zoek; Versterking van de kennisbasis

netwerkvorming tussen academische

wordt geleid door de onderzoek-

voor maatschappelijke aspecten van

en industriële onderzoekers.

scholen SENSE (milieu) en VLAG

voedingsvraagstukken’, waarin wordt

(voeding). STW financiert en begeleidt

gepleit voor een integrale aanpak

Eind 2002 is de aanvraag voor de

het technologische deel van het

rond productie en consumptie van

nieuwe fase van PROGRESS goed-

onderzoek, het Gebied Maatschappij-

voedsel. Onderzoeksinstellingen

gekeurd. De nieuwe fase van

en Gedragswetenschappen van NWO

zouden multidisciplinair voedings-

PROGRESS beoogt een sterk ver-

het maatschappelijk getinte deel.

onderzoek moeten ontwikkelen en

nieuwde aanpak door nauwkeurige

daarbij expliciet ruimte scheppen

sturing van het onderzoek aan de

In het jaar 2003 is een tussentijdse

voor sociale wetenschappelijke

hand van de Embedded Systems

externe evaluatie van het programma

vraagstellingen, zie www.awt.nl.

roadmap 2002, die door PROGRESS

voltooid en is het evaluatierapport

Het ligt derhalve in de verwachting

is ontwikkeld. In december 2003 is

namens de Gebiedsbesturen MaGW

dat het PROFETAS-programma te

beslist over de onderzoeksvoorstellen

en TW aangeboden aan het Algemeen

zijner tijd een vervolg zal krijgen.

in de vierde ronde. In totaal zijn er

Bestuur van NWO. Het Algemeen

Contactpersoon voor het programma

zes ronden gepland. De programma-

Bestuur heeft kennis genomen van

is ir. C.H. Kemper.

commissie PROGRESS organiseert

PROGRESS

de leereffecten die in dit multidisci-

activiteiten om de uitwisseling van

plinaire onderzoeksprogramma zijn

informatie tussen onderzoekers en

opgedaan. Het blijkt dat integratie

met het bedrijfsleven te bevorderen.

van zulk multidisciplinair onderzoek

Dit gebeurt onder meer door regel-

een intensief management vraagt

matige bijeenkomsten van gebrui-

om disciplinaire versmalling in deel-

kerscommissies en het houden van

jaarverslag 2003

| Onderzoek

symposia. STW beheert het program-

verkrijgbaar bij dr. W.H. Segeth

ma, contactpersonen zijn dr.ir. F.A.

en mw.drs. H.R Varwijk, zie ook

Karelse en mw.drs. M. Schweizer.

www.stw.nl/programmas/prorisc.

Scheidingstechnologie Dit gezamenlijke CW/STW programma richt zich op de ontwikkeling van innovatieve, industrieel toepasbare

ProRISC

SAFE

scheidingstechnologieën ten behoeve van een duurzame procestechnologie.

ProRISC is een platform voor onder-

SAFE, in 1998 opgericht, heeft dezelf-

Nieuwe scheidingsprincipes moeten

zoekers op het gebied van micro-

de doelstellingen als ProRISC: het

het mogelijk maken dat de chemische

elektronische ontwerpkunde en

bieden van een platform voor onder-

en biologische syntheses van de

signaalverwerking. ProRISC, in 1989

zoekers afkomstig uit Nederland,

toekomst ook daadwerkelijk op een

gestart, richt zich op de Nederlandse

België en Duitsland. Het onderzoeks-

duurzame wijze kunnen worden

en Belgisch-Vlaamse onderzoekers-

gebied dat SAFE bestrijkt, betreft de

toegepast in een productieproces.

gemeenschap. Het platform heeft

halfgeleidertechnologie: de fysica

Scheidingstechnologie moet worden

als belangrijkste taak het onderzoek

van het halfgeleidermateriaal (niet

gezien als een essentiële stap op weg

aan de universiteiten, de industrie en

alleen silicium), de ontwikkeling van

naar procesintensificatie en draagt

de vragen uit de markt aan deze

nieuwe componenten (de zogenaam-

in belangrijke mate bij aan de atoom-

industrie op elkaar af te stemmen.

de ‘devices’), de fabricagetechnologie

efficiëntie van innovatieve industriële

Hiervoor wordt jaarlijks een twee-

etcetera.

processen. Het belang van deze sleu-

daagse workshop georganiseerd.

Gezamenlijk met ProRISC houdt

teltechnologie wordt nogmaals bena-

De workshop is zo ingericht dat

SAFE jaarlijks een workshop. Zo

drukt door het feit dat EZ in 2003

vooral aio’s en beginnende post-docs

kunnen de SAFE-onderzoekers zien

een technology roadmap scheidings-

hun onderzoek kunnen presenteren.

wat er uiteindelijk met hun ontwikkel-

technologie heeft geïnitieerd.

Daarnaast worden enkele (internatio-

de devices en technologieën gebeurt

Scheidingstechnologie was reeds

nale) toponderzoekers uitgenodigd

als er daadwerkelijk chips worden

één van de onderwerpen in het NWO-

om een presentatie te verzorgen. Deze

ontworpen en zien onderzoekers van

thema: ‘Opkomende Technologieën’.

formule bleek in het verleden zeer

ProRISC wat er allemaal nodig is voor

Voor het programma is in totaal een

succesvol te zijn en te voorzien in een

de ontwikkeling van de componenten

bedrag van 3,3 miljoen euro beschik-

behoefte. Gezamenlijk met ProRISC

die zij dan weer gebruiken in hun

baar, waarvan CW en STW ieder

houdt SAFE jaarlijks een workshop.

schakelingen.

1 miljoen en NWO 1,3 miljoen euro bijdraagt. Het programma stimuleert

De belangstelling voor de ProRISCworkshops is in de loop der jaren

Dit jaar werd de SAFE workshop

onderzoek naar nieuwe scheidings-

gegroeid tot een vaste schare van

gehouden op 25 en 26 november te

technieken binnen drie velden:

rond de 150 deelnemers. Dit jaar

Veldhoven. Evenals andere jaren

– Integratie van reactie en scheiding

vond de workshop plaats op 26 en 27

hebben circa 70 deelnemers met veel

De opbrengst en selectiviteit van

november te Veldhoven. Het enthou-

genoegen aan de workshop deel-

een chemische reactie kan worden

siasme van de deelnemers en de open

genomen. Nadere informatie is

geoptimaliseerd door toepassing

sfeer gedurende de gehele workshop

verkrijgbaar bij dr. P.C. Schuddeboom

van 1) selectieve scheiding van de

maakten dit tot een zeer geslaagd

en mw.drs. H.R. Varwijk, zie ook

katalysator uit het reactiemengsel,

evenement. Nadere informatie is

www.stw.nl/programmas/safe.

zodat de katalysatoractiviteit

| onderzoek

wordt behouden; 2) het toepassen

‘Call for pre-proposals’ is uitgegaan.

jaarlijks symposium en het initiëren

van geïntegreerde terugwinning

De ‘Call’ heeft geresulteerd in

van nieuw onderzoek.

van specifieke producten uit het

39 vooraanmeldingen waarbij de

reactiemengsel om de reactiesnel-

programmacommissie twintig onder-

In juni is een Brandbrief uitgebracht.

heid en -opbrengst te controleren.

zoekers heeft uitgenodigd om een

Het jaarlijkse COMBURA-symposium

definitief voorstel in te dienen.

is met vijf maanden opgeschoven naar

De ontwikkeling van scheidings-

Na een referentenronde met hoor

3 maart 2004. Dat is gedaan om te

concepten waarbij minder gebruik

en wederhoor zijn de uitgewerkte

voorkomen dat het symposium in

– Solvent intensification

wordt gemaakt van ‘hulpvloeistof-

voorstellen door een onafhankelijke,

dezelfde periode zou vallen als een

fen’ (organische oplosmiddelen

vakdeskundige jury gerangschikt op

nieuw Europees symposium van het

en waterige stromen). Innovatieve

basis van wetenschappelijke kwaliteit

Combustion Institute. Het Platform

concepten zoals: 1) kringloop-

en utilisatie. Begin 2004 wordt een

SZV is in 2003 met een initiatief

sluiting, 2) toepassing alternatieve

definitieve prioritering door de stuur-

gestart om te komen tot een nieuw

solvents, 3) gebruik van sterker

groep verwacht en kunnen acht

onderzoeksprogramma

geconcentreerde solvents, zullen

voorstellen worden gehonoreerd,

‘Fundamentals of Clean and Efficient

de afvalstromen beperken.

waarna het onderzoeksprogramma

Combustion’. Verbranding is een

kan starten.

buitengewoon ingewikkeld fysisch

processen

De contactpersonen voor dit program-

en chemisch proces dat nog steeds

Nieuw ontwikkelde syntheseroutes

ma zijn dr.ir. C.L.M. Marcelis (STW) en

onvoldoende begrepen is. Wil men

vragen de ontwikkeling van

dr. I.S. Ridder (NWO-CW).

echt komen tot fundamenteel nieuwe

– Scheidingsprincipes voor duurzame

verbrandingssystemen dan is het

nieuwe duurzame en adequate

versterken van de basiskennis en het

scheidingsconcepten. De bestaande technieken zijn vaak onvol-

Schone en Zuinige Verbranding

ontwikkelen van betere numerieke modellen onontbeerlijk. Met de

doende geschikt, omdat deze niet de hier vereiste hoge selectiviteit

Het STW-Technologieprogramma

Stichting FOM is overleg gevoerd

halen, alleen bij hoge concentra-

Schone en Zuinige Verbranding (SZV)

om te komen tot een gezamenlijk

ties product economisch rendabel

heeft tot doel onderzoek aan verbran-

FOM/STW-programma. Het bedrijfs-

zijn, en veelal zeer lastig te

dingsprocessen te stimuleren, onder

leven zal ook bij de opzet van dit

integreren zijn in het reactieproces.

andere door de samenwerking tussen

programma worden betrokken.

In de nabije toekomst zou het

bedrijven en universiteiten te ver-

ontbreken van passende

groten. De activiteiten binnen het

Dit jaar is er één nieuw project

scheidingsmethoden wel eens

programma worden gecoördineerd

opgenomen in het programma. Het

het belangrijkste obstakel kunnen

door het Platform SZV. Hierin zitten

betreft project DSF.6105 ‘Modelling

zijn voor de introductie van nieuw

vertegenwoordigers van universitaire

of turbulent spray combustion’ van

ontwikkelde syntheses in het

onderzoeksgroepen, bedrijven en

Prof.dr. D.J.E.M. Roekaerts

industriële productieproces.

technologische instituten die betrok-

(Technische Universiteit Delft). Dit

ken zijn bij verbrandingsonderzoek.

project werd gehonoreerd in het kader

Vanwege het beperkte budget heeft

Tot de activiteiten behoren onder

van het FOM/STW/EZ-programma

de programmacommissie gekozen

andere het uitbrengen van een

‘Gedispergeerde Meerfasestroming’.

voor een opzet waarbij eerst een

Brandbrief, het organiseren van een

In totaal bestaat het programma uit

jaarverslag 2003

| Onderzoek

vijftien projecten, waarvan er

Sentinels

apparaten wordt uitgewisseld, is vaak een noodzakelijke voorwaarde

inmiddels negen zijn afgerond. De contactpersonen zijn dr. L.J. Korstanje

Een computersysteem of computer-

voor veel van dit soort activiteiten.

en mw. A.P. Peeters.

netwerk moet aan een aantal voor-

Elektronisch zakendoen wordt pas

waarden voldoen die soms tegen-

echt geaccepteerd wanneer aan deze

strijdig zijn: het is een ‘compromis’

voorwaarden voldaan is.

Sensortechnologie

tussen vele voorwaarden waaronder kosten, performance, flexibiliteit,

In essentie wil het Sentinels-

Sensortechnologie is al langer een

veiligheid en betrouwbaarheid.

programma een versterking van de

belangrijk onderzoeksthema bij STW.

Bijvoorbeeld: hoe veiliger een

kennisinfrastructuur in Nederland op

Om dit thema verder te kunnen ver-

systeem, des te minder flexibel het

computer en netwerk security gebied

sterken is in 1984 het platform

is en waarschijnlijk des te moeilijker

bewerkstelligen, niet alleen aan

Sensortechnologie ingesteld. Onder

te gebruiken. Bovendien zal het meer

universiteiten en onderzoeksinstel-

auspiciën van dit platform werd in de

gaan kosten. Traditioneel wordt com-

lingen, maar ook bij belanghebbende

periode van 1992 tot 1997 het priori-

puterveiligheid vooral bestudeerd in

bedrijven en overheidsinstellingen.

teitsprogramma Sensortechnologie

gebieden zoals databases, operating

Een nationaal, integrerend onder-

uitgevoerd. Ook na beëindiging van

systems en in computernetwerken.

zoeksprogramma is noodzakelijk op

de programmatische steun door het

In een globale ICT-infrastructuur zoals

dit gebied omdat het gaat om kennis

Ministerie van EZ bleef het platform

steeds meer gangbaar wordt, zal dat

van strategisch belang. Deze kennis

met financiële hulp van STW bestaan.

niet meer afdoende zijn: computer-

kan niet simpelweg in het buitenland

Op 12 en 13 maart dit jaar vond de

veiligheid moet op alle niveaus geïn-

aangekocht worden. Bovendien is

workshop sensortechnologie plaats

tegreerd worden. Sentinels gaat over

die kennis van cruciaal belang voor

onder de naam ‘The Sense of Contact

computerveiligheid.

de concurrentiepositie van de Nederlandse industrie, voor het functio-

V’. De bijeenkomst brengt universiteit en bedrijfsleven bij elkaar en bevor-

Computers, telefoons en personal

neren van de Nederlandse overheid,

dert de interactie om gezamenlijk tot

digital assistants zijn allemaal

en voor het realiseren van de

nieuwe onderzoeksprojecten te

verbonden met een netwerk, zowel

Nederlandse ambities op ICT gebied.

komen. Centraal in het programma

vast als draadloos. Deze connecti-

Kenmerkend voor de Sentinels-aan-

stonden dit jaar sensoren voor chemi-

viteit wordt een steeds belangrijker

pak is de aandacht voor de gehele

sche analyse, precisiesensoren en

ingrediënt van onze moderne samen-

security keten, waarbij systemen als

medische en agrarische toepassingen.

leving. Ook zien we steeds meer

een geïntegreerd geheel behandeld

De sensorconferentie is een inspira-

dat software, in plaats van mensen

worden.

tiebron voor onderzoekers. Bovendien

of hardware, de toegang tot systemen

Sentinels start begin 2004 en wordt

kan door het directe persoonlijke

of netwerken reguleert omdat dit

gefinancierd door het Ministerie

ontact de basis worden gelegd voor

flexibiliteit geeft. Het gevolg is dat

van EZ, NWO en STW. Bedrijven

verdere zinvolle ontwikkeling van

toenemende flexibiliteit zorgt voor

dragen per project bij. Het totale

sensortechnologie. Eén keer per jaar

verhoogde kwetsbaarheid voor

budget bedraagt ongeveer 10 miljoen

wordt het blad ‘Sensornieuws’ uitge-

allerlei soorten aanvallen.

euro. Meer informatie is te vinden

bracht. Contactpersonen zijn dr. P.C.

Vertrouwelijkheid en authenticiteit

op www.sentinels.nl en bij dr. R.D.T.

Schuddeboom en dhr. N. Voskamp.

van gegevens die tussen verschillende

Janssen.

| onderzoek

Simon Stevin Meesterschap

Stimuleringsprogramma

onderzoekers en vertegenwoordigers

Energieonderzoek

uit de maatschappelijke omgeving met elkaar in contact te brengen.

Een jaarlijks hoogtepunt voor STW is de uitreiking van de Simon Stevin

Het NWO/Novem-Stimulerings-

Middels discussies en presentaties

Meesterschapsprijs. Deze prijs

programma Energieonderzoek is

zijn over en weer ideeën uitgewisseld.

behelst een bedrag van 500 duizend

bedoeld om kennis te ontwikkelen,

Een van de acties die daaruit volgde

euro, te besteden aan technisch

gericht op de overgang naar een duur-

was het houden van een online-

wetenschappelijk onderzoek, plus

zame energievoorziening. Het pro-

enquête onder onderzoekers, klank-

een bronzen sculptuur voor de Simon

gramma is een nauwe samenwerking

bordgroepleden en overige

Stevin Meester (zie foto). De prijs

tussen NWO, waaronder STW en

betrokkenen om de onderlinge com-

komt ten goede aan STW-onderzoe-

Novem en is opgezet op verzoek van

municatie en informatievoorziening te

kers die bewezen hebben het meest

de Ministeries van OCW en EZ.

evalueren. Naar aanleiding hiervan zal

succesvol te zijn met het aanvragen

Speerpunten in het programma zijn

de rol van de klankbordgroepen wor-

en uitvoeren van STW-onderzoek.

de samenwerking tussen bèta- en

den versterkt. Meer informatie over

In 2003 werd de prijs uitgereikt aan

gammadisciplines, de versterking van

het programma kan worden gevonden

prof.dr. J.A. Jansen.

het universitaire energieonderzoek en

op www.nwo.nl/energieonderzoek.

De nieuwe Meester zet zijn half mil-

de versterking van de band tussen

Contactpersoon is dr. L.J. Korstanje.

joen euro in om een nieuw cement te

universitair en toegepast energie-

ontwikkelen waarmee botreparaties

onderzoek. Het stimuleringsprogram-

kunnen worden verricht.

ma beschikt over een budget van circa

Een interview met prof. Jansen is te

5,5 miljoen euro, waarvan 454 duizend

vinden op pagina 14.

euro wordt gefinancierd door STW.

Het programma Tissue Engineering

Het programma is in 2000 gestart met

is een gezamenlijk programma van

de financiering van vijf grote onder-

ZonMW en STW, en het is ook het eer-

zoeksprojecten. In 2002 is een nieuwe

ste gestarte programma in het NWO-

call for proposals uitgegaan, waarvan

thema ‘Opkomende Technologieën’.

de Stuurgroep in januari 2003 vier

Met een additionele financiering

nieuwe aanvragen heeft gehonoreerd.

van NWO is voor het programma

Naast de grote projecten is ook een

3 miljoen euro beschikbaar. Van de

aantal kortlopende explorerende

negen gehonoreerde projectvoorstel-

projecten uitgevoerd onder de vlag

len in 2003 is er slechts één nog niet

van het programma. Per project is een

van start gegaan.

klankbordgroep samengesteld met

De programmacommissie heeft hoge

vertegenwoordigers uit maatschap-

ambities. Zij streeft ernaar om – als

pelijke organisaties en bedrijven.

uitbreiding en aanvulling op het

Op 27 maart is in Stadskasteel

ZonMW/STW-programma – een

Oudaen te Utrecht de werkconferentie

nationaal onderzoeksprogramma tot

‘Met kennis op weg naar een duur-

stand te brengen, te financieren uit

zame energiehuishouding’ gehouden.

de Bsik-gelden. In februari werd door

Doel van deze conferentie was om

het Twentse BMTI als penvoerder, het

Tissue Engineering

jaarverslag 2003

| Onderzoek

uitgebreide business plan voor het

de commissie aan het Kabinet luidde

de stroming van een rivier, maar ook

investeringspakket ‘Weefsel op maat’

25 miljoen euro toe te wijzen met de

in alles wat door mensenhanden

(DPTI – Dutch Program for Tissue

aantekening dit te bestemmen voor

gemaakt wordt. Of je nu het weer

Engineering) bij Senter ingediend. Het

uitvoering van enkel het stamcel plat-

wilt voorspellen of een drukpers wilt

programma is een combinatie van

form. Dit laatste betekent uiteraard

laten draaien, een raket wilt lanceren

activiteiten in drie platformtechnolo-

dat men niet meer kan spreken van

of de banen van een elektron wilt

gieën (stamcellen, biomaterialen, en

een programma op het gebied van

beschrijven, wiskunde is een onmis-

bioreactoren) en een aantal klinische

Tissue Engineering. Het Kabinet nam

baar basisingrediënt. In de wiskunde

applicatiegebieden (kraakbeen, bot,

eind november een besluit over Bsik

ontmoeten de fundamentele weten-

hart en vaten, lever, zenuw, en huid).

conform het advies van Commissie

schap en de toepassing elkaar. Dat is

Vrijwel iedere groep in Nederland die

van Wijzen. De contactpersonen

meteen het bestaansrecht van het

actief is op het gebied van tissue

voor dit programma zijn drs. N.H.C.M.

onderzoeksprogramma Wiskunde

engineering is bij het programma

Boots (STW) en drs. S. Ellenbroek

Toegepast. Het NWO-gebied Exacte

betrokken. Daarmee is vooralsnog

(ZonMW).

Wetenschappen (EW) en STW beheren dit programma samen. In het onder-

een van de doelen van de programmacommissie al gerealiseerd: het creë-

In het kader van de Vernieuwings-

zoek spelen fundamentele vragen die

ren van een nationaal netwerk.

impuls 2002 en 2003 zijn er in het

geïnspireerd zijn door een toepassing,

Het is teleurstellend achteraf te

afgelopen jaar drie projecten op het

maar ook nieuwe toepassingen van

moeten constateren dat tot ver na de

gebied van Tissue Engineering

bestaande wiskunde. Er was ook in

sluitingsdatum voor de indiening van

gehonoreerd. Het betreft het onder-

2003 weer een Wiskunde Toegepast

Bsik-voorstellen onduidelijkheid is

zoek van VICI-laureaat dr. C.V.C.

symposium tijdens het Nederlands

blijven bestaan tussen EZ/Senter

Bouten, en de VENI-laureaten

Mathematisch Congres.

en KNAW, als beoordelende instan-

dr. J. van den Dolder en dr.ir. J.C.

De Studiegroep Wiskunde in de

ties, over de randvoorwaarden waar-

van der Linden (zie pagina 52 en 53).

Industrie is in 2003 voor de vijfde keer

aan Bsik-businessplannen moesten

Op 7 november kreeg prof.dr. J.A.

georganiseerd. Hier werkte een groep

voldoen. Bijvoorbeeld of ‘second

Jansen 500 duizend euro uitgereikt

wiskundigen een week lang met prak-

tendering’ is toegestaan, dat wil

als de Simon Stevin Meester 2003

tische problemen uit het bedrijfsleven,

zeggen of er ruimte mag zijn voor een

(zie pagina 12), die hij zal besteden

en met succes.

werkwijze in het programma waarbij

aan Tissue Engineering-onderzoek.

Het ging dit jaar om bijvoorbeeld:

deelprojecten pas in uitvoering kun-

Al met al is de omvang van het

– de verspreiding van Japanse

nen komen na internationaal ‘peer

lopende STW-onderzoek in dit

review’ en selectie. Op basis van een

onderzoeksgebied nu gekomen op

eigen interpretatie van de regels door

8,4 miljoen euro.

van overeenkomst tussen een afdruk van een stuk gereedschap

de KNAW zijn de klinische applicatie-

en het stuk gereedschap zelf

gebieden in het DPTI-programma als niet beoordeelbaar terzijde

oesters in Nederlandse rivieren; – het onderzoeken van de mate

Wiskunde Toegepast

(bijvoorbeeld bij een inbraak); en – de optimale manier van het

geschoven. Het oordeel van de KNAW is uiteindelijk overgenomen door de

Wiskunde is overal voor wie het zien

ophangen van klokken en het

Commissie van Wijzen, maar met een

wil: niet alleen in natuurverschijnse-

bespannen van een carillon.

nog verdere beperking. Het advies van

len zoals de loop van de planeten en

| onderzoek

Voor alle onderdelen kende 2003

De Studiegroep leidde tot verschil-

onderzoeksvoorstel. Er is geen tijds-

lende publicaties in de landelijke

limiet verbonden aan de duur van

maar één aanvraagronde. In de even

pers. Proceedings zijn beschikbaar.

het werkbezoek. Nadere informatie is

jaren zijn er twee VENI-aanvraag-

Meer informatie is te krijgen bij

te vinden op www.stw.nl/procedures/

rondes per jaar. Uit het door STW

dr. R.D.T. Janssen, zie ook

werkbezoekregeling.

gereserveerde budget konden in 2003 maximaal acht VENI-, zeven

www.stw.nl/programmas/wiskunde. In 2003 zijn zes aanvragen voor een

VIDI- en drie VICI-aanvragen worden

beurs ontvangen. Op advies van

gehonoreerd.

Werkbezoekregeling en buitenlandse

referenten zijn vier aanvragen toege-

reizen

kend. De laatste twee aanvragen zijn

In 2003 ontving STW 29 VENI- en

nog in behandeling. In totaal is er in

20 VIDI-aanvragen. In 2002 waren

De Werkbezoekregeling van STW

het afgelopen jaar, inclusief de vier

dat er respectievelijk 23 en 37.

verstrekt reis- en verblijfsbeurzen aan

gehonoreerde aanvragen, 210 duizend

Verder ontving STW twaalf VICI-

drie typen onderzoekers, die nauw

euro in het programma toegewezen.

vooraanmeldingen.

betrokken zijn (geweest) bij een

Niet alleen in het kader van de

Aan negen VENI-kandidaten werd

STW-project. De eerste zijn de senior-

Werkbezoekregeling wordt er door

uiteindelijk een subsidie toegekend.

onderzoekers die voor een periode

STW-onderzoekers gereisd. Voor vrij-

De kandidaten op de plaatsen acht

naar het buitenland willen om daar bij

wel elk STW-project in het OTP wordt

en negen eindigden met gelijke

een gerenommeerde groep hun

er een budget beschikbaar gesteld

kwalificaties. STW kende daarom

onderzoek te kunnen verdiepen en

voor korte congres- en werkbezoeken

naast de acht beschikbare subdidies

verbreden. De tweede groep is die

in het buitenland. In 2003 is er totaal

een extra VENI-subsidie toe uit

van de buitenlandse onderzoekers

circa 1 miljoen euro aan reiskredieten

het budget voor het OTP. Aan zeven

die op uitnodiging een periode bij hun

toegewezen.

VIDI-kandidaten en aan drie VICIkandidaten werd een subsidie toe-

Nederlandse collega’s willen door-

gekend.

brengen. De derde en laatste groep zijn de postdocs: promovendi op STW-

Vernieuwingsimpuls 2003 De aanvragen van de vrouwelijke

projecten of promovendi die nauw betrokken zijn (geweest) bij STW-

Het NWO-programma Vernieuwings-

kandidaten blonken uit in kwaliteit,

onderzoek hebben de mogelijkheid

impuls richt zich op persoonsgerichte

waardoor het streven om participatie

om zich te oriënteren bij een buiten-

stimulering in verschillende fasen van

van vrouwen in het wetenschappelijk

landse groep.

de carrière van onderzoekers en kent

onderzoek te vergroten dit jaar kon

drie onderdelen:

worden gehaald. Van de 61 ingedien-

– VENI, voor pas gepromoveerde

de aanvragen waren er elf afkomstig

Het maximale bedrag dat door STW wordt vergoed bedraagt 25 duizend euro. Aanvragen voor werkbezoeken

onderzoekers – VIDI, voor onderzoekers met

van vrouwen (18 procent). Van deze aanvragen werden er zes gehono-

met een aan STW gevraagde tege-

enkele jaren post-doc ervaring en

reerd. 32 Procent van het totale aantal

moetkoming boven de 25 duizend

– VICI, voor senior onderzoekers met

van 19 Vernieuwingsimpulslauraten in

euro zijn alleen mogelijk als onder-

hoogleraarskwaliteiten (vergelijk-

deel van een binnen het Open

baar met de vroegere PIONIER-

Technologieprogramma ingediend

kandidaten).

2003 was dus vrouw.

jaarverslag 2003

| Onderzoek

GEHONOREERDE PROJECTEN VAN DE VERNIEUWINGSIMPULS 2003

De toekenningen van de Vernieuwingsimpulssubsidies binnen de technische

VENI

voorspellingen van stromingen in het kwetsbare en complexe milieu.

wetenschappen bedroegen in 2003 in totaal 9,75 miljoen euro. Dit bedrag is

Röntgen laat staalkristallen stralen

inclusief de bijdragen van de ontvan-

Dr.ir. S.E. (Erik) Offerman

De aarde beter in beeld

gende onderzoeksinstellingen.

(m) _ 02-10-1974

Dr. J. (Jesper) Spetzler

De 19 Vernieuwingsimpulslaureaten

TUD – Materiaalkunde

(m) _ 13-07-1972

van 2003 zijn als volgt verdeeld

Staal wordt al eeuwen gemaakt zonder

TUD – Technische aardwetenschappen

over de verschillende universiteiten:

dat we precies begrijpen hoe de staal-

Hoe verandert de aarde in regio’s met

negen TUD, twee UT, vijf TUE, twee

kristallen ontstaan en groeien wanneer

aardbevingen? Waar vind je olie en

UU en een EUR.

we het gloeiend hete metaal transfor-

gas? Om deze vragen te beantwoorden

Een overzicht van de aanvragen die

meren in een tastbaar product. Een

moet je de binnenkant van de aarde

STW heeft gehonoreerd is te vinden

intense bundel Röntgenstralen kan hier

nauwkeurig in kaart brengen. Dit onder-

op pagina 52 tot en met 54. De samen-

nieuw licht op werpen.

zoek verbetert de hiervoor gebruikte technieken. Resultaat is een scherper

stelling van de beoordelingscommissies staat op pagina 149. Omdat de

Stimulatie van botaanmaak bij

uitslag voor de tweede VENI-ronde

osteoporose

beeld van de aarde.

van 2002 pas in maart van 2003

Dr.ir. J.C. (Jacqueline) van der Linden

De rivierbodem in beweging

bekend werd, zijn in het overzicht ook

(v) _ 04-10-1974

Dr.ir. A. (Astrid) Blom

de drie toegekende VENI-subsidies

EUR – orthopedie

(v) _ 04-08-1973

voor ronde twee, 2002 opgenomen.

Osteoporose patienten hebben een

UT – Waterbeheer

fragiel skelet waardoor zij makkelijk

Voor een laaggelegen land zoals

botten breken. Mechanische trillingen,

Nederland zijn hoogwatervoorspellin-

hoogfrequent geluid en electromagne-

gen in rivieren erg belangrijk.

tische velden stimuleren botcellen en

Bewegende bodemduinen en hun

laten botbreuken sneller genezen. In

samenstelling, zand en grind, zorgen

dit project zal onderzocht worden of

voor grote onzekerheid in deze voor-

deze stimuli ook botaanmaak kunnen

spellingen. Via gootproeven gaat de

bevorderen bij osteoporose.

onderzoekster de samenstelling van deze bodemduinen onderzoeken.

Turbulente stromingen in het milieu Dr. G.N. (Garth) Wells

Brandschone verbrandingsmotoren

(m) _ 21-03-1976

Dr.ir. J.A. (Jeroen) van Oijen

TUD – Civiele Techniek

(m) _ 08-06-1973

Turbulente stromingen in het milieu ver-

TUE – Verbrandingstechnologie

oorzaken menging, transport en erosie.

Om de uitstoot van schadelijke stoffen

In dit onderzoek worden computermo-

te verminderen, zijn nieuwe uitdagende

dellen ontwikkeld die de multi-schaal

vormen van verbranding ontwikkeld. De

eigenschappen van turbulentie kunnen

elementaire processen in deze moderne

beschrijven voor real-life simulatie en

verbrandingstypen zullen nauwkeurig

hoofdstuktitel

onderzocht worden. Deze fundamentele

vaak: ‘bloed!’ Maar plasma is ook heet,

kustwateren vormt een nachtmerrie voor

kennis wordt vervolgens gebruikt om

lichtgevend gas, denk bijvoorbeeld aan

de visserij en het toerisme, vanwege de

een nieuwe generatie verbrandingsmo-

de zon of een kaarsvlam. Met plasma’s

bedreiging die hiervan uitgaat voor de

toren te ontwikkelen.

kan men verlichten, etsen, lassen en...

volksgezondheid. Dit onderzoek gaat na

opereren. Deze laatste toepassing is het

welke biologische en stromingseigen-

onderwerp van dit onderzoek.

schappen essentieel zijn om voorspel-

Zien wat je bestraalt Dr. B.W. (Bas) Raaymakers

lingsalgoritmen voor de verspreiding

(m) _ 21-01-1972

van plaagalgen te ontwikkelen.

UMC Utrecht – Radiotherapie Tijdens het bestralen van kankerpatiën-

VENI-2002; gehonoreerd in 2003.

ten is de tumorlokatie niet exact bekend

Dynamische bodemmodellen, hulpmiddel voor waterbeheerders?

waardoor gezonde organen onnodig

Toward Tobust Fingerprint Recognition

Prof.dr. S.J.M.H. (Suzanne) Hulscher

beschadigd worden. Een MRI-versneller

Ir. A.M. Bazen

(v) _ 25-11-1966

wordt ontwikkeld waarmee de tumor

(m) _ 07-12-1973

UT – Water Engineering & Management

wel tijdens de bestraling kan worden

gelokaliseerd. Dit geeft een betere behandeling met minder bijwerkingen.

Stromend water in rivieren en zeeën ondervindt weerstand van steeds veran-

Towards a new energy-efficient catalytic

derende zandribbels en planten op de

process for the production of lower

bodem. Deze dynamische processen

Op weg naar nieuwe toepassingen

olefins from paraffin feedstock

worden opgenomen in rekenmodellen

van plastics

Dr.ir. E.J.M. Hensen

om vervolgens te bepalen of ze water-

Dr. M. (Mariadriana) Creatore

(m) _ 05-02-1971

beheerders helpen om hun taken beter

(v) _ 18-07-1973

TUE

uit te voeren.

Plastics ofwel polymeren kunnen

Optimalization of engineered bone

Levende kleppen voor het hart

materialen zoals glas vervangen na

constructs by cell selection, cell loading

Dr. C.V.C. (Carlijn) Bouten

een speciale behandeling van hun

and cell culture

(v) _ 31-08-1967

oppervlak. Deze behandeling kan

Drs. J. van den Dolder

TUE –Tissue Engineering

plaatsvinden met behulp van plasma’s

(v) _ 16-07-1970

Zieke of beschadigde hartkleppen

waarin gassen reactief kunnen worden

KUN

veroorzaken veel lichamelijk ongemak.

TUE – Technische Natuurkunde

gemaakt bij lage temperaturen. In dit

Ze worden daarom vaak vervangen

project wordt de interactie tussen plas-

door een kunstklep. Dit onderzoek

ma’s en polymeren bestudeerd.

richt zich op het vervaardigen van

VICI Opereren met Lichtgevend Gas

levende hartkleppen, met cellen uit het eigen lichaam. De kleppen verminderen

Dr.ir. J. (Jan) van Dijk

De plaagalg verslagen

afstotingsreacties, kunnen groeien en

(m) _ 13-05-1971

Dr. H.J.H. (Herman) Clercx

zichzelf repareren.

TUE – Elementaire Processen in

(m) _ 01-02-1961

Gasontladingen.

TUE – Turbulentie & Werveldynamica

Als iemand ‘plasma’ zegt, zegt men

De aanwezigheid van plaagalgen in

jaarverslag 2003

| Onderzoek

VIDI

aanwezig. Turbulentie is niets meer

Intelligente regeling van elektriciteits-

dan een chaotische beweging van de

en verkeersnetwerken

Scherpere ogen door middel van

lucht. Via een complex proces kan

Dr.ir. B. (Bart) De Schutter

adaptieve optica

turbulentie worden omgezet in geluids-

(m) _ 18-10-1968

Dr. G. (Gleb) Vdovin

golven die door ons oor waargenomen

TUD – Regeltechniek

(m) _ 16-04-1963

kunnen worden. Dit onderzoek richt

In onze maatschappij is een efficiënte

TUD – Electronische Instrumentatie

zich met name op de voorspelling van

en betrouwbare werking van groot-

De scherpte van het menselijk gezichts-

dit soort geluid.

schalige infrastructuursystemen zoals

vermogen hangt af van de focus van

elektriciteits- en verkeersnetwerken

de ooglens. Oudere mensen kunnen

Kwantitatieve supersone stroming

van zeer groot belang. De onderzoekers

niet scherp zien omdat hun lens niet

visualisatie

ontwikkelen methoden voor het

kan focussen op een korte afstand.

Dr.-Eng. F. (Fulvio) Scarano

gedistribueerd regelen van dergelijke

Onderzoekers gaan, binnen in het

(m) _ 15-12-1968

systemen met intelligente lokale

menselijk oog, een electronisch

TUD – Aerospace

regelaars die hun acties onderling

bestuurbare adaptieve lens plaatsen

De stroming rond vliegtuigen en

afstemmen.

om het gezichtsvermogen te herstellen

raketten wordt meestal kwalitatief

en de ‘vision acuity’ te verbeteren.

zichtbaar gemaakt met behulp van

Chemische processen sturen met licht

optische methoden in windtunnels.

Dr.ir. T.A. (Xander) Nijhuis

Multi-functional Micro Communication

De onderzoekers ontwikkelen nu meer

(m) _ 24-07-1970

Devices

geavanceerde laser technieken om

UU – Anorganische Chemie

Dr. Y. Zhuang

complexe en turbulente stromingen

Met in-situ spectroscopie kan met

(m) _ 26.07.1967

beter te analyseren. De resultaten zijn

behulp van licht een katalysator tijdens

TUD – ECTM/DIMES

van belang voor het onderzoek in groot-

een chemische reactie bestudeerd

Mobile communication is becoming

schalige supersone windtunnels.

worden. Aan de hand van deze waar-

an integral part of daily human life. However, making devices smaller and

nemingen kan het chemische proces Het sluipende gevaar van corrosie

voortdurend worden bijgestuurd.

higher functional but lower cost is

Dr. M.A. (Miguel) Gutiérrez

Hierdoor kunnen industriële chemische

always challenging and not straight-

(m) _ 12-11-1968

processen goedkoper en schoner

forward. This research program aims

TUD – Lucht- en Ruimtevaart

worden uitgevoerd.

to make such devices by merging

Bij materialen als roestvrij staal

novel materials into the state-of-the-art

kan corrosie van draagconstructies

silicon technology.

onopgemerkt blijven en daardoor leiden tot ernstige ongelukken. Dit

Het geluid van de wind

onderzoek resulteert in een methode

Dr.ir. B.J. (Bendiks Jan) Boersma

om te voorspellen hoe en wanneer

(m) _ 21.01.1969

een draagconstructie het begeeft ten

TUD – Aero- en Hydrodynamica

gevolge van corrosie.

In luchtstromingen met een hoge snelheid is meestal turbulentie

| In 2003 lopend onderzoek A_ universiteit van amsterdam

F_ F OM-instituten

R_ erasmus universiteit rotterdam

B_ parauniversitaire instituten

G_ rijksuniversiteit groningen

T_ universiteit twente

C_ centrum voor wiskunde en informatica

L_ universiteit leiden

U_ universiteit utrecht

D_ technische universiteit delft

M_universiteit maastricht

V_ vrije universiteit amsterdam

E_ technische universiteit eindhoven

N_ katholieke universiteit nijmegen

W_wageningen universiteit

INDIEN EEN PROJECT IN HET KADER VAN EEN SPECIAAL PROGRAMMA WORDT UITGEVOERD, IS DIT ONDER HET PROJECTNUMMER AANGEGEVEN:

ASP

project dat gefinancierd wordt in het kader van het NWO-programma ASPASIA;

DPW

project dat gefinancierd wordt in het kader van het prioriteitsprogramma Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie;

project dat gefinancierd wordt in het kader van STW steun bij EU aanvragen;

ESS

project dat gefinancierd wordt in het kader van het Program for Embedded Systems and Software;

GMS

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Gedispergeerde Meerfasestroming;

GWSTW

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Gewasbescherming van de STW;

MAT

project dat gefinancierd wordt in het kader van het prioriteitsprogramma Materialen;

NNT

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Neurale Netwerk Technologie;

OTP

project dat gefinancierd wordt in het kader van het Open Technologieprogramma;

PION

project dat gefinancierd wordt in het kader van het NWO-programma PIONIER;

PRFTS

project dat gefinancierd wordt in het kader van het NWO-programma PROFETAS;

PRONW

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Procesvernieuwing voor een Schoner Milieu;

RISC

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma ProRISC;

TISSU

project dat gefinancierd wordt in het kader van het NWO-programma Tissue Engineering;

SENS

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Sensortechnologie;

STEVI

project dat gefinancierd wordt in het kader van het Simon Stevin Meesterschap;

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Schone en Zuinige Verbranding;

TFC

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Freeband-kennisimpuls;

VENI

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma de Vernieuwingsimpuls;

VICI

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma de Vernieuwingsimpuls;

VIDI

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma de Vernieuwingsimpuls;

WTOE

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Wiskunde Toegepast.

jaarverslag 2003

| Eerder gehonoreerde projecten

HIERONDER STAAN DE GEGEVENS DIE U OP DE PROJECTPAGINA’S KUNT TEGENKOMEN

projectnummer

projectleider(s)

toewijzing

Het projectnummer, de laatste vier

Naam van de projectleider(s) en

De door STW aan dit project

cijfers vormen het volgnummer

mede-aanvrager(s).

toegekende subsidie (mensjaar en

waarop de projecten zijn gesorteerd.

kredieten). gebruikers

programma

Een lijst met de (afgekorte)

inkomsten

Hier staat vermeld in het kader van

namen van de gebruikers bij

Op dit project de totaal geregistreerde

welk programma het project werd

het project.

inkomsten (in k3 ). Dit zijn de recht-

uitgevoerd.

streeks bij STW ontvangen of door Onder gebruikers wordt verstaan

de instellingen zelf ontvangen

projecttitel

de bedrijven die deelnemen in de

inkomsten/bijdragen van derden en

De titel van het project, met eventueel

gebruikerscommissie en bedrijven

bijdragen ontvangen in natura.

daarachter de begeleidende stichting.

waar een overeenkomst mee is gesloten.

| eerder gehonoreerde projecten

| Instelling

AES.5021

A _ universiteit van

ESS

amsterdam

AG N.4818

Optimisation and clinical application of the AMC bioartificial liver (AMC-BAL)

projectleider(s):

Prof.dr. L.O. Hertzberger, Prof.dr.ir. E.F.A. Deprettere, Prof.dr. S. Vassiliadis gebruiker(s): IMEC (België), Océ-Nederland BV, Philips Research Laboratories, TNO-FEL, Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV totale toewijzing: 16.0 mj, 72.61 k 1 inkomsten: 900.00 k 1

ATF.5063

OTP

PI ON

projectleider(s):

Dr. R.A.F.M. Chamuleau, Prof.dr. T.M. van Gulik gebruiker(s): DOOR ZAN D, Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, Leids Universitair Medisch Centrum, Licentec, Universiteits Ziekenhuis Gasthuisberg (België) totale toewijzing: 14.0 mj, 144.30 k 1 inkomsten: 22.50 k 1

AB I.4859

OTP

Development and application of calibration techniques in fluorescence microscopy: towards quantitative microscopy

projectleider(s): Prof.dr. G.J. Brakenhoff, Prof.dr. J.W. Hofstraat gebruiker(s) AMC, Akzo Nobel NV, BioMerieux BV, Pamgene International BV totale toewijzing: 10.0 mj, 164.27 k 1

ACH.4874

OTP

Dynatox: dynamiek, toxine inductie en vroegtijdige waarneming van toxische cyanobacteriën in Nederlandse wateren

projectleider(s):

Prof.dr. J. Huisman, Prof.dr. H.J. Laanbroek, Dr. G.J.M. Zwart AquaSense, Hoogheemraadschap van Rijnland, Ingeny International BV, Microscreen BV, NV P WN Waterleidingbedrijf NoordHolland, Omegam, RIZA, STOWA totale toewijzing: 12.8 mj, 132.20 k1 inkomsten: 50.92 k 1 gebruiker(s):

AB I.4929

OTP

THG-imaging: 3D-microscopy with femtosecond laser pulses

projectleider(s):

Prof.dr. G.J. Brakenhoff, Dr. M. Müller gebruiker(s): BAS F Aktiengesellschaft (Duitsland), Philips Research Laboratories totale toewijzing: 7.1 mj, 139.54 k 1

AI F.4997

Tools for non-linear data analysis

ARTEMIS: ARchitectures and meThods for Embedded MedIa Systems

New materials for magnetic refrigeration

Dr. E. Brück, Prof.dr. F.R. de Boer, Prof.dr. K.H.J. Buschow Douwe Egberts, ECN, Embraco-Empresa Brasileira de Compressores SA (Brazilië), Engelhard De Meern BV, Global Cooling BV, Grasso Produkt BV, Itho BV totale toewijzing: 2.0 mj, 279.58 k 1 gebruiker(s):

AKG.5127

OTP

De ontwikkeling van een veilig HIV-1 vaccin gebaseerd op levend verzwakt virus

projectleider(s): Prof.dr. B. Berkhout gebruiker(s): Amsterdam Molecular Therapeutics (AMT), Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, PrimaGen BV, RIVM, ZMBH (Duitsland) totale toewijzing: 8.0 mj, 159.28 k 1

APC.5203

OTP

Sorption-induced diffusion-selective separation of hydrocarbon isomers using zeolites. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr.ir. B. Smit, Prof.dr.ir. A. Bliek gebruiker(s): Chevron Research and Technology Co. (Verenigde St aten van Amerik a), D S M Research BV, IFP (Frankrijk), Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 12.0 mj, 245.04 k 1 inkomsten: 38.57 k 1

AN N.5312

N NT

Probabilistische modellen voor het volgen van meerdere objecten met meerdere sensoren

projectleider(s):

Dr.ir. B.J.A. Kröse, Dr. F.P.J.M. Voorbraak gebruiker(s): Boon Edam Nederland BV, Centurion Security BV, Eagle Vision BV, TNO-FEL, Thales Communications BV totale toewijzing: 4.4 mj, 50.37 k 1

AB C.5363

Directed evolution of vanadium haloperoxidases. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

OTP

projectleider(s):

projectleider(s): Prof. dr. R. Wever, Dr. P.W. Postma† gebruiker(s): Akzo Nobel UK (Groot Brittannië), DSM Bakery Ingredients, DSM Research BV totale toewijzing: 6.8 mj, 193.31 k 1 inkomsten: 18.15 k 1

Dr.ir. B.J.A. Kröse, Dr.ir. R.P.W. Duin gebruiker(s): KiQ Medicast, NATO C3 Agency, NLR, Noldus Information Technology BV, Shell SIEP BV, TNO-FEL, Unilever Research totale toewijzing: 8.0 mj, 99.02 k 1

DR.IR. MICHIEL MÜLLER

Spectroscopie en microscopie verenigd project: ABI.4929

| AB I.4929

Fundamenteel onderzoek met grote kans op toepassing

intensiteit nodig hebt, wordt in de niet-lineaire spectroscopie vrijwel altijd een laser gebruikt. Dankzij de snelle

Het fundamenteel wetenschappelijk onderzoek van dr.ir.

ontwikkelingen in de lasertechnologie is het inmiddels

Michiel Müller, als UHD verbonden aan de Leerstoelgroep

mogelijk laser en microscoop te integreren. En daar is

Moleculaire Cytologie aan de Universiteit van Amsterdam,

Müller mee bezig: laserpulsen met een golflengte van

wordt door STW ondersteund. Hij verdiept zich in de moge-

1200 nm worden naar een microscoop geleid en zorgen

lijkheden spectroscopische technieken te koppelen aan de

voor de belichting van het preparaat. Door een hogere orde

microscopie. En daar heeft de industrie wel oren naar.

niet-lineaire interactie tussen het licht en de moleculen van het preparaat wordt hierbij nieuw licht gegenereerd

“Wij zijn onderdeel van de vakgroep Moleculaire Cytologie,

met een golflengte van 400 nm. Dit heet derde harmonische

binnen het ‘Swammerdam Institute for Life Sciences’

generatie omdat het uitkomende licht een drie keer hogere

onderzoeksinstituut. Deze vakgroep onderscheidt zich door

frequentie – dat is drie keer kortere golflengte – heeft dan

niet alleen biologen maar ook chemici en natuurkundigen

het inkomende licht.

te herbergen. Dat is van belang omdat biologen hierdoor met andere technieken leren kijken naar levende cellen.

Om dit effect te bereiken, is een intense laser vereist met

Zo is binnen onze vakgroep jaren geleden de confocale

superkorte pulsen. Dankzij de zeer korte pulsjes (typisch

microscoop ontdekt door professor Brakenhoff (projecten

100 fs = 100 • 10-15 s; oftewel een-tiende-van-een-miljoenste-

ANS.0249 en ANS.1917). Ook voor mij geldt dat ik als

van-een-miljoenste van een seconde!) gaat het preparaat

fysisch chemicus anders kijk naar de mogelijkheden in de

dat onder de microscoop deze pulsen ondergaat, niet

microscopieontwikkeling. Wij zijn meer praktisch gericht

stuk. Het interessante van dit soort onderzoek is dat het

dan biologen”, zegt Müller. “In mijn onderzoek maak ik ook

onderzoekers in staat stelt de gevoeligheid van bepaalde

gebruik van driedimensionale technieken. Simpel gezegd,

materialen te toetsen. Dat gegeven brengt de praktische

maken we virtuele plakjes waaruit een driedimensionaal

toepassing plotseling heel dichtbij. Müller: “BASF bijvoor-

beeld ontstaat.”

beeld maakt de polymeren die gebruikt worden voor de bescherming van lakken op auto’s. Een polymeerlaag moet goed hechten zodat corrosie geen kans krijgt.

Laser

BASF wil dus op alle mogelijke fronten verbetering op dit gebied zien te bereiken om haar strategische positie op

Müller probeert twee werelden met elkaar te combineren,

het gebied van autolakken te verstevigen. BASF is dan

die van optische spectroscopie en die van microscopie.

ook co-financier in het project.”

Bij optische spectroscopie reconstrueer je de precieze eigenschappen van het preparaat door te kijken naar de response van de moleculen wanneer deze worden belicht.

Polymeriseren

In microscopie wordt juist plaatsbepaald bekeken hoe iets in elkaar zit. Bij microscopie kun je dus bepalen dat iets

Met behulp van licht van de derde harmonische generatie

zich ergens bevindt, maar vervolgens wil je zoveel meer

hoopt BASF dat Müller het bedrijf in staat stelt in beeld

weten: waarom zit het er, wat doet het er, etc. Daarvoor

te krijgen hoe het polymeriseren precies in zijn werk gaat.

roept Müller de niet-lineaire spectroscopie in. Deze tech-

Hoe gaat het hechtingsproces in zijn werk, hoe goed hech-

niek levert een respons op die niet lineair afhankelijk is

ten de verschillende laagjes en gebeurt dit op alle plaatsen

van de input. Omdat je voor deze techniek een hoge licht-

op dezelfde manier? Als Müller in zijn project slaagt, wordt

| ABI.4929

het voor BASF interessant met behulp van zijn kennis een specifiek apparaat te ontwikkelen, dat dit onderzoek uitsluitend voor het polymeriseren kan verrichten.

De smaak van boter

Een ander lid van de gebruikerscommissie is Unilever. Het voedingsmiddelenconcern is uitermate geïnteresseerd in alles waarmee het de structuur van voedsel beter in kaart kan brengen. De microscopische structuur van bijvoorbeeld boter of kaas heeft een belangrijke invloed op de smaak die mensen aan het voedsel ontlenen. Naarmate Unilever daar meer van weet, kan het concern beter inspelen op wat de smaakpapillen de consument naar de supermarkt doet snellen.

Proefopstelling

Müller heeft vertraging opgelopen in het project doordat een onderzoeker van baan veranderde, maar hij heeft eind 2003 een nieuwe onderzoeker kunnen aannemen. Rond de jaarwisseling was de proefopstelling nagenoeg compleet ingericht. Een krachtige laser stond via spiegeltjes gericht op de microscoop. Binnen twee jaar verwacht Müller met zijn onderzoeksgroep de eigenschappen van de techniek in kaart te hebben gebracht. Ook moet dan duidelijk zijn welke toepassingen wel en welke (nog) niet mogelijk zijn.

jaarverslag 2003

| eerder gehonoreerde projecten

APC.5405

OTP

Phase behaviour of fats in dynamic systems, in relation to the atomic structure of triacylglycerols. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr. H. Schenk, Dr. R. Peschar gebruiker(s): ADM Cacao, Barry Callebaut Nederland BV, Barry Callebout Belgium NV (België), Duyvis Machine Fabriek BV, Gerkens Cacao BV, HJ Heinz BV, Koninklijke De Ruijter, Nestlé Nederland totale toewijzing: 6.8 mj, 277.52 k 1 inkomsten: 30.49 k 1

AES.5414

ESS

A structure for maintaining a shared world model in a dynamic environment between differentiated embedded systems and their interaction with human supervisors

projectleider(s):

Dr. N. Vlassis, Prof.dr.ir. H.E. Bal, Prof.drs. M. Boasson, Dr. H.J.W. Spoelder† gebruiker(s): Acklin BV, Giant Leap Technologies, Philips Centre for Manufacturing Technology, Philips Research Laboratories, Saxion Hogeschool Enschede, TNO Telecom, TNO-FEL, Thales Nederland BV totale toewijzing: 6.0 mj, 43.11 k 1 inkomsten: 100.00 k 1

AB C.5496

OTP

Development and use of a pspA-based reporter system for screening he mode of action of natural preservatives

OTP projectleider(s):

Dr. G.E. Boeckxstaens MD., Dr. W.J. de Jonge, Dr. R.M. van den AMC, Johnson & Johnson Pharmaceutical (België) totale toewijzing: 9.0 mj, 92.00 k 1 inkomsten: 100.00 k 1

Wijngaard

projectleider(s):

Prof.dr. P.W.N.M. van Leeuwen, Prof.dr. E.W. Meijer, Dr. J.N.H. Reek, Dr. A.P.H.J. Schenning, Dr. G.P.F. van Strijdonck totale toewijzing: 6.0 mj, 285.88 k 1 inkomsten: 225.07 k 1

TI S S U

60.00 k 1

OTP

projectleider(s): Dr. F.M. Klis gebruiker(s): DSM Bakery Ingredients, Genencor International BV, N IZO food research, Plant Research International BV, Unilever Research totale toewijzing: 8.0 mj, 78.88 k 1 inkomsten: 6.75 k 1

AB C.5587

OTP

Origin of variability in stress resistance of bacterial spores

projectleider(s):

Prof.dr. S. Brul, Dr. W. Crielaard, L.W. Hamoen, Prof.dr. K.J. Hellingwerf, Prof.dr. O.P. Kuipers, Dr. P.W. Postma†, Dr. M.J. Teixeira de Mattos gebruiker(s): FCDF Corporate Research, Nestlé Nederland, Nestlé Research Center (Zwitserland), TNO Voeding, Unilever Research totale toewijzing: 9.0 mj, 59.90 k 1 inkomsten: 45.38 k 1

APC.5616

OTP

Effect of additives on the phase behaviour of lipids. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s): Prof.dr. H. Schenk, Dr. R. Peschar Croklaan BV, Unilever Research (Groot Brittannië) 56.72 k 1 inkomsten: 13.61 k 1

gebruiker(s):

Loders & 2.0 mj,

totale toewijzing:

Stem cells: a potential inexhaustible source of human hepatocytes for the bio-artificial liver

AKG.5918

projectleider(s):

Characterization of stress responses by genomic transcript analysis for the development of mild preservation strategies against food spoilage fungi

Development of novel palladium catalysts for the synthesis of pi-conjugated oligomers and polymers. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

OTP

gebruiker(s):

APB.5504

gebruiker(s):

APC.5744

projectleider(s):

Dr. W. Crielaard, Prof.dr. S. Brul, Prof.dr. K.J. Hellingwerf AMC, IMEnz Bio-engineering, Unilever Research totale toewijzing: 2.0 mj, 102.10 k 1

Identifying novel targets for the treatment of gastrointestinal motility disorders; The role of mast cells and neurogenic inflammation

AKG.5727

Dr. R.A.F.M. Chamuleau, Dr. R. Hoekstra 36.00 k 1

totale toewijzing:

3.0 mj,

inkomsten:

APG.5937

TI S S U

Identification of the molecular signals mediating differentiation of bone marrow cells into myocardium. Via ZonMW.

projectleider(s): Dr. M. Peppelenbosch gebruiker(s): Amsterdam Molecular Therapeutics (AMT), IsoTis NV, Medtronic Bakken Research Center BV, TNO Preventie en Gezondheid totale toewijzing: 6.0 mj, 34.00 k 1

| Instelling

B _ para universitaire instituten

B DG.4891

D PW projectleider(s):

Epidemiological and ethological study of disturbed locomotion and claw disorders in dairy cattle: impact of floor characteristics on welfare

Prof.dr.ir. J.H.M. Metz gebruiker(s): Agrotechnology & Food Innovations BV, Brouwers Stalinrichtingen, ENCI BV, Expertisecentrum LNV, Gezondheidsdienst voor Dieren, ID-Lelystad BV, NVBD, Westelijke Land- en Tuinbouw Organisatie-WLTO totale toewijzing: 4.0 mj, 77.60 k 1

jaarverslag 2003

BAR.5275

OTP

Chemical fossils of diatoms for age determination of petroleum: Improved tools for solving exploration and production problems

| Instelling

projectleider(s): gebruiker(s):

Dr.ir. J.S. Sinninghe Damsté, Dr. G. Muyzer, Dr.ir. S. Schouten Shell SIEP BV totale toewijzing: 6.5 mj, 217.82 k 1

B E B.5571

OTP

Egg hatching failure in avian predators: the role of the availability of essential nutrients in food chains

projectleider(s):

Dr. M.E. Visser gebruiker(s): Alterra BV, Expertisecentrum LNV, Gemeente Ede, Staatsbosbeheer, Vogelbescherming Nederland totale toewijzing: 4.5 mj, 45.61 k 1

B GC.5940

TI S S U

Preparation of novel biomaterials by means of protein engineering of human growth factors and collagens and its application in vascular surgery. Via ZonMW.

projectleider(s): toewijzing:

Dr. R.A. Bank, Prof.dr. J.H. van Bockel, Dr. P.H.A. Quax 5.0 mj, 20.00 k 1

totale

D _ technische universiteit delft

DE L.2450

PI ON projectleider(s):

Dr.ir. N.P. van der Meijs, Prof.dr.ir. P.M. Dewilde gebruiker(s): CATE NA Microelectronics BV, Philips Electronics Nederland BV, Philips Research Laboratories, Philips Semiconductors totale toewijzing: 14.8 mj, 150.55 k 1

DE L.3482

RISC

Prof.dr. H. Corporaal gebruiker(s): Adelante Technologies BV, Océ-Technologies BV, Philips Research Laboratories, TNO-FEL totale toewijzing: 17.3 mj, 195.13 k 1

DCT.3923

C _ centrum voor

MAT

CES.5008

ESS

Improving the quality of embedded systems by formal design and systematic testing

projectleider(s):

Prof.dr. W.J. Fokkink, Prof.dr.ir. J.F. Groote gebruiker(s): Addcontrols, Ministerie van Defensie, N LR, N RG, TNO Telecom, TNO-FE L, Weidmüller BV totale toewijzing: 4.0 mj, 27.23 k 1 inkomsten: 91.00 k 1

CES.5009

ESS projectleider(s):

Formal Design, Tooling, and Prototype Implementation of a Real-Time Distributed Shared Dataspace

Dr. J.C. van de Pol, Prof.dr.ir. J.F. Groote gebruiker(s): 4TEC, Chess Information Technology BV, Ministerie van Defensie, Océ-Technologies BV, TNO Telecom, Thales Nederland BV totale toewijzing: 8.0 mj, 49.01 k 1 inkomsten: 36.00 k 1

Automatic Synthesis of Application Specific Processors (MOVE-ASP)

projectleider(s):

| Instelling

wiskunde en informatica

Modelling and Determination of Parasitics in Submicron VLSI Layouts

A combined experimental/numerical approach to crack propagation in concrete and rock

projectleider(s): Dr.ir. L.J. Sluys gebruiker(s): Adviesbureau ir. J.G. Hageman BV, Bouwdienst Rijkswaterstaat, ETH Hönggerberg (Zwitserland), Intron BV, Shell SIEP BV, TNO DIANA BV totale toewijzing: 17.0 mj, 137.87 k1 inkomsten: 54.45 k1

DCT.4010

MAT

Geïntegreerd experimenteel/numeriek onderzoek aan cement-gebonden materialen. Via CUR.

projectleider(s):

Prof.dr.ir. J.C. Walraven, Prof.dr.ir. K. van Breugel, Dr.ir. A.L.A. Fraay, Dr.ir. L.J. Sluys, Prof.dr.ir. J.C. Walraven, Prof.dr.ir. M.H. de Wit gebruiker(s): zie pagina 107 totale toewijzing: 59.4 mj, 809.65 k 1 inkomsten: 138.40 k 1

DST.4094

OTP projectleider(s):

Toepassing van MAP (Marine Adhesive Proteins) als lijm in de geneeskunde

Dr. M.C. van der Leeden, Prof.dr. G. Frens, Dr.ir. J.A. Jongejan, Dr.ir. E.H.P. Logtenberg, Dr.ir. J.R. de Wijn gebruiker(s): Bioplex Medical BV, Bioscan BV, IsoTis NV totale toewijzing: 7.8 mj, 186.20 k 1

| eerder gehonoreerde projecten

DST.4376

PR ONW

Removal of NO x , hydrocarbons and soot from the exhaust gases of high-temperature diesel engines in Total Energy Installations

projectleider(s): Prof.ir. C.M. van den Bleek, Prof.dr.ir. H. van Bekkum, Prof.dr.ir. A. Bliek, Prof.ir. J. Grievink, Ir. J. Poldervaart, Prof.ir. D. Stapersma gebruiker(s): Wärtsilä Nederland BV totale toewijzing: 9.2 mj, 244.82 k 1 inkomsten: 77.14 k 1

DE L.4506

N NT

Neuro-Fuzzy Modelling in Model Based Fault Detection, Fault Isolation and Controller Reconfiguration

projectleider(s):

Prof.dr.ir. M.H.G. Verhaegen, Prof.dr. R. Babuska, Prof.dr.ir. J. Hellendoorn, Dr. C. Witteveen gebruiker(s): Dutch Space BV, ECN, IHC Systems BV, NLR, SKF Engineering & Research Centre BV, TNO-TPD totale toewijzing: 9.9 mj, 126.53 k 1

DWT.4551

Development of a ballistic walking biped

DE L.4625

OTP projectleider(s):

Dr.ir. R. Heusdens gebruiker(s): Center for PersonKommunikation (Denemarken), Royal Institute of Technology (KTH, Zweden), Philips Consumer Electronics, Philips Electronics Nederland BV, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 8.0 mj, 232.46 k 1 inkomsten: 357.35 k 1

DR I.4627

projectleider(s): totale toewijzing:

DST.4653

PR ONW

projectleider(s): Prof.dr.ir. H.G. Stassen, Prof.dr. F.C.T. van der Helm, Dr.ir. H.F.J.M. Koopman, Dr.ir. A. van Lunteren, Dr.ir. D.H. Plettenburg gebruiker(s): Ambroise Holland BV, De Efteling BV, F E STO BV, Lithp Systems BV, Roessingh Research and Development totale toewijzing: 13.0 mj, 127.37 k 1

projectleider(s):

OTP

Development of deep dry etching technology for intelligent micromachine devices

projectleider(s):

Dr. E.W.J.M. van der Drift, Prof.dr. P.J. French, Prof.dr.ir. S. Radelaar gebruiker(s): Alcatel CIT (Frankrijk), Alcatel Vacuum Technology, Melexis R&D Center (België), Philips Research Laboratories, Robert Bosch GmbH (Duitsland), Xensor Integration BV totale toewijzing: 8.4 mj, 279.98 k 1 inkomsten: 56.72 k 1

DTA.4585

Geometry of hydraulic fractures

DST.4658

OTP

DST.4675

projectleider(s):

MAT projectleider(s):

Simultane bestudering van nucleatie- en groeiprocessen tijdens fasetransformaties in staal met behulp van neutronendepolarisatie

Prof.dr.ir. S. van der Zwaag, Dr. M.Th. Rekveldt, Dr.ir. J. Sietsma Corus Research, Corus Technology BV, Fundia Nedstaal BV, PANalytical BV, SKF Engineering & Research Centre BV totale toewijzing: 5.0 mj, 140.14 k 1 inkomsten: 20.00 k 1 gebruiker(s):

Production of S and removal of heavy metals from S-containing industrial waste streams with inorganic biotechnology

Development of pre-oxidation treatment(s) of high temperature metallurgical coatings to improve the oxidation resistance and the adhesion with thermal barrier coatings

projectleider(s): Dr.ir. W.G. Sloof, Prof.dr.ir. E.J. Mittemeijer gebruiker(s): ECN, KEMA Nederland BV, KLM, NLR, Sulzer Eldim totale toewijzing: 8.5 mj, 221.04 k 1 inkomsten: 22.69 k 1

MAT

DST.4609

Prof.dr.ir. C.W.E. van Eijk gebruiker(s): Saint-Gobain (Frankrijk) 16.0 mj, 144.41 k 1 inkomsten: 122.52 k 1

Prof.dr.ir. J.J. Heijnen, Prof.dr. F. Kapteijn, Prof.dr. J.G. Kuenen, Prof.dr.ir. G. Lettinga, Prof.dr.ir. M.C.M. van Loosdrecht, Prof.dr. J.A. Moulijn gebruiker(s): Akzo Nobel Chemicals BV, Biostar Development CV, Danieli Corus Europe, PAQUES Bio Systems BV, Pasminco Budel Zink, Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 20.7 mj, 396.83 k 1 inkomsten: 54.45 k 1

OTP Dr. C.J. de Pater, Ir. A. Bezuijen, Dr. P.K. Currie, Prof.dr.ir. J.T. Fokkema gebruiker(s): B P Exploration (Groot Brittannië), Elf Aquitaine (Frankrijk), Schlumberger Cambridge Research (Groot Brittannië), Schlumberger Dowell (Verenigde St aten van Amerik a), Shell S I E P BV, St atoil (Noorwegen), Teikoku Oil Co. Ltd. (Japan) totale toewijzing: 19.0 mj, 254.12 k 1

New inorganic scintillators and storage phosphors

OTP

DE L.4577

Sinusoidal coding for audio and speech (siCAS)

Het mechanisme van de transkristallijne spanningscorrosie van roestvaste staalsoorten in chloridehoudende milieus

Prof.dr. J.H.W. de Wit, Prof.dr. B.D. Lichter gebruiker(s): Akzo Nobel Central Research BV, Corus Staal BV, DSM, Shell Global Solutions International BV totale toewijzing: 4.7 mj, 77.98 k 1

DE L.4694

SENS projectleider(s):

The development of micromachined humidity sensors based on a dielectric of porous silicon

Prof.dr. P.J. French, Prof.dr. P.M. Sarro gebruiker(s): ESB E Nanoscale Technology Services, KNMI, Mierij Meteo BV totale toewijzing: 4.0 mj, 143.85 k 1

jaarverslag 2003

DST.4728

OTP

Principles of protein secretion by Aspergillus niger: analysis of the protein secretion pathway and construction of improved secretory strains

projectleider(s):

Prof.dr. C.A.M.J.J. van den Hondel, Dr. J.P. van Dijken, Dr. A.F.J. Ram, Prof.dr. M. Veenhuis gebruiker(s): DSM Bakery Ingredients, TNO Voeding, Unilever Research totale toewijzing: 9.2 mj, 125.81 k 1 inkomsten: 34.03 k 1

DTN.4753

Ontwikkeling van epitaxiale alkali-antimonide lagen

OTP

Theoretical and experimental study of the fluid- particles interaction on the turbulence in dispersed fluid-particles flows

projectleider(s): Prof.dr.ir. G. Ooms, Prof.dr. J.C.R. Hunt, Prof.dr.ir. F.T.M. Nieuwstadt, Prof.dr.ir. J. Westerweel gebruiker(s): Akzo Nobel Chemicals BV, DSM Research BV, Shell SIEP BV, TNO-TPD, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 4.3 mj, 115.72 k 1

DM F.5051

Novel Micromachined Structures and Components for Future RF Silicon Technology

OTP

projectleider(s):

Dr. A.R.H.F. Ettema, Dr. P.M.L.O. Scholte, Prof.dr.ir. F. Tuinstra Delft Electronic Products BV totale toewijzing: 4.0 mj, 304.03 k 1 58.99 k 1

gebruiker(s): inkomsten:

DSF.4996

DTW.4820

OTP

Techniques for shallow imaging and removal of near-surface effects

projectleider(s):

Dr.ir. G.C. Herman, Prof.dr.ir. A.J. Hermans gebruiker(s): Schlumberger Cambridge Research (Groot Brittannië), Shell SIEP BV, TNONITG totale toewijzing: 8.0 mj, 49.92 k 1

DTN.4915

OTP

Wave propagation, reflection and localisation in inhomogeneous media

projectleider(s): Prof.dr.ir. C.P.A. Wapenaar, Prof.dr.ir. G.E.W. Bauer, Prof.dr.ir. J.T. Fokkema gebruiker(s): Amoco Netherlands BV, Jason Geosystems BV, KNMI, Shell SIEP BV, TNO-NITG totale toewijzing: 4.6 mj, 36.30 k 1

DE L.4938

Smart windmeter design

projectleider(s):

Prof.dr. J.N. Burghartz, Dr. B.R. Salmassi, Prof.dr. P.M. Sarro, Dr.ing. L.C.N. de Vreede gebruiker(s): Adcon R F Technology BV, Agere Systems CCD, Philips Research Leuven (België), Philips Semiconductors (Verenigde Staten van Amerika), Stichting ASTRON totale toewijzing: 13.8 mj, 736.05 k 1 inkomsten: 708.80 k 1

DET.5100

STEVI projectleider(s):

Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer gebruiker(s): Roessingh Research and Development, S MARTE C BV, VARTE C NV (België), Xsens Sports Technologies BV totale toewijzing: 8.0 mj, 159.73 k 1

DM F.5103

PI ON

Prof.dr. P.J. French, Prof.dr. P.M. Sarro gebruiker(s): ESB E Nanoscale Technology Services, EnablingM3, Melexis R&D Center (België), Philips Research Laboratories, Tex as Instruments Holland BV, Xensor Integration BV totale toewijzing: 15.0 mj, 286.34 k 1

DM R.5189

OTP

projectleider(s):

DWT.4939

OTP projectleider(s):

Continuous Supercritical Melt Micronisation, ScMM

Prof.dr.ir. P.J. Jansens, Prof.dr. L.P.B.M. Janssen gebruiker(s): Akzo Nobel Chemicals BV, FeyeCon D&I BV, Holland Colours NV, Hydrogas Holland BV, Océ-Nederland BV, Unilever Research totale toewijzing: 9.0 mj, 249.66 k 1 inkomsten: 133.87 k 1

Development of post processing micromachining modules for integrated sensor and actuator applications

projectleider(s):

STEVI Prof.dr.ir. J.H. Huijsing gebruiker(s): Bronkhorst High-Tech BV, KNMI, Mierij Meteo BV, Philips Semiconductors, Philips Semiconductors Inc. (Verenigde Staten van Amerika), Xensor Integration BV totale toewijzing: 8.2 mj, 172.24 k 1

Smart art-sensor systems

Absolute interferometric surface profiling with Angstrom accuracy

Prof.dr.ir. J.J.M. Braat, Prof.dr. P.J. French, Dr.ir. G. Vdovin ASML, Carl Zeiss (Duitsland), TNO-TPD totale toewijzing: 8.0 mj, 287.47 k 1 inkomsten: 95.29 k 1 gebruiker(s):

DPC.5204

OTP projectleider(s):

Development of monolithic stirrer reactors: operational characteristics and scale-up methods. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

Prof.dr. J.A. Moulijn, Prof.dr.ir. H.E.A. van den Akker, Dr.ir. A.I. Stankiewicz gebruiker(s): Akzo Nobel Chemicals BV, Akzo Nobel Eka Chemicals AB (Zweden), DSM Research BV totale toewijzing: 8.0 mj, 368.02 k 1 inkomsten: 18.15 k 1

| DEL.4625

DR.IR. RICHARD HEUSDENS

Sinusoïdale codering voor audio en spraak levert zes octrooien op project: DEL.4625

Maak een sinusoïdale coder voor audio en spraak. De

hoe moet je dan de parameters zoals frequentie, amplitude

leek snapt niet eens of dat nou wel of niet moeilijk is.

en fase nauwkeurig schatten?” Het begon serieus te

Universitair hoofddocent Dr.ir Richard Heusdens, verbon-

worden toen het mogelijk bleek om zowel audio- als

den aan de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en

spraaksignalen efficiënt met sinussen te representeren.

Informatica aan de Technische Universiteit Delft, wist

In bestaande sinusoïdale modellen wordt het signaal

echter wel waar hij aan begon en dat heeft in belangrijke

opgedeeld in tijdssegmenten waarbij het aantal sinussen

mate bijgedragen aan het succesvol afronden van STW-

dat gebruikt wordt om een segment te modelleren constant

project DEL.4625, ofwel SiCAS. SiCAS staat voor sinusoidal

is. Heusdens heeft ervoor gekozen dit aantal variabel

coding for audio and speech.

te maken, alsmede de lengte van de tijdssegmenten waarover de signalen geanalyseerd worden. De optimale tijds-

Na een aantal jaren op het Natuurkundig laboratorium

segmentatie en de optimale verdeling van sinussen wordt

bij Philips koos Heusdens voor een loopbaan in het onder-

bepaald door een controle mechanisme dat gebaseerd is

zoek. Zo kwam hij aan de TU Delft terecht, hoewel de

op productievervormingstheorie. Dit mechanisme verdeelt

nauwe samenwerking met zijn oorspronkelijke werkgever

de sinussen optimaal waardoor de weergave van spraak

af en toe doet vermoeden dat hij met één been nog in het

en audio verbetert. Het uitgebreide model resulteerde

Eindhovense staat. “Gestandaardiseerde codeertechniek

dus in een efficiëntere representatie van de beschikbare

voor spraak is gebaseerd op lineaire predictie. Je slaat

gegevens. Bovendien kan het model veel beter tegen

een signaal compact op en zendt het door”, begint hij zijn

zogenaamde ‘attacks’. Dat zijn plotselinge, harde geluiden,

betoog. “Denk daarbij maar aan GSM. Je bestudeert de

welke zeer moeilijk te representeren zijn met bestaande

manier waarop spraak tot stand komt en maakt daar een

audiocoderingstechnieken.

spraakproductiemodel van. Dat model werkt echter alleen voor spraak. Komt er ruis bij, bijvoorbeeld in de vorm van

Een tweede belangrijk winstpunt was de ontwikkeling

muziek, dan raakt het model van slag. Een alternatieve

van een nieuw psycho-akoestisch model, dat inzicht geeft

manier om signalen te modelleren is sinusoïdale model-

in de vraag hoe een oor geluid waarneemt. Aan het einde

lering, een methode die al eerder voor spraakmodellering

van het project hield Heusdens een luistertest waarbij de

is gebruikt. Bij sinusoïdale modellering wordt het signaal

ontwikkelde SiCAS coder werd vergeleken met state-of-

gerepresenteerd door een optelsom van sinusoïden

the-art gestandaardiseerde MPEG-4 audio coders, elk

(harmonische signalen, red.). Deze methode is echter

geoptimaliseerd voor een bepaalde audiokwaliteit. De

niet afhankelijk van de spraakproductie, maar dankt zijn

uitkomst was dat de SiCAS coder een kwaliteit leverde

efficiëntie aan het feit dat er veel harmonische componen-

die vergelijkbaar is met die van de MPEG-4 coders. Het

ten in het signaal aanwezig zijn. De vraag was of deze

grote voordeel van de SiCAS coder is echter dat deze goed

techniek ook geschikt was om audio efficiënt te model-

werkt voor een groot kwaliteitsbereik.

leren.” Zes patenten Flexibele modellering

Al met al bleek het onderzoek goed voor een zestal patenIn het begin bestond het onderzoek vooral uit verkennende

ten. Omdat Philips de helft van het onderzoek financierde,

studies waarin vragen speelden in de sfeer van: “Als

heeft Philips de patenten gekregen. Heusdens: “Mede

sinusoïdale modellering voor spraak en audio mogelijk is,

dankzij mijn achtergrond bij Philips is de samenwerking

| DEL.4625

heel plezierig verlopen. Vooraf zijn er goede afspraken gemaakt over de financiën en de vraag wie eventuele octrooien zou krijgen. Vooral rond het extraheren van sinussen, rekening houdend met de perceptuele distortiemaat, en het psycho-akoestisch model zijn belangrijke patenten aangevraagd en verkregen. Andere, kleinere patenten gebruikt Philips vooral bij onderhandelingen met andere bedrijven voor kruislicenties. Op die manier is het octrooieren geen middel om anderen kennis te onthouden maar een middel om het met elkaar eens te worden tijdens onderhandelingen.”

Geluidweergave verbeterd

Wat is uiteindelijk de waarde van het vele rekenwerk waaruit het project in belangrijke mate heeft bestaan? In geld is dat moeilijk uit te drukken, maar vast staat dat de geluidweergave in een muziekapparaten van Philips er beter van zal worden. Toepassingen van de coderingen zijn in de toekomst terug te vinden in bijvoorbeeld audio players, zoals de MP3 players. De kwaliteit van het geluid is dankzij de vinding sterk te verbeteren. In het project heeft de TU Delft niet alleen nauw samengewerkt met Philips Research. Ook het Royal Institute of Technology (KTH) in Stockholm heeft op het gebied van speech processing wezenlijke bijdragen geleverd. De complexiteit van het rekenmodel vereiste de samenwerking tussen de drie.

jaarverslag 2003

DGC.5232

Controlling the fermentative capacity in bakers' yeast: an integrated approach

DPC.5359

OTP3

OTP

projectleider(s): Prof.dr. J.T. Pronk, Dr. B.M. Bakker, Prof.dr. K.J. Hellingwerf, Prof.dr. H.V. Westerhoff gebruiker(s): DSM Bakery Ingredients, Heineken Nederland BV, Heineken Technical Services BV, Koninklijke Nedalco BV, Unilever Research totale toewijzing: 10.0 mj, 122.52 k 1 inkomsten: 49.91 k 1

projectleider(s):

DWO.5238

OTP

ADOPT: Sequential Approximate Design Optimization including Uncertainties, Discontinuities and Discrete Design variables

projectleider(s):

Prof.dr.ir. F. van Keulen, Dr.ir. L.F.P. Etman, Dr.ir. A.J.G. Schoofs ABAQUS Benelux BV, ASML, Airborne Development, CQM BV, DSM High Performance Fibers, Dutch Space BV, NLR, Paragon Nummerical Engineering, Philips Optical Storage, Philips Semiconductors, TNO Automotive, TNO-CLC, TNO-WT totale toewijzing: 12.0 mj, 96.66 k 1

gebruiker(s):

DMC.5244

OTP

The development of high resolution ultrasonic techniques for inspection and material characterization in the aerospace industry

projectleider(s):

Prof.dr.ir. C.P.A. Wapenaar, Ir. J. Sinke, Dr.ir. D.J. Verschuur, Prof.ir. L.B. Vogelesang gebruiker(s): FMLC, Fokker Aerostructures BV, Fokker Special Products BV, NLR, TNO-TPD, Ten Cate Advanced Composites totale toewijzing: 5.0 mj, 209.65 k 1

DM R.5294

Dedicated smart admittance-sensor systems

Prof.dr.ir. L.A.M. van der Wielen, Prof.dr.ir. J.T.F. Keurentjes, Dr.ir. M. Ottens gebruiker(s): Amersham Pharmacia Biotech AB (Zweden), Bird Engineering, Diosynth BV, TLS totale toewijzing: 15.0 mj, 402.96 k 1 inkomsten: 101.45 k 1

DWE.5369

projectleider(s):

Dr. R.A.C.M.M. van Swaaij, Dr. J.W. Metselaar gebruiker(s): Akzo Nobel Central Research BV, Dutch Space BV, ECN, NOVEM totale toewijzing: 3.0 mj, 13.30 k 1 inkomsten: 82.23 k 1

DOE.5375

projectleider(s):

Dr.ir. G. Vdovin, Prof.dr. P.J. French, Prof.dr. P.M. S arro 20/10 PERFECT VISION (Duitsland), ASML, CSEM (Zwitserland), E STE C, Fachhochschule Münster (Duitsland), Imperial College (Groot Brittannië), TNO-TPD, Universidad de Murcia (Spanje) totale toewijzing: 7.1 mj, 202.39 k 1 gebruiker(s):

DI F.5447

projectleider(s): Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer, Prof.dr.ir. P.M. Dewilde gebruiker(s): Eco Chemie BV, Enraf BV, Rockwool/Grodan BV, Shell SI E P BV, TNO-FE L, Xensor Integration BV totale toewijzing: 4.8 mj, 194.68 k 1 inkomsten: 34.03 k 1

projectleider(s):

OTP projectleider(s):

Prof.dr.ir. H.J. de Vriend gebruiker(s): HKV, RIZA, Rijkswaterstaat, Royal Haskoning BV, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 4.8 mj, 28.59 k 1

DTF.5338

OTP projectleider(s):

Liquid loading in inclined pipes for gas production and transport

Prof.dr. R.V.A. Oliemans gebruiker(s): Shell Global Solutions International BV, Shell SIEP BV, TNO-TPD, Twister BV totale toewijzing: 6.0 mj, 111.63 k 1 inkomsten: 140.67 k 1

Integrated Hartmann-Shack wavefront sensor

OTP

Probabilistic and stochastic modelling of lowland river morphology

Modellering en optimalisatie van zonnecellen van amorf silicium voor ruimtetoepassingen

OTP

SENS

DCB.5302

BIOseparations using Surfactant Aided gel Filtration Equipment (BIOSAFE). Via Gebied Chemische Wetenschappen.

Digitale beeldwatermerken bestand tegen geometrische aanvallen

Prof.dr.ir. R.L. Lagendijk gebruiker(s): All Music Publishing BV, Philips Research Laboratories, TNO-FEL totale toewijzing: 5.3 mj, 70.34 k 1

DOE.5490

OTP

Technology of silicon-based liquid crystal wavefront correctors

projectleider(s):

DPC.5521

OTP projectleider(s):

Shape Vision: Een geïntegreerd systeem voor het identificeren en selecteren van kleine deeltjes in een vloeistof

Dr.ir. A. Bossche, Prof. B. Scarlett MSc gebruiker(s): Academisch Medisch Centrum Amsterdam, Applikon Dependable Instruments BV, DSM Research, Unilever Research, Vienna University of Technology (Oostenrijk), Xensor Integration BV totale toewijzing: 3.8 mj, 97.20 k 1

| eerder gehonoreerde projecten

DWO.5529

Van der Leeuwhoogleraar Prof.dr. G. Lodewijks

VD LW

Development of multifunctional nanocrystalline and nanocomposite coatings on aluminum

DPC.5633

OTP

projectleider(s):

Prof.dr. G. Lodewijks

totale toewijzing:

453.78 k 1

projectleider(s):

Dr.ir. J. Duszczyk, Prof.ir. L. Katgerman

totale toewijzing:

5.0 mj,

69.20 k 1

DSF.5537

Long liquid slugs in stratified gas/liquid flow in horizontal and slightly inclined tubes

OTP

projectleider(s):

Prof.dr. R.V.A. Oliemans gebruiker(s): Shell Global Solutions International BV, TNO-TPD totale toewijzing: 5.0 mj, 102.10 k1 inkomsten: 113.64 k1

DPC.5551

STEVI

The Development of Advanced Photo Catalytic Processes

projectleider(s):

Prof.dr. J.A. Moulijn, Dr. G. Mul gebruiker(s): Akzo Nobel Chemicals BV, DSM Research BV, Dow Benelux BV, Shell Global Solutions International BV totale toewijzing: 8.8 mj, 80.95 k 1

DWI.5552

Wtoe

Unified computing methods for compressible and incompressible flows on staggered unstructured grids

projectleider(s): Prof.dr.ir. P. Wesseling, Ir. A. Segal gebruiker(s): Shell Research and Technology Centre, TNO-TPD totale toewijzing: 3.0 mj, 2.27 k 1

DPC.5577

Aerobic granular sludge reactors

OTP

Prof.dr.ir. L.P. Ligthart, Prof.dr.ir. P.M. van den Berg, Prof.dr.ir. J.T. Fokkema, Prof.ir. P. van Genderen gebruiker(s): Fugro Ingenieursbureau BV, GeoDelft, Ministerie van Defensie, T&A SURVEY BV, TNO-FEL, TNO-NITG, TNO-TPD TU Delft, Thales Nederland BV location Delft tot ale toewijzing: 18.3 mj, 120.25 k 1

SAR: a novel application for FM-CW Radars

DTC.5642

OTP projectleider(s): Prof.ir. P. Hoogeboom, Ir. P.J.F. Swart gebruiker(s): Eonic BV, Geomatica Business Park, Koninklijke Landmacht, Ministerie van Defensie, NLR, TNO-FEL totale toewijzing: 6.0 mj, 130.24 k 1 inkomsten: 137.51 k 1

DWO.5648

VD LW projectleider(s):

Prof.dr.ir. M.C.M. van Loosdrecht, Prof.dr.ir. J.J. Heijnen, Ir. M.K. DHV Water BV, Haskoning BV, PAQUES Bio Systems de Kreuk BV, Penningmeester van de Nederlandse, STOWA, Van der Pluijm Wateren Milieumanagement, Waterschap Aa, Waterschap Reest en Wieden, Zuiveringsschap Hollandse Eilanden totale toewijzing: 3.0 mj, 71.24 k1 inkomsten: 294.96 k 1 gebruiker(s):

DPC.5624

OTP projectleider(s):

Building of in-situ specimen holders for transmission electron microscopy to apply in catalysis and metals research. Via Gebied Chemische Wetenschappen. Prof.dr. H.W. Zandbergen, Dr. E.W.J.M. van der Drift, Prof.dr. 3.0 mj, 157.46 k 1 inkomsten: 45.38 k 1

totale toewijzing:

Van der Leeuwhoogleraar Prof.dr.ir. P.A. Wieringa

Prof.dr.ir. P.A. Wieringa

DCS.5668

OTP

projectleider(s):

P.M. Sarro

Advanced re-locatable multi-sensor system for buried landmine detection (phase 2)

DET.5637

totale toewijzing:

453.78 k 1

Smart temperature sensors in CMOS with high uncalibrated accuracy

projectleider(s):

Prof.dr.ir. J.H. Huijsing gebruiker(s): Philips Semiconductors Inc. (Verenigde Staten van Amerika) totale toewijzing: 4.0 mj, 151.50 k 1

DM R.5670

OTP projectleider(s):

93.48 k 1

Flight simulation models based on computational fluid dynamics and flight test identification

Prof.dr.ir. J.A. Mulder, Prof.dr.ir. P.G. Bakker

totale toewijzing:

6.0 mj,

jaarverslag 2003

DM R.5675

Model predictive control for hybrid systems

DLR.5754

Modelling and Modification of HNF and HNF-Based Propellant Combustion

OTP

projectleider(s):

projectleider(s): Prof.dr. D.J.E.M. Roekaerts, Dr. A.E.D.M. van der Heijden, Dr. M.J. Tummers gebruiker(s): TNO-PM L totale toewijzing: 2.0 mj, 163.50 k 1 inkomsten: 248.00 k 1

Dr.ir. B. de Schutter, Prof.dr.ir. A.C.P.M. Backx, Dr.ir. T.J.J. van den Boom, Dr.ir. W.P.M.H. Heemels, Prof.dr.ir. J. Hellendoorn, Dr. S. Weiland totale toewijzing: 6.0 mj, 103.46 k 1

DSF.5695

A µPIV system for medical/biological research

OTP

projectleider(s): inkomsten:

DAR.5756

Prof.dr.ir. J. Westerweel 34.03 k 1

DTF.5699

OTP

totale toewijzing:

3.0 mj, 118.50 k 1

The analysis of spatial structures in hyperspectral images

OTP

The scaling up of a multipurpose, flexible submicrone particles aerosol reactor. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Dr.ir. J.C.M. Marijnissen, Prof.dr. A. Schmidt-Ott gebruiker(s): Heraeus TENEVO AG (Duitsland), Heraeus Tenevo AG (Duitsland), Warsaw University of Technology totale toewijzing: 7.0 mj, 207.62 k 1 inkomsten: 36.36 k 1

DCB.5723

Dr. P.L.J. Zitha, Dr. P.K. Currie, Prof.dr. S.M. Luthi, Dr.ir. L. Pel Arkitek Ebbels (Noorwegen), Chevron Petroleum Technology C o m p a n y ( Ve r e n i g d e S t a t e n v a n A m e r i k a ) , D e p a r t a m e n t o d e M a n e j o Integrado de Producion Urbanizacción Santa Rosa (Venezuela), Gaz de France (Frankrijk), INA Naftaalin Oil Co. (Kroatië), Norsk Conco (Noorwegen), Shell totale toewijzing: 7.2 mj, 740.50 k 1 inkomsten: 434.00 k 1

DAR.5761

Dr.ir. R.P.W. Duin gebruiker(s): Plant Research International BV, TNO-TPD, Unilever Research totale toewijzing: 6.4 mj, 49.92 k 1

OTP

projectleider(s): gebruiker(s):

projectleider(s):

DFC.5703

Harbour siltation in turbid waters

DAR.5763

projectleider(s):

Smeulders

projectleider(s):

OTP projectleider(s):

Prof.dr. J.N. Burghartz, Dr.ing. L.C.N. de Vreede 6.0 mj, 461.50 k 1 inkomsten: 125.00 k 1

totale toewijzing:

Prof.dr.ir. C.P.A. Wapenaar, Prof.dr.ir. J.T. Fokkema, Dr.ir. D.M.J. 3.0 mj, 45.00 k 1

totale toewijzing:

OTP

Ultra-hight frequency compact bipolar transistor modelling for communications

Time-lapse seismic reservoir characterization

OTP

DPC.5772

Dr.ir. J.C. Winterwerp, Prof.dr.ir. J.A. Battjes, Dr. J. Pietrzak, P r o f . d r. i r. G . S . S t e l l i n g gebruiker(s): D H V M i l i e u & I n f r a s t r u c t u u r B V, Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam, Hydronamic BV, Ingenieursbureau Gemeentewerken Rotterdam, RIKZ, Rijkswaterstaat, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 3.0 mj, 40.50 k 1

Integrating shear-wave seismic and Cone Penetration Testing to derive laterally varying geotechnical information

projectleider(s): Dr.ir. G.G. Drijkoningen, Prof.dr.ir. J.T. Fokkema, Prof.dr.ir. C.P.A. Wapenaar gebruiker(s): Deutsche Montan Technologie GmbH (Duitsland), Fugro Ingenieursbureau BV, GeoDelft, Holland Railconsult, TN O-N ITG totale toewijzing: 2.0 mj, 167.00 k 1

OTP

DTC.5752

Effect of Gels on Geological Heterogeneity of Porous Media: An MRI and X-Ray Computer-Aided Tomography Study

Development of multifunctional reactors for multi-step synthesis of fine chemicals

Prof.dr. J.A. Moulijn, Dr. J.T.B.H. Jastrzebski, Prof.dr. G. van Koten gebruiker(s): Engelhard De Meern BV, Quest International NV (Groot Brittannië) totale toewijzing: 7.5 mj, 190.00 k 1 inkomsten: 88.00 k 1

DCS.5777

OTP projectleider(s):

Six Degree-of-Freedom Electromagnetic Contactless Slide System

Prof.dr.ir. J. van Eijk, Prof.ir. O.H. B osgra, Prof.dr.ir. J.C. Compter, Dr. J.L. Duarte, Dr.ir. E.A. Lomonova, Ir. J.W. Spronck, Prof.dr.ir. A. Vandenput gebruiker(s): Philips, Philips Centre for Manufacturing Technology, SKF Engineering & Research Centre BV, TDC Mechatronics totale toewijzing: 7.5 mj, 106.00 k 1 inkomsten: 120.00 k 1

| eerder gehonoreerde projecten

Distributed model based diagnosis and repair

DIT.5780

DCB.5865

OTP

VE N I

projectleider(s): Dr. C. Witteveen, Dr. A. Bos, Prof.dr. J.J.Ch. Meyer, Dr. N. Roos, Dr. A. ten Teije gebruiker(s): CMG Rotterdam, Luchtverkeersleiding Nederland, NLR, TNO-TPD totale toewijzing: 10.8 mj, 32.60 k 1 inkomsten: 75.78 k 1

projectleider(s):

DWO.5797

Shape optimization under conditions of partial elasto hydrodynamic lubrication

OTP

projectleider(s):

gebruiker(s):

inkomsten:

Dr.ir. A. van Beek, Prof.ir. J. Klein Woud, Prof.dr.ir. D.J. Rixen Bouwdienst Rijkswaterstaat, IHC-Lagersmit, SKF Engineering & Research Centre BV, TNO Industrie totale toewijzing: 3.0 mj, 167.00 k 1

Macroscopic simulation of solid state phase transformations based on atomistic modelling

DLR.5813

VE N I projectleider(s):

Dr.ir. M.G.A. Tijssens gebruiker(s): N LR, Philips Centre for Manufacturing Technology totale toewijzing: 134.52 k 1

Safe airport navigation

DET.5844

VI CI projectleider(s):

projectleider(s):

VI D I projectleider(s):

P r o f . d r. C . W. S ch e r e r g e b r u i k e r ( s ) : P h i l i p s C e n t r e f o r Manufacturing Technology totale toewijzing: 405.44 k 1

DET.5851

Adaptive sound coding

projectleider(s):

DTC.5961

TF C

totale toewijzing:

400.87 k 1

9.0 mj, 412.50 k 1

totale toewijzing:

821.34 k 1

Directed evolution of product formation in mixed microbial cultures

Prof.dr.ir. M.C.M. van Loosdrecht

totale toewijzing:

842.97 k 1

AIR-LINK - Ad-hoc Impulse Radio: Local Instantaneous Networks

Prof.dr.ir. I.G.M.M. Niemegeers, Prof.ir. P. van Genderen, Ir. J. Henkus, Dr.ir. G.J.M. Janssen, Prof.dr. J.R. Long, Dr. H. Nikookar, Dr.ir. W.A. Serdijn, Prof.dr.ir. A.J. van der Veen, Dr.ir. J.H. Weber, Prof.dr. A. Yarovoy gebruiker(s): zie pagina 107 totale toewijzing: 1076.18 k 1

TF C Dr.ir. R. Heusdens

totale toewijzing:

projectleider(s):

DTC.5966

VI D I

Solid-state image sensors in deep sub-micron CMOS technology

Prof.dr.ir. A.J. van der Veen

DPC.5904

projectleider(s): Dr.ir. E. Theunissen gebruiker(s): LVNL, NLR, Rockwell Collins (UK) Ltd, TNO-TM, Thales ATM S.A. (Frankrijk) totale toewijzing: 354.11 k 1

123.71 k 1

Signal Processing for Future Wireless Communications

DTC.5893

VI CI

Efficient analysis and synthesis tools for robust and scheduled controller design against time-varying and dynamic uncertainties

totale toewijzing:

Prof.dr.ir. A.J.P. Theuwissen 760.00 k 1

VI D I

DWO.5848

Dr.ir. A.J.H.M. Reniers

DCS.5869

OTP

Modelling of complex beach morphodynamics

CACTUS IMPULSE: Context-Aware Communications, Terminal and User

projectleider(s): Prof.dr.ir. R.L. Lagendijk, J.F.C.M. de Jongh gebruiker(s): CMG Unwired Concepts, Emexus Group BV, Hewlett-Packard Laboratories (Groot Brittannië), Océ-Technologies BV, Philips Research Laboratories, TNO-FEL, Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV, WAAG Society totale toewijzing: 1207.33 k 1

jaarverslag 2003

DCS.5975

Digital testing of vacuum circuit breakers

OTP

STEVI

projectleider(s):

Prof.ir. L. van der Sluis, Prof.dr.ir. R.P.P. Smeets gebruiker(s): Industrial Group Tavrida Electric (Rusland), KEMA totale toewijzing: 3.0 mj, 74.50 k 1 inkomsten: 82.00 k 1

Verlenging levensduur van stalen orthotrope brugdekconstructies met bijbehorende deklaagconstructies

DCT.5979

OTP projectleider(s):

Learning from nature

DE L.6050

Prof.dr. P.J. French

Computational aeroelasticity for application to flexible smart aircrafts

AS P projectleider(s):

Dr.ir. H. Bijl

DCB.6006

AS P projectleider(s):

totale toewijzing:

ETN.4448

MAT

E E L.4696

OTP projectleider(s):

175.12 k 1

toewijzing:

DM R.6019

OTP projectleider(s):

A speckle interferometer for measuring dynamic phase changes

Prof.dr.ir. J.J.M. Braat

totale toewijzing:

3.0 mj, 140.00 k1

OTP projectleider(s):

Moisture and ion transport in porous building materials

OTP inkomsten:

Stochastic modelling of nearshore wave-wave interactions for operational wave models

Prof.dr.ir. J.A. Battjes gebruiker(s): Alkyon Hydraulic Consultancy & Research BV, RIKZ, Svasek Hydraulics, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 3.0 mj, 20.20 k 1

Layout Oriented Logic Synthesis for Deep Submicron Technologies

Prof.dr.ir. R.H.J.M. Otten, Dr.ir. M.R.C.M. Berkelaar 3.0 mj, 28.59 k 1

EST.4863

38.00 k 1

DCB.6025

technische universiteit eindhoven

projectleider(s): Prof.dr.ir. K. Kopinga, Dr.ir. L. Pel gebruiker(s): KEMA Nederland BV, Research Centrum Kalkzandsteenindustrie, Shell SI E P BV, Stichting Technisch Centrum voor de Keramische Industrie, TNO Bouw totale toewijzing: 7.4 mj, 237.93 k 1

155.92 k 1

Naar de werving van wetenschappelijke kennis over stedelijk-regionaal ontwerp-inhoudelijk en methodologisch

Dr. I.T. Klaasen

6.2 mj, 186.80 k 1

| Instelling

Prof.ir. F.S.K. Bijlaard, Prof.dr.ir. A.A.A. Molenaar, Prof.dr.ir. J. Wardenier totale toewijzing: 4.8 mj, 200.00 k 1 inkomsten: 80.00 k 1

DLR.6004

totale toewijzing:

tot ale

H 2 -selectieve gasscheidingsmembranen vervaardigd met microsysteem-technologie en toepassing hiervan in de chemische industrie

projectleider(s):

Prof.dr.ir. J.T.F. Keurentjes, Dr. J.G.E. Gardeniers, Ir. M.A.G. Vorstman gebruiker(s): AB B Lummus Global BV, AB B Lummus Global Inc. (Verenigde Staten van Amerika), Aquamarijn Microfiltration BV, DSM Research BV totale toewijzing: 14.8 mj, 177.36 k 1 inkomsten: 74.87 k 1

E E L.4869

OTP projectleider(s):

Building blocks for digital enhanced cordless telecommunications systems

P r o f . d r. i r. A . H . M . v a n R o e r m u n d g e b r u i k e r ( s ) : N a t i o n a l Semiconductor BV , Philips Semiconductors, TNO Telecom totale toewijzing: 4.0 mj, 101.66 k 1

| eerder gehonoreerde projecten

EWI.4877

ArchItectural Modelling of Embedded Systems (AIMES)

E ES.5141

OTP

ESS

projectleider(s):

Prof.dr.ir. J.F. Groote, Prof.dr.dipl.ing. D.K. Hammer, Dr.ir. J. Trienekens gebruiker(s): ASM L, LogicaCMG Nederland BV, Ministerie van Defensie, Océ-Nederland BV, Philips Medical Systems Nederland BV, Philips Research Laboratories, SE RC, Sioux, Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV totale toewijzing: 12.5 mj, 392.52 k 1

ETF.4899

Spin polarized tunneling for sensor and memory device options

MAT

Dr. R. Kuiper, Prof.dr. J.C.M. Baeten, Prof.dr.ir. L.M.G. Feijs Océ-Technologies BV, Philips Research Laboratories tot ale 6.0 mj, 13.16 k 1 inkomsten: 160.00 k 1

gebruiker(s): toewijzing:

E ES.5173

Analysis and synthesis of embedded systems with discrete and continuous control

ESS

projectleider(s):

Prof.dr.ir. W.J.M. de Jonge, Prof.dr. B. Koopmans, Dr.ir. H.J.M. Forschungszentrum Jülich GmbH (Duitsland), I M EC Swagten (België), Philips Research, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 10.0 mj, 237.33 k 1 gebruiker(s):

E E L.4921

Transparante audio-communicatie

projectleider(s):

Prof.dr.ir. P.P.J. van den Bosch, Prof.dr.ir. J.F. Groote, Prof.dr.ir. C.A. Middelburg, Dr. S. Weiland gebruiker(s): Océ-Nederland BV, Philips Centre for Manufacturing Technology tot ale toewijzing: 8.0 mj, 5 4.45 k 1 inkomsten: 114.00 k 1

E ES.5202

OTP

ESS

projectleider(s):

Dr.ir. P.C.W. Sommen gebruiker(s): Beltone Netherlands BV, NFRA, Philips Research Laboratories, Prodrive BV, TNO-FEL, TalkingHome totale toewijzing: 6.5 mj, 172.12 k 1

EWT.4924

OTP

Schade in soldeerverbindingen veroorzaakt door thermomechanische belasting

projectleider(s):

Prof.dr.ir. M.G.D. Geers, Prof.dr.ir. F.P.T. Baaijens, Dr.ir. W.A.M. Brekelmans, Prof.dr. H.E.H. Meijer, Dr.ir. P.J.G. Schreurs, Dr. W.P. Vellinga gebruiker(s): Philips Centre for Manufacturing Technology, TNO Industrie, Thales Nederland BV totale toewijzing: 12.4 mj, 265.46 k 1 inkomsten: 158.82 k 1

EWE.5125

Modellering van het verbrandingsproces in een directe injectie dieselmotor

projectleider(s):

Prof.dr.ir. R.S.G. Baert, Prof.dr. J.J. ter Meulen gebruiker(s): Cyclone Fluid Dynamics BV, DAF Trucks NV, E.P. Controls BV, Koninklijk Instituut voor de Marine, Oronite European Technical Center, P D & E Automotive BV, Paul Scherrer Institut (Zwitserland), Shell Global Solutions International BV, TNO-WT, Wärtsilä Nederland BV totale toewijzing: 27.8 mj, 614.09 k 1 inkomsten: 372.10 k 1

E FC.5134

OTP

Specification tooling for embedded software components

FORSiM: Fast Oxidation Reactions in Si-technology based Microreactors

projectleider(s): Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Prof.dr.ir. A. van den Berg, Dr. M.H.J.M. de Croon gebruiker(s): ECN, Shell Global Solutions International BV totale toewijzing: 8.5 mj, 474.82 k 1 inkomsten: 45.38 k 1

Modelling and performance analysis of telecommunication systems

Dr.ir. J.P.M. Voeten, Prof.dr. J.C.M. Baeten, Prof.dr.ir. S.C. Borst, Dr.ing. P.H.A. van der Putten, Prof.ir. M.P.J. Stevens, Dr. E.P. de Vink gebruiker(s): Alcatel (België), I B M Research Division (Zwitserland), N R Malotaux - Consultancy, Philips Research Laboratories, TNO Industrie totale toewijzing: 15.7 mj, 115.71 k 1 inkomsten: 570.00 k 1

E PC.5239

OTP

Exploiting Catalyst Particle Agglomeration and Particle-Bubble-Adhesion for Improvement of Slurry Bubble Column Performance

projectleider(s):

Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Prof.ir. C.M. van den Bleek, Prof.dr.ir. A. Bliek, Dr.ir. B.F.M. Kuster, Dr. E.K. Poels gebruiker(s): Akzo Nobel, DSM Research BV, Engelhard De Meern BV, Norit NV, Promeks Nederland, Sasol PDT, Shell Global Solutions International BV, Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 14.2 mj, 585.61 k 1 inkomsten: 190.43 k 1

E N N.5323

N NT

Sales forecasting through aggregation: integrating neural-Bayesian and knowledge-based methods

projectleider(s):

Prof.dr. A.G. de Kok, Dr. K.H. van Donselaar, Prof.dr. C.C.A.M. Gielen, Dr. H.J. Kappen gebruiker(s): OPG Groothandel BV, Schuitema NV totale toewijzing: 9.6 mj, 41.75 k 1

E ES.5411

ESS projectleider(s):

SmartCam: Devices for Embedded Intelligent Cameras

Prof.dr. H. Corporaal, Dr.ir. P.P. Jonker gebruiker(s): Lithp Systems BV, N R Malotaux - Consultancy, Océ-Technologies BV, Philips Centre for Manufacturing Technology, Philips Research Laboratories, RU Gent (België), TNO-FEL, TNO-TPD totale toewijzing: 6.0 mj, 124.34 k 1 inkomsten: 177.00 k 1

jaarverslag 2003

E ES.5413

Internet based monitoring and control of embedded systems

E ET.5475

On-line diagnostiek van energiekabels

ESS

OTP

projectleider(s):

projectleider(s): Prof.dr.ir. E.F. Steennis, Dr. P.A.A.F. Wouters gebruiker(s): KEMA, KEMA Nederland BV, NUON, NV Continuon Netbeheer, REMU Infra Bedrijf NV totale toewijzing: 8.0 mj, 366.20 k 1 inkomsten: 812.62 k 1

Dr. J.J. Lukkien, Prof.dr.ir. L.M.G. Feijs, Dr.ir. J.P.M. Voeten Hagenuk CPS Pijnenburg BV, Philips Research Laboratories, TNO Industrie, Uniphy Gymna International (België) totale toewijzing: 6.0 mj, 32.90 k1 inkomsten: 425.00 k 1 gebruiker(s):

EWO.5423

Snelle nauwkeurigheidsanalyse van meerassige meet- en bewerkingsmachines

EWO.5478

OTP

projectleider(s):

Prof.dr.ir. P.H.J. Schellekens, Dr.ir. F.L.M. Delbressine, Dr.ir. M.J.G. van de Molengraft gebruiker(s): Hembrug BV, IBS Precision Engineering BV, Mitutoyo Nederland BV, N Mi Van Swinden Laboratorium BV, Philips Enabling Technologies Group, Unisign BV totale toewijzing: 5.3 mj, 75.62 k 1

EOE.5440

A Nearly Loss-less Optical Combiner

Dr.ir. H.C. de Lange, Dr.ir. J.K.M. Jansen, Prof.dr. R.M.M. Mattheij, Prof.dr.ir. A.A. van Steenhoven gebruiker(s): Eldim BV, NLR, V. Beta BV totale toewijzing: 6.0 mj, 72.92 k 1

E PC.5516

OTP

projectleider(s):

Dr. J.J.G.M. van der Tol, Prof.dr. G.A. Acket, Dr. H.J.W.M. Hoekstra, Prof.dr.ir. M.K. Smit gebruiker(s): Alcatel Telecom (België), Genexis B V, I n g e n i e u r s b u r e a u C o e n e c o o p B V, K o n i n k l i j k e K P N N V, L u c e n t Technologies Nederland BV, ThreeFive Photonics BV totale toewijzing: 5.0 mj, 195.13 k 1 inkomsten: 22.69 k 1

E PG.5454

OTP

Assessment of the coronary circulation by guide-wire mounted sensors

projectleider(s):

Prof.dr. N.H.J. Pijls, Dr ir. M.C.M. Rutten, Prof.dr.ir. F.N. van de Vosse gebruiker(s): Catharina Hospital Eindhoven, RADI Medical Systems AB (Zweden) totale toewijzing: 6.0 mj, 99.83 k 1 inkomsten: 90.76 k 1

ECS.5455

OTP

Extended theory and application of reduced-sample-rate sigma-delta modulation

projectleider(s):

Prof.dr.ir. A.H.M. van Roermund, Dr.ir. J.A. Hegt gebruiker(s): Philips Consumer Electronics, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 4.0 mj, 168.81 k 1 inkomsten: 34.00 k 1

EOE.5465

OTP projectleider(s):

POLIS: A Novel Polarization based Integration technique

Dr. J.J.G.M. van der Tol, Prof.dr. G.A. Acket, Ir. F.H. Groen, Prof.dr.ir. M.K. Smit gebruiker(s): Alcatel Telecom (België), Genexis BV, Ingenieursbureau Coenecoop BV, Lucent Technologies Nederland BV, ThreeFive Photonics BV totale toewijzing: 5.0 mj, 201.48 k 1 inkomsten: 22.69 k 1

Air filmcooling through laser drilled nozzles

Ontwikkeling van ion-selectieve thermoreversible polymeren en de toepassing van deze polymeren in combinatie met membraanscheidingsprocessen

Prof.dr.ir. J.T.F. Keurentjes, Prof.dr. M.A. Cohen Stuart, Dr.ir. B. Klumperman gebruiker(s): Aquacare Europe BV, EFKA Additives, ETD&C, Gemeentewaterleidingen, KIWA NV, Witteveen en Bos BV totale toewijzing: 7.9 mj, 161.99 k 1 inkomsten: 27.23 k 1

E PC.5543

OTP

ZeMiR: Zeolitic Micro-Reactors for Catalyst Screening and Kinetic Measurements

projectleider(s): Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Dr. M.H.J.M. de Croon gebruiker(s): Akzo Nobel Chemicals BV, Avantium Technologies BV, Shell Global Solutions, Shell International Chemicals BV totale toewijzing: 6.0 mj, 260.92 k 1 inkomsten: 9.08 k1

ETF.5569

Pulse-tube refrigerators without regenerator

OTP projectleider(s):

Prof.dr. A.T.A.M. de Waele, Dr.ir. J.C.H. Zeegers gebruiker(s): Dutch Space BV, Philips Medical Systems Nederland BV, Stirling Cryogenics & Refrigeration BV, Thales Cryogenics BV totale toewijzing: 5.0 mj, 82.59 k 1 inkomsten: 22.70 k 1

ETC.5579

OTP projectleider(s):

Towards ultrafast all-optical packet switched telecommunication networks

Dr. H.J.S. Dorren, Prof.ir. G.D. Khoe gebruiker(s): Lucent Technologies Nederland BV, Philips Research Laboratories, Siemens Nederland NV totale toewijzing: 5.0 mj, 36.30 k 1 inkomsten: 145.36 k 1

| eerder gehonoreerde projecten

E ET.5580

Integral optimisation of the transmitter for third generation wireless communication

OTP

projectleider(s):

Prof.dr.ir. A.H.M. van Roermund, Dr.ir. J.A. Hegt, Dr.ir. J.D. van der Tang gebruiker(s): Philips Research Laboratories, Philips Semiconductors, TNO Telecom, TNO-FEL totale toewijzing: 8.0 mj, 256.84 k 1 inkomsten: 34.00 k 1

ESF.5645

OTP

Flow-Induced Pulsations in Gas Transport Systems: prediction, prevention and influence on volume flow measurements

Prof.dr. H.E.H. Meijer, Dr.ir. L.E. Govaert, Dr. W.P. Vellinga Corus Research Development and Technology, DSM NV, DSM Research BV, Dejima Optical Films BV, Océ-Technologies BV, Philips Research Laboratories, TNO Industrie totale toewijzing: 3.0 mj, 36.98 k 1 inkomsten: 58.00 k 1 gebruiker(s):

OTP projectleider(s):

gebruiker(s):

31.31 k 1

EWO.5646

Combustion associated noise in central heating equipment

projectleider(s): Dr. K.R.A.M. Schreel, Prof.dr. L.P.H. de Goey, Dr.ir. J.H.M. ten Thije Boonkkamp gebruiker(s): AGPO BV, AWB CV-Ketels Apparatenfabriek Warmtebouw BV, Atag Verwarming BV, NV Nederlandse Gasunie, Remeha BV, TNO-TPD totale toewijzing: 8.0 mj, 81.23 k 1 inkomsten: 109.20 k 1

E ES.5653

Quality of Service in In-Home Digital Networks

ESS Prof.dr. E.H.L. Aarts, Dr.ir. J.H.M. Korst, Dr.ir. W.F.J. Verhaegh Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV totale 6.0 mj, 10.98 k 1 inkomsten: 50.00 k 1

gebruiker(s):

E PC.5706

OTP

Olefin polymerisation on planar catalysts understanding how catalysts determine the morphology of nascent polymers. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Dr. P.C. Thüne, Prof.dr. P.J. Lemstra, Dr. J. Loos, Prof.dr. J.W. Niemantsverdriet gebruiker(s): DSM Research BV, Sabic EuroPetroChemicals totale toewijzing: 6.0 mj, 288.15 k 1 inkomsten: 27.23 k 1

E PC.5718

OTP

Dr.ir. L. Józwiak, Prof.ir. M.P.J. Stevens

E PC.5774

OTP

Amorfe Copolymeren en Mengbare Polymere Blends in Optische Golfgeleiders. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s): Dr. E. Nies, Dr. C.W.M. Bastiaansen Philips Research totale toewijzing: 4.0 mj, 54.45 k 1

gebruiker(s):

DSM Research,

totale toewijzing:

3.0 mj,

A Model Based Controller for Diesel and Lean-Burn Engines, to Optimize both Emissions and Fuel Consumption. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Prof.dr.ir. A.C.P.M. Backx gebruiker(s): Engelhard De Meern BV, Ford Research Laboratory (Verenigde Staten van Amerik a), I P C O S Technology BV, P D&D Automotive BV, P SA Peugeot Citroën (Frankrijk), Shell International Chemicals BV, Shell Research and Technology Centre, TNO Automotive, Toyota Central R&D Labs. Inc. totale toewijzing: 7.1 mj, 499.50 k 1 inkomsten: 234.37 k 1

E PC.5784

OTP

projectleider(s):

toewijzing:

Architecture and logic synthesis of application-specific embedded controllers for programmable hardware implementation

E ES.5766

projectleider(s):

Prof.dr.ir. A. Hirschberg, Prof.dr.ir. M.E.H. van Dongen Gasunie Research, N LR, N Mi Certin BV, Philips Centre for Manufacturing Technology, Philips Domestic Appliances and Personal Care, Shell SIEP BV, TNO-TPD totale toewijzing: 6.4 mj, 105.28 k1 inkomsten: 22.69 k1

Mechanical characterization of polymers and polymer films with nano-indentation. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

E PC.5745

Gas-Liquid Solid-Foam Reactors: A study of reaction engineering characteristics

projectleider(s):

Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Dr.ir. B.F.M. Kuster gebruiker(s): ABB Lummus Global Inc. (Verenigde Staten van Amerika), DSM Research BV, Engelhard De Meern BV, Shell Global Solutions totale toewijzing: 3.0 mj, 327.50 k1 inkomsten: 45.00 k 1

EWI.5786

Wtoe

Computer-algebraic methods for the construction of designs of experiments

projectleider(s):

Prof.dr. A.M. Cohen, Dr. J.B. Dijkstra gebruiker(s): CQM BV, DSM/DFS, Flextronics International Europe BV, SKF Engineering & Research Centre BV, TNO-TPD totale toewijzing: 3.0 mj, 11.00 k 1

EWO.5792

OTP

Development of dynamic stability prediction and optimization methods for virtual stability prototyping of thin-walled structures

projectleider(s): Prof.dr.ir. D.H. van Campen gebruiker(s): Philips Centre for Manufacturing Technology totale toewijzing: 6.0 mj, 143.64 k1 inkomsten: 103.64 k1

DR.IR. HENNY SPAAN

IBS Precision Engineering maakt maatwerk van ‘gewone’ machines project: EWO.5423

| EWO.5423

Een bedrijf starten terwijl je in deeltijd nog aan een univer-

in de praktijk komt die maat steeds op 101 uit. Dan kun je,

siteit bent verbonden, is geen sinecure. Dr.ir. Henny Spaan

met behulp van software, de maat in het ontwerp op 99

heeft het tien jaar geleden aan den lijve ondervonden.

stellen. Dat doe je in de wetenschap dat het op 100 zal

Inmiddels staat hij aan het hoofd van een multinational

uitkomen. Dit is natuurlijk een uitermate grof voorbeeld,

met zeventien medewerkers: IBS Precision Engineering te

maar in essentie geeft het weer wat we doen. Als we in het

Best. Ook dat is geen sinecure. Het lijkt alleen te kunnen

echt naar precisie kijken, hebben we het over afwijkingen

lukken met een gezonde dosis ‘overenthousiasme’ en dat

van tien tot macht min negen meter.”

straalt er bij Spaan van af. Belangrijk voordeel van meten op basis van voorspel“Het bedrijf heb ik mede op basis van de kennis uit mijn

baarheid is dat de machinefabrikant kan volstaan met

proefschrift kunnen beginnen. In 1993 ben ik met IBS

de levering van een standaardmachine. De extreme

Precision Engineering begonnen en in 1995 was mijn proef-

nauwkeurigheid die een klant voor een specifieke machine

schrift klaar. Dat proefschrift heeft dus enige vertraging

verlangt, kan IBS Precision Engineering inbouwen met

opgelopen door de moeizame combinatie. Promoveren was

zijn producten. In nauwkeurigheid is niet alleen voorzien

niet strikt noodzakelijk, want IBS Precision Engineering

ten aanzien van de geometrie, maar ook voor het dyna-

heeft van het begin af goed gedraaid. Maar je plukt er wel

mische gedrag van machines, de stijfheideffecten en het

de vruchten van wanneer je bijvoorbeeld in Duitsland wordt

thermisch gedrag. Bij een machine met drie assen gaat

geïntroduceerd als ‘Herr Dr’. Hoewel het lastig is met één

het dan om 21 parameters die op basis van de nauwkeurig-

been in het bedrijfsleven te staan en met het andere in de

heidstechnieken van IBS Precision Engineering worden

universitaire wereld, bereidt het je wel voor op de toe-

afgesteld.

komst”, zegt Spaan. “Als ingenieursbureau begeef je je op het vlak tussen de academische wereld en de fabrieken die, zoals in ons geval, de nauwkeurigheid van hun bewerkings-

Driedimensionaal

machines willen bevorderen. Dan zit je midden in de complexe wiskundige berekeningen en tegelijkertijd heb je te

Spaan is er tijdens zijn promotie in geslaagd de afwijkin-

maken met praktische overwegingen van de fabrikant.”

gen driedimensionaal in beeld te krijgen, althans voor de geometrische afwijkingen. Hij deed dit op basis van een vinding uit de jaren zestig, de ‘ball bar’. Deze mat de

Nauwkeurigheid

afwijkingen nog tweedimensionaal. Door hier een driedimensionaal beeld van te maken, krijgt IBS Precision

Kernactiviteit van IBS Precision Engineering is het klant-

Engineering alle afwijkingen in beeld.

specifiek ontwikkelen van meetmachines. De promotie van Spaan stond in het teken van de verbetering van de

De machines die IBS Precision Engineering op deze manier

nauwkeurigheid van draai- en freesmachines. “Tijdens

levert, zijn allemaal enkele machines. Normaal gesproken

mijn promotie ben ik gaan zoeken naar een meetsysteem

zou een afnemer, zoals AMSL of Philips daarvoor een kapi-

op basis van voorspelbaarheid in plaats van op basis

taal in maatwerk moeten investeren. Dankzij de techniek

van meetbaarheid”, zegt hij. “Neem je bijvoorbeeld een

van IBS Precision Engineering kan de afnemer volstaan

bewerkingsmachine uit een fabriek, dan kan de fabriek

met de aanschaf van een standaard machine en deze door

je de toleranties in de geometrie geven. Stel dat een ont-

IBS Precision Engineering verder laten ‘uitbalanceren’. De

werp van 0 tot 100 van een bepaalde maat moet lopen en

software die hiervoor is ontwikkeld, mag uniek heten.

| EWO.5423

Vervolgstudie en internationalisering

“Voor de 21 parameters werkt onze huidige techniek goed, maat het zou nog interessanter zijn als we ook de nauwkeurigheid kunnen voorspellen bij temperatuurverschillen”, licht Spaan toe. “Daarin schuilt namelijk de grootste afwijking. Daarvoor hebben we het STW-project geschreven waaraan Guido Florissen is gaan werken. Hij heeft in het project grote vorderingen gemaakt, maar de berekeningen zijn zo complex dat een vervolgstudie noodzakelijk is. Daar houdt hij zich sinds januari 2004 bij IBS Precision Engineering onder meer mee bezig.“ IBS Precision Engineering opereert in een nichemarkt, maar wel in een internationale. “Naar de uiterste precisiemachines is niet extreem veel vraag, maar genoeg om een goede positie in op te bouwen. In onze klantenkring vind je bedrijven als ASML, DAF Trucks, Océ-Technologies, verschillende divisies van Philips, Zeiss, Xerox en Stork. Het verklaart overigens waarom wij al in een vroeg stadium naar het buitenland zijn gaan kijken. Vooral in duitssprekende landen hebben we een goede positie opgebouwd. Ongeveer zeventig procent van onze omzet verdienen we in het buitenland. Dit jaar willen wij ook in Frankrijk een agentschap starten”, zegt Spaan.

jaarverslag 2003

| eerder gehonoreerde projecten

Ultra-fast all-optical packet switching

E ET.5820

VI D I

Towards ultrafast communications

ETC.5963

TF C

projectleider(s):

Dr. H.J.S. Dorren

totale toewijzing:

403.20 k 1

Experimental study of plasma breakdown

ETF.5856

VI D I

projectleider(s):

Prof.dr. D. Lenstra, Prof.dr. A. Driessen, Prof.ir. G.D. Khoe, P r o f . d r. i r. M . K . S m i t , P r o f . d r. J . H . Wo l t e r g e b r u i k e r ( s ) : J D S U n i p h a s e Netherlands BV, Lucent Technologies Nederland BV, ThreeFive Photonics BV totale toewijzing: 759.76 k 1

ECS.5984

OTP

projectleider(s):

Dr. M.D. Bowden

totale toewijzing:

404.37 k 1

Integration of sustainable energy sources through power electronic converters in small, distributed, electricity generation systems

projectleider(s):

Prof.dr.ir. A. Vandenput, Dr. J.L. Duarte, Ir. M.A.M. Hendrix Continuon, ECN, Philips Lighting BV, Prodrive BV totale toewijzing: 5.0 mj, 208.00 k 1 gebruiker(s):

EWO.5874

Influence of bio-gas addition on the flame stability of lean premixed gas-turbine combustors

projectleider(s): gebruiker(s):

Dr.ir. R.J.M. Bastiaans, Prof.dr. L.P.H. de Goey, Prof.dr. N. Peters Electrabel Nederland NV, NRG totale toewijzing: 5.5 mj, 77.25 k 1

E M M.5901

Spintronics

ETC.5957

TF C

AS P projectleider(s):

Dr. C.V.C. Bouten

ECB.6005

VI CI projectleider(s):

Compression induced damage in an engineered muscle tissue model

E FB.6003

AS P Dr.ir. H.J.M. Swagten

totale toewijzing:

841.62 k 1

Key components for 160 to 640 Gbit/s Optical Time domain multiplexed (OTDM) networking

projectleider(s):

totale toewijzing:

178.42 k 1

Behaviour and design of trapezoidal corrugated steel sheets, subjected to the combined action of bending moment and concentrated load

Dr.ir. M.C.M. Bakker

totale toewijzing:

177.84 k 1

| Instelling

FOM-instituten

projectleider(s):

Dr. E.A.J.M. Bente, Prof.ir. A.M.J. Koonen, Prof.dr.ir. M.K. Smit, Dr.ir. H. de Waardt gebruiker(s): ASTR O N, Genexis BV, J D S Uniphase Netherlands BV, Lucent Technologies Nederland BV, Ministerie van Defensie, ThreeFive Photonics BV totale toewijzing: 277.84 k 1

ETC.5960

TF C projectleider(s):

High capacity multi-service in-house networks using mode group diversity multiplexing

Prof.ir. A.M.J. Koonen, Dr.ir. M.J. Bastiaans, Prof.dr.ir. J.W.M. Bergmans, Dr.ir. P.C.W. Sommen, Dr.ir. F.M.J. Willems gebruiker(s): Philips Research Laboratories, TNO Telecom, TNO-FEL totale toewijzing: 297.34 k 1

FAM.4689

Ultrafast infrared imaging camera

OTP projectleider(s):

Prof.dr. W.J. van der Zande gebruiker(s): Applied Laser Technology BV, Licentec, SRON totale toewijzing: 4.9 mj, 65.80 k 1 inkomsten: 16.34 k 1

jaarverslag 2003

Multilayer systems as optical coatings in the XUV wavelength region

FTF.5538

OTP

projectleider(s):

143.85 k 1

G B I.4842

Ir. J. Verhoeven, Dr. M.J.J. Vrakking 6.80 k 1

totale toewijzing:

3.0 mj,

inkomsten:

projectleider(s):

Dr. D.G.M. Beersma, Prof.dr. J.A. den Boer, Dr. S. Daan gebruiker(s): AZ Groningen, Philips Domestic Appliances and Personal Care, Philips Lighting BV totale toewijzing: 11.8 mj, 117.53 k 1 inkomsten: 45.38 k 1

| Instelling

GG N.4878

G _ rijks-

OTP

universiteit groningen

GCH.3571

OTP

Virosomen als carrier-systeem voor de introductie van genetisch materiaal in cellen. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr. J.C. Wilschut, Dr. A. Huckriede gebruiker(s): Animal Sciences Group, Inex Pharmaceutical Corporation (Canada), Rapid Bioconsultancy totale toewijzing: 12.8 mj, 88.26 k 1 inkomsten: 153.60 k 1

GG N.4487

OTP

Karakterisering van complexe koolhydraten in de voeding; onderzoek van digestie en fermentatie

projectleider(s):

Prof.dr. R.J. Vonk, Dr.ir. F. Stellaard gebruiker(s): LU General Biscuits Nederland BV totale toewijzing: 10.0 mj, 53.55 k 1

GG N.4757

OTP

A liposome-based cell-specific in vivo drug and gene delivery system targeted to hepatic endothelial cells. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr. G.L. Scherphof, Prof.dr. D.K.F. Meijer gebruiker(s): ISIS Pharmaceuticals (Verenigde Staten van Amerika), OctoPlus BV, Yamanouchi Europe BV totale toewijzing: 8.0 mj, 77.24 k 1

G B I.4804

OTP

Long-term effects of human disturbance on waders feeding on intertidal flats: the use of telemetry and cage experiments

projectleider(s): Prof.dr. R.H. Drent, Dr. B.J. Ens, Dr. J. van der Meer, Dr. Th. Piersma, Dr. J.M. Tinbergen, Prof.dr. W.J. Wolff gebruiker(s): RWS, Institut für Vogelforschung (Duitsland), Koninklijke Luchtmacht, Ministerie van LNV, NAM, National Environment Research Council (Groot Brittannië), RIKZ, Stuurgroep Waddenprovincies, Vereniging Natuurmonumenten, Vogelbescherming Nederland, Waddenvereniging totale toewijzing: 13.2 mj, 180.69 k 1

Ocular and extra-ocular effects of light on the human circadian system: towards treatment and prevention of circadian disorders

Ontwikkeling van een draagbare leverperfusiepomp

projectleider(s):

Dr. G. Rakhorst, Prof.dr. R.J. Ploeg, Dr.ir. G.J. Verkerke AM C, A Z Groningen, Dat ascope BV, Dometic (Luxemburg), Eurotransplant, MEDOS Medizintechnik AG (Duitsland), Medtronic Bakken Research Center BV, SE Carburos Metálicos SA (Spanje) totale toewijzing: 13.5 mj, 135.71 k 1 inkomsten: 45.00 k 1 gebruiker(s):

GTF.4901

A mesoscopic materials approach to adhesion

MAT projectleider(s): Prof.dr. J.Th.M. De Hosson, Prof.dr.ir. F.P.T. Baaijens, Prof.dr.ir. E. van der Giessen, Prof.dr.ir. R. Marissen, Prof.dr. H.E.H. Meijer, Prof.dr. A. van Veen†, Prof.dr. G. de With gebruiker(s): Corus Research, Philips Research Laboratories, Sulzer Metco Coatings BV, TNO Industrie totale toewijzing: 21.0 mj, 400.69 k 1 inkomsten: 181.51 k 1

GCH.4919

OTP

Development of molecular screening methods for obtaining novel industrial biocatalysts

projectleider(s):

Prof.dr. D.B. Janssen gebruiker(s): DSM Research, DSM Research BV, Quest International Nederland BV tot ale toewijzing: 5.9 mj, 85.07 k 1 inkomsten: 70.34 k 1

G B C.4983

OTP

Diatom silicon biomineralization as an inspirational source of new approaches to silica production

projectleider(s):

Dr. W.W.C. Gieskes, Prof.dr. R.A. van Santen, Dr. N.A.J.M. Sommerdijk, Dr.ing. E.G. Vrieling gebruiker(s): DSM Research BV, NIOZ totale toewijzing: 10.4 mj, 88.93 k 1

G PC.5206

OTP

Dutch Resolution: The Family Approach to the Resolution of Racemates. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s): Prof.dr. R.M. Kellogg, Dr. G.J.A. Ariaans, Prof.dr. A. Bruggink, Dr. R. de Gelder, Prof.dr. E. Vlieg gebruiker(s): DSM Research BV, Syncom BV totale toewijzing: 9.0 mj, 285.88 k 1 inkomsten: 45.50 k 1

| eerder gehonoreerde projecten

GSC.5216

OTP

Artificial Cofactors. A marriage of homogeneous catalysis with enzymology. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s): Prof.dr. J.G. de Vries, Dr. J. Broos, Prof.dr. B.L. Feringa, Prof.dr. D.B. Janssen gebruiker(s): DSM Food Specialties, DSM Research BV, Unilever Research totale toewijzing: 6.0 mj, 72.61 k 1

G PC.5262

Paper-Like Universal Display. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

OTP

projectleider(s): Dr. G.M.M. Groothuis gebruiker(s): NV Organon, Pharmacia & Upjohn S.p.A (Italië), Solvay Pharmaceuticals BV, Yamanouchi Europe BV totale toewijzing: 8.0 mj, 53.95 k 1 inkomsten: 80.00 k 1

Wtoe

projectleider(s):

G FA.5460

OTP

Utilization of novel receptor recognizing peptides for the cell-specific delivery of anti-fibrotic and anti-inflammatory drugs: the concept of disease-incuded targeting

projectleider(s):

Dr. K. Poelstra gebruiker(s): AM Pharma BV, BiOrion Technologies BV, KREATECH Biotechnology, PharmAAware IP BV, Solvay Pharmaceuticals BV, TN O Preventie en Gezondheid tot ale toewijzing: 10.4 mj, 117.4 8 k 1 inkomsten: 22.69 k 1

G PC.5480

SV projectleider(s):

Fundamental limits of NO formation in premixed methane-air flames

Dr.ir. F.W. Wubs, Prof.dr.ir. H.A. Dijkstra gebruiker(s): KNMI, Maritiem Research Instituut Nederland, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, SRON, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 6.0 mj, 28.00 k 1

G KG.5973

projectleider(s):

75.90 k 1

OTP

Prof.dr. M. Veenhuis, Dr. I.J. van der Klei gebruiker(s): DSM Anti-Infectives, DSM Research BV totale toewijzing: 6.0 mj, 63.98 k 1 inkomsten: 45.38 k 1

G FA.5630

OTP

Improving acyl CoA: isopenicillin N acyltransferase for new (and existing) applications in the fermentative biosynthesis of ß-lactam antibiotics. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s): Prof.dr. B.W. Dijkstra, Dr. C.M.H. Hensgens gebruiker(s): DSM Research, Mucovax BV, University of Manchester (Groot Brittannië) totale toewijzing: 2.0 mj, 65.80 k 1 inkomsten: 13.61 k 1

totale toewijzing:

8.5 mj,

| Instelling

projectleider(s):

Prof.dr. H.K. Schutte, Prof.dr. H.F. Mahieu 75.00 k 1

inkomsten:

gebruiker(s):

Penicillin production by Penicillium chrysogenum: Construction of novel strains that are impaired in microbody degradation

Voice diagnostics in a new perspective

OTP

Prof.dr. H.B. Levinsky, Dr. A.V. Mokhov Corus Staal BV, KEMA Power Generation & Sustainables, Rodenhuis & Verloop BV, TNOTPD totale toewijzing: 4.1 mj, 241.41 k 1 inkomsten: 11.00 k 1

GGC.5563

Reconstruction of the time-mean absolute velocity field of the ocean circulation

GWI.5798

OTP Prof.dr. G. Hadziioannou gebruiker(s): Agfa-Gevaert NV (België), Papyron BV, Stork Screens BV totale toewijzing: 8.0 mj, 108.91 k 1 inkomsten: 181.51 k 1

Development and validation of an in vitro system to predict intestinal drug metabolism and toxicity in man

G FA.5697

universiteit leiden

LG N.4654

OTP

The development of skin lipid membrane devices based on synthetic skin lipid mixtures

projectleider(s):

Prof.dr. J.A. Bouwstra, Dr. M. Ponec gebruiker(s): Beiersdorf AG (Duitsland), Cosmoferm BV, Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, Kinesis Holding BV, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 6.8 mj, 51.28 k 1 inkomsten: 125.80 k 1

LB I.4792

GWSTW projectleider(s):

Phase variation as a tool to control regulation and expression of crop protection traits in fluorescent Pseudomonas bacteria

Prof.dr. E.J.J. Lugtenberg, Dr. G.V. Bloemberg gebruiker(s): Genencor International BV, Koppert BV, Plant Research International BV, R IVM, Rockwool/Grodan BV, Syngenta Seeds BV totale toewijzing: 8.3 mj, 123.92 k 1

jaarverslag 2003

LG N.4890

Ontwikkeling van een klinisch toepasbaar fotodynamisch therapiesysteem

LCH.5221

OTP

STEVI

projectleider(s): Dr. J.J. Schuitmaker, Prof.dr. J. Lugtenburg gebruiker(s): Buchem Holding BV, Carl Zeiss BV, Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, HarimexLigos BV, PhotoBioChem NV totale toewijzing: 13.0 mj, 199.57 k 1 inkomsten: 157.01 k 1

projectleider(s):

LB I.4898

Environmentally friendly control of insect pests in asparagus crops in the Netherlands

Prof.dr. J.H. van Boom gebruiker(s): Johnson & Johnson Pharmaceutical (België), Lead Discovery Unit NV Organon, Solvay Pharmaceuticals BV totale toewijzing: 4.2 mj, 22.69 k 1

LB C.5356

OTP

projectleider(s):

Prof.dr. J.J.M. van Alphen, Dr. A. Ester, J.T.K. Poll NZCSc. Asparagus BV, De Groene Vlieg, Koppert BV, Praktijkonderzoek Plant en Omgeving, Productschap Tuinbouw totale toewijzing: 5.2 mj, 44.02 k 1 inkomsten: 9.17 k 1 gebruiker(s):

LES.5028

ESS

Modelling, Mapping and Simulating Scalable Hierarchical Embedded Signal Processing Systems (MASSIVE)

projectleider(s):

Prof.dr.ir. E.F.A. Deprettere, Ir. A. van Ardenne, Dr. C.M. de Vos ASTR O N, Adelante Technologies BV, Eonic BV, Interay BV, Ministerie van Defensie, TNO-FEL, Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV totale toewijzing: 8.0 mj, 249.58 k 1 inkomsten: 225.00 k 1

gebruiker(s):

LFC.5073

OTP

Development of Scanning Probe Microscopy for In-situ Studies of Metal and Metal Oxide Based Model Catalysts. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr. J.W.M. Frenken, Prof.dr.ir. A. Bliek, Dr.ing. J.C. van den Heuvel, Dr. B.E. Nieuwenhuys gebruiker(s): Shell Global Solutions International BV, Shell Research and Technology Centre, Synetix (Groot Brittannië), Tracerco (Groot Brittannië) totale toewijzing: 8.5 mj, 227.35 k1 inkomsten: 54.45 k1

LPB.5113

OTP

Principles of cell wall remodelling of Aspergillus niger in response to cell wall degrading enzymes and inhibitors of cell wall biosynthesis

projectleider(s):

Prof.dr. C.A.M.J.J. van den Hondel, Dr. F.M. Klis gebruiker(s): DSM Food Specialties, Genencor International BV, TN O Voeding, Unilever Research totale toewijzing: 8.2 mj, 112.55 k 1 inkomsten: 22.69 k 1

LCH.5220

STEVI

Sugar-derived Fused Oxacycles Novel Combinatorial Scaffolds in Drug Discovery

projectleider(s): Prof.dr. J.H. van B oom gebruiker(s): Johnson & Johnson Pharmaceutical (België), Solvay Pharmaceuticals BV, Lead Discovery Unit NV Organon totale toewijzing: 4.2 mj, 127.71 k 1 inkomsten: 18.15 k 1

Design and Synthesis of Heparin- and Heparan Sulphate like fragments containing both negatively and positively charged groups

The synthesis of inhibitors of enzymes involved in isoprene metabolismrosis. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

Prof.dr. J.H. van Boom, Dr. L.H. Cohen, Dr. G.A. van der Marel, Dr.ing. M. Overhand gebruiker(s): Akzo Nobel Nederland BV, Johnson & Johnson Pharmaceutical (België), Procter & Gamble Pharmaceuticals totale toewijzing: 8.0 mj, 108.23 k 1

LGC.5583

OTP

Efficient gene targeting in plants by transient inhibition of non-homologous recombination

projectleider(s): Prof.dr. P.J.J. Hooykaas gebruiker(s): Add-X Biotech i.o., De Ruiter Seeds CV, Enza Zaden BV, Keygene NV, Nickerson-Zwaan BV, Nunhems Zaden BV, Rijk Zwaan Breeding BV, Seminis Vegetable Seeds Holland BV totale toewijzing: 8.0 mj, 85.77 k 1

LPG.5651

OTP

Objective and reproducible quantification of comprehensive cardiac MR patient examinations: towards the ‘one-stop-shop’ in cardiac imaging

projectleider(s): Prof.dr.ir. J.H.C. Reiber gebruiker(s): Leids Universitair Medisch Centrum, Medis Medical Imaging Systems BV totale toewijzing: 3.0 mj, 18.76 k 1 inkomsten: 23.00 k 1

LGC.5664

OTP

Efficient production of marker-free transgenic plants by agrobacterium-mediated protein therapy

projectleider(s):

Prof.dr. P.J.J. Hooykaas, Dr. A.C. Vergunst gebruiker(s): Add-X Biotech i.o., Keygene NV, Nunhems Zaden BV, Plant Research International BV, Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV totale toewijzing: 6.0 mj, 55.00 k 1

LPG.5678

OTP

Model-based röntgen stereophotogrammetric analysis of orthopaedic implants

projectleider(s): Prof.dr.ir. J.H.C. Reiber, Prof.dr. P.M. Rozing gebruiker(s): AZ Maastricht, Katholieke Universiteit Leuven (België), Leids Universitair Medisch Centrum, Medis Medical Imaging Systems BV, Ortomed BV, St. Maartenskliniek, Smith & Nephew Nederland BV, St. Maartenskliniek, Stryker Howmedica BV, TNO Industrie, Westeinde Ziekenhuis, Zimmer BV totale toewijzing: 3.0 mj, 17.24 k1 inkomsten: 28.84 k1

| eerder gehonoreerde projecten

Isolation and characterisation of bacteria suited to control fungal plant diseases in stonewool substrate culture

LB I.5884

OTP projectleider(s):

Prof.dr. E.J.J. Lugtenberg, Dr. G.V. Bloemberg gebruiker(s): Rockwool/Grodan BV totale toewijzing: 6.0 mj, 118.50 k 1 inkomsten: 35.00 k 1

Micro-Iontophoresis Needle Array (MINA)

LPG.5950

OTP

| Instelling

N _ katholieke universiteit nijmegen

NG N.4480

Knowledge representation with neural networks

PI ON

projectleider(s):

Prof.dr. J.A. Bouwstra, Prof.dr.ir. A. van den Berg, R. Luttge 11.1 mj, 128.00 k 1 inkomsten: 105.00 k 1

totale toewijzing:

Development of novel therapeutics for cardiovascular disorders via a multidisciplinary combination of phage display and organic chemistry

LFA.5952

OTP

projectleider(s): Dr.ir. E.A.L. Biessen, Dr. G.A. van der Marel, Dr.ing. M. Overhand, Prof.dr. H.S. Overkleeft totale toewijzing: 5.0 mj, 120.00 k 1 inkomsten: 20.00 k 1

projectleider(s):

NCH.4501

N NT

Melssen Research

OTP

OTP projectleider(s):

Dr. A.W. Griffioen gebruiker(s): AM Pharma BV, AZ Maastricht, ActiPep Biotechnology, Inc. (Verenigde St aten van Amerik a), Pepscan Systems BV, Peptide Therapeutics (Verenigde Staten van Amerika) totale toewijzing: 6.0 mj, 83.54 k 1

M KG.5942

TI S S U projectleider(s): totale toewijzing:

Stem cell based cardiomyocyte differentiation and characterization in 3D cultures. Via ZonMW.

Dr. P.A. Doevendans, Prof. J. de Bakker, Mw.dr. C.L. Mummery 4.0 mj, 40.00 k 1

Monitoring, Identification and Control of Chemical Systems and Processes using Neural Networks

Prof.dr. L.M.C. Buydens, Prof.dr. C.C.A.M. Gielen, Dr. W.J. Acordis Industrial Fibers BV, Teijin Twaron BV, Unilever totale toewijzing: 4.3 mj, 11.80 k 1

M _ universiteit

Design and development of novel cytokine-like angiostatic peptides for treatment of solid tumours

14.9 mj, 75.45 k 1

gebruiker(s):

N B I.4724

M PG.5456

totale toewijzing:

projectleider(s):

| Instelling

maastricht

Dr. H.J. Kappen

Criteria for the (re-)introduction of plant species in fragmented landscapes

projectleider(s):

Prof.dr. J.M. van Groenendael, Dr. J.G.M. Roelofs gebruiker(s): Expertisecentrum LNV, Grontmij Gelderland, Stichting Het Geldersch Landschap, Vereniging Natuurmonumenten totale toewijzing: 6.3 mj, 27.23 k 1 inkomsten: 4.54 k 1

N NS.4769

OTP

Olefin polymerisation with late transition metals and nitrogen donors. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr. A.W. Gal, Dr. P.H.M. Budzelaar gebruiker(s): Akzo Nobel C e n t r a l R e s e a r ch B V, A k z o N o b e l C h e m i c a l s B V, S h e l l I n t e r n a t i o n a l Chemicals BV, Shell Research and Technology Centre, TNO Industrie totale toewijzing: 4.4 mj, 80.12 k 1 inkomsten: 27.23 k 1

NG N.4771

OTP projectleider(s):

In-vivo tissue engineering van meniscusweefsel. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

Prof.dr. R.P.H. Veth, Prof.dr. A.J. Schouten gebruiker(s): AZ Groningen, ORTEQ, Polyganics, Universitair Medisch Centrum St. Radboud totale toewijzing: 12.0 mj, 202.46 k 1 inkomsten: 6.82 k 1

jaarverslag 2003

NG N.4822

Development of microtextured membranes for soft tissue regeneration

N KG.5378

A 'tissue engineering' strategy to improve the clinical performance of percutaneous implants

OTP

projectleider(s):

projectleider(s): Prof.dr. J.A. Jansen gebruiker(s): Brandwonden Centrum, EMCM, Humeca, IsoTis NV, Universitair Medisch Centrum Utrecht totale toewijzing: 4.5 mj, 117.08 k 1

Prof.dr. J.A. Jansen, Prof.dr. A.M. Kuijpers-Jagtman gebruiker(s): AZ Groningen, Chienna BV, EMCM, Humeca, IsoTis NV, Purac Biochem BV totale toewijzing: 6.0 mj, 201.84 k 1

N NS.4857

OTP

Alignment of liquid crystal molecules for flat panel displays

projectleider(s):

Prof.dr. Th.H.M. Rasing, Dr. B. Jérôme, Prof.dr. H. van Kempen, Prof.dr. R.J.M. Nolte, Prof.dr.ir. B. Smit gebruiker(s): Dejima Optical Films BV, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 16.5 mj, 347.33 k 1 inkomsten: 117.98 k 1

NAF.5040

OTP

Performance enhancement of GaN-based microwave power amplifiers: material, device and design issues

projectleider(s): Prof.dr. P.K. Larsen, Dr. F. Karouta gebruiker(s): AIXTRON AG (Duitsland), Philips Semiconductors, TNO-FEL, Thales Nederland BV totale toewijzing: 14.3 mj, 415.21 k 1 inkomsten: 108.91 k 1

N KG.5061

OTP

Reconstructie van grote botdefecten bij heuprevisies met nieuwe keramische materialen

projectleider(s):

Dr. P. Buma, Dr. B.W. Schreurs, Dr.ir. N.J.J. Verdonschot CA M I m p l a n t s B V, S p i e r i n g s M e d i s ch e Te ch n i e k , S t r y k e r Howmedica Osteonics (Ierland) totale toewijzing: 8.2 mj, 136.57 k 1 inkomsten: 68.07 k 1 gebruiker(s):

N B C.5077

OTP

The search for synthetic peptides containing modified amino acids to improve serological identification of autoimmune diseases. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr. W.J. van Venrooij, Dr. J.W. Drijfhout gebruiker(s): AxisShield (Noorwegen), Axis-Shield Diagnostics Ltd (Groot Brittannië) totale toewijzing: 12.0 mj, 450.60 k 1 inkomsten: 334.17 k 1

N N N.5322

N NT

A decision support system for medical diagnosis using a large probabilistic network

projectleider(s): Dr. H.J. Kappen, Dr. J.P. Neijt gebruiker(s): AMC, AZ Nijmegen St. Radboud, AZ Maastricht, H ISCOM BV, NV Gelderse Ontwikkelingsmaatschappij G OM, Pfizer BV, Tweehuysen Consultancy BV, Universitair Medisch Centrum Utrecht totale toewijzing: 11.9 mj, 42.61 k 1

N PC.5393

OTP

Evaluation of DOSY data by advanced chemometric methods. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr. L.M.C. Buydens, Dr. H.R.M.J. Wehrens gebruiker(s): Akzo Nobel, Bruker Spectrospin NV, DSM Research BV, Diosynth BV, NV Organon, Océ-Technologies BV, Philips Centre for Manufacturing Technology, Unilever Research totale toewijzing: 4.0 mj, 16.34 k 1

N PC.5402

OTP

Design and synthesis of modified, linear and cyclic oligo(glyco)peptides. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr.ir. J.C.M. van Hest, Prof.dr. J.H. van Boom, Dr. G.A. van der Marel, Dr.ing. M. Overhand, Prof.dr. F.P.J.T. Rutjes, Prof.dr. H.E. Schoemaker gebruiker(s): DSM Research BV, TNO-PML totale toewijzing: 12.0 mj, 111.63 k 1

NAF.5492

Thin-film high-efficiency solar cells

OTP projectleider(s):

Prof.dr. P.K. Larsen gebruiker(s): Dutch Space BV, E C N, ESA/ESTEC, Fokker Space, Free Energy Europe BV, Novem, RWE Solar GmbH (Duitsland) totale toewijzing: 7.8 mj, 175.61 k 1 inkomsten: 214.79 k 1

N KG.5546

OTP

Porous thin apatite-coatings for medical applications prepared by electrostatic spray deposition

projectleider(s):

Prof.dr. J.A. Jansen, Prof.dr. J. Schoonman, Dr. J.G.C. Wolke Advanced Surface Technology, Biomet Merck Biomaterials GmbH (Duitsland), CAM Implants BV, DYNA Dental Engineering BV, TNO totale toewijzing: 3.0 mj, 109.36 k 1 inkomsten: 135.23 k 1 gebruiker(s):

N KG.5607

OTP projectleider(s):

Oyen

Prof.dr. F.H.M. Corstens, Dr. O.C. Boerman, Prof.dr. W.J.G. Mallinckrodt Medical BV totale toewijzing: 8.0 mj, 99.38 k 1 45.38 k 1

gebruiker(s):

inkomsten:

Radiolabeled Interleukin-8 to image infection and inflammation.

| eerder gehonoreerde projecten

NGC.5611

Growing Blood: from Fiction to Fact

OTP

projectleider(s):

Prof.dr. C.G. Figdor, Prof.dr. J. Feijen, Dr. D.W. Grijpma, Dr. T.H. van Kuppevelt, Dr. A.A. Poot, Dr. R. Raymakers, Dr. R. Torensma gebruiker(s): Central Laboratory of the Sanquin, Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, Multigen NL BV totale toewijzing: 9.0 mj, 202.61 k 1 inkomsten: 83.95 k 1

N PC.5626

OTP projectleider(s):

Organon

Reversible immobilization in solution phase combinatorial chemistry: a novel non-covalent linking concept using multiple hydrogen bonds. Via Gebied Chemische Wetenschappen. Prof.dr. F.P.J.T. Rutjes, Dr. R.P. Sijbesma 6.0 mj, 90.76 k 1 inkomsten: 34.03 k 1

gebruiker(s):

totale toewijzing:

NAF.5663

Molecular Velocity-field Measurement

projectleider(s):

P r o f . d r. J . A . J a n s e n , P r o f . d r. R . J . M . N o l t e , D r. N . A . J . M . Sommerdijk, Dr. X.F. Walboomers gebruiker(s): DSM Research BV, Medtronic Bakken Research Center BV totale toewijzing: 6.0 mj, 134.00 k 1

OTP projectleider(s):

Dr. M.C.A. van Zuijlen gebruiker(s): Algemene Rekenkamer, Belastingdienst, Deloitte & Touche, Ernst & Young, KPMG Accountants NV, Veenstra Accountancy-Consultants totale toewijzing: 7.0 mj, 30.50 k 1

NGC.5926

TI S S U

projectleider(s): Dr. N.J. Dam, Prof.dr. J.J. ter Meulen gebruiker(s): ILA GmbH (Schotland), N LR, N Mi Certin BV, Philips Research Laboratories tot ale toewijzing: 5.6 mj, 150.20 k 1

projectleider(s):

NTF.5688

OTP

A quantum cascade diode laser-based trace gas detector; a tool for non-invasive medical diagnostics

projectleider(s):

Dr. F.J.M. Harren 5.0 mj, 151.50 k 1

NGC.5734

OTP

gebruiker(s):

Alpes Lasers (Zwitserland)

totale

Synthesis of novel arginine and citrulline derivatives to be used in the serological detection of autoantibodies. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr. F.P.J.T. Rutjes, Dr. J.W. Drijfhout, Prof.dr. W.J. van DSM Research BV, Euro-Diagnostica BV, RIVM totale Venrooij toewijzing: 2.0 mj, 70.34 k 1 gebruiker(s):

N PC.5738

OTP

Ontwikkeling van nieuwe statistische methoden voor auditing

NWI.5759

OTP

toewijzing:

DNA-lipid films for tailor-made implant surfaces

N KG.5758

Metastability in mixed crystal growth processes. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s): Prof.dr. E. Vlieg, Dr. W.J.P. van Enckevort, Dr. J.C. van Miltenburg, Prof.dr. H.A.J. Oonk gebruiker(s): Océ-Technologies BV, Shell Research and Technology Centre, Unilever Research totale toewijzing: 6.0 mj, 72.60 k 1 inkomsten: 36.30 k 1

Engineering Vaccine Cartridges (ENVAC)

Dr. R. Torensma, Prof.dr. C.G. Figdor

totale toewijzing:

4.5 mj,

50.00 k 1

N PG.5941

TI S S U projectleider(s):

Molecularly-defined biomatrices for tissueengineered skin: biomedical and industrial applications

Dr. T.H. van Kuppevelt, Dr. J. Schalkwijk

totale toewijzing:

4.0 mj,

44.00 k 1

N PC.5987

OTP projectleider(s): inkomsten:

Improving the applicability of the ANaerobic AMMonium OXidation (ANAMMOX) process

Prof.dr.ir. M.S.M. Jetten 54.00 k 1

N FA.6009

OTP projectleider(s):

totale toewijzing:

6.0 mj, 170.50 k 1

Quantitative nucleic acid sequence based amplification (NASBA) to monitor malaria drug resistance

Dr. R.W. Sauerwein gebruiker(s): BioMerieux BV, Koninklijk Instituut voor de Tropen, RIVM, Stichting Bio-Medical Premate totale toewijzing: 4.0 mj, 86.17 k 1

jaarverslag 2003

NGC.6028

OTP projectleider(s):

Synthesis of novel peptide substrates to monitor the thrombin activity in blood. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

Prof.dr. F.P.J.T. Rutjes

totale toewijzing:

3.0 mj, 210.00 k 1

R KG.5640

OTP

projectleider(s): Dr.ir. R. van Mastrigt gebruiker(s): AZ Maastricht, Andromeda Medizinische Systeme GmbH (Duitsland), Diagnostic Ultrasound Europe BV, Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, IQ+ Medical BV, PelviTec BV, Scuron, Urotex Medical BV totale toewijzing: 6.0 mj, 73.51 k 1

| Instelling

R _ erasmus

universiteit rotterdam

R KG.5104

Ultrasound Contrast Imaging

OTP

projectleider(s): Prof.dr.ir. N. de Jong, Prof.dr.ir. N. Bom, Dr. F.J. ten Cate, Dr.ir. Ch.T. Lancée, Prof.dr.ir. A.F.W. van der Steen gebruiker(s): AZ VU, Bracco Research S.A. (Zwitserland), Erasmus MC, Oldelft BV, Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Philips Medical Systems Nederland BV, Philips, Philips Ultrasound I n c . ( Ve r e n i g d e S t a t e n v a n A m e r i k a ) , S o n o t r o n B V, Vi n g m e d S o u n d (Noorwegen) totale toewijzing: 16.6 mj, 253.67 k 1 inkomsten: 172.44 k 1

projectleider(s):

OTP

Doppler imaging of vibration system for detection of musculoskeletal disorders

projectleider(s): Prof.dr.ir. C.J. Snijders, Prof.dr.ir. L.J. Ernst, Prof.dr.ir. D.J. Rixen, Prof.dr. H.J. Stam gebruiker(s): Enraf-Nonius BV, Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, Instituut voor Revalidatievraagstukken, Pie Medical Equipment BV totale toewijzing: 12.0 mj, 53.55 k 1

R N N.5316

N NT

Improving endoscopic detection of lung cancer using autofluorescence spectroscopy analysed by a neural network

projectleider(s):

Dr.ir. H.J.C.M. Sterenborg, Dr.ir. R.P.W. Duin, Dr. J.P. van A Z Groningen, Avantes BV, Erasmus Medisch Meerbeeck Centrum Rotterdam, Karl Storz (Duitsland), University of Münster (Duitsland) totale toewijzing: 8.3 mj, 141.20 k 1 inkomsten: 12.34 k 1 gebruiker(s):

R PG.5442

PI ON

The hunt for the vulnerable atherosclerotic plaque an Intravascular Ultrasound based quest

projectleider(s): Prof.dr.ir. A.F.W. van der Steen gebruiker(s): Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, Jomed Inc. (Verenigde Staten van Amerika), Leids Universitair Medisch Centrum, Oldelft BV, Philips Medical Systems Nederland BV, Pie Medical Equipment BV, Universitair Medisch Centrum St. Radboud, Universitair Medisch Centrum Utrecht totale toewijzing: 14.0 mj, 140.67 k 1 inkomsten: 111.18 k 1

universiteit twente

TTN.4169

OTP

R PG.5289

Development of a biophysical model to non-invasively measure urethral resistance by perineal noise recording

TWI.4412

Wtoe

Supergeleidende Junctie-Detectoren voor Rontgenspectroscopie (X-ray)-2

Prof.dr. H. Rogalla

totale toewijzing:

22.69 k 1

Stochastic network analysis for the design of self optimising cellular mobile communications systems

projectleider(s): Dr. R.J. Boucherie, Prof.dr.ir. O.J. Boxma, Prof.dr. N.M. van Dijk, Prof.dr. H.C. Tijms gebruiker(s): CWI, KPN Telecom, TNO Telecom, Vodafone Group totale toewijzing: 11.6 mj, 47.19 k 1

TET.4441

Micromachined sound intensity sensors

SENS projectleider(s):

Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr.ir. T.S.J. Lammerink gebruiker(s): AcouTronics BV, C2V BV, M + P Raadgevende Ingenieurs BV, Microflown Technologies BV, N Mi Van Swinden Laboratorium BV, Philips Centre for Manufacturing Technology, Sennheiser Electronic (Duitsland) totale toewijzing: 7.7 mj, 145.17 k 1 inkomsten: 90.76 k 1

TTN.4446

SENS projectleider(s):

Ontwikkeling van een meerkanaals geïntegreerde interferometer immuunsensor

Dr.ir. J.S. Kanger, Prof.dr. J. Greve gebruiker(s): BioMerieux BV, Euro-Diagnostica BV, ID-Lelystad BV, LioniX BV, Mierij Meteo BV, Paradocs Group BV, TNO-FEL totale toewijzing: 6.0 mj, 104.77 k 1

| eerder gehonoreerde projecten

TTN.4467

Infrared free electron laser by means of a racetrack microtron

TTN.4821

OTP

projectleider(s):

Dr. J.W.J. Verschuur, Prof.dr. K.J. Boller, Dr. J.I.M. Botman FOM-Instituut voor Plasmafysica ‘Rijnhuizen’, IBA (België), NCLR BV totale toewijzing: 9.0 mj, 432.91 k 1 inkomsten: 288.60 k 1 gebruiker(s):

TTF.4554

OTP

Confocale Raman micro-spectroscopie in de elektronenmicroscoop: Ontwikkeling van een nieuwe applicatie voor hoge-resolutiemolecuul-analyse

projectleider(s):

Prof.dr. C.A. van Blitterswijk, Prof.dr. J. Greve, Dr. C. Otto Biomaterials Research Group, Chienna BV, FEI/Philips Electron Optics, IsoTis NV totale toewijzing: 10.0 mj, 408.04 k 1 inkomsten: 352.59 k 1 gebruiker(s):

TST.4624

OTP

Combinatorial libraries of synthetic receptors for in vitro and in vivo quantitation of drugs and drug metabolites

Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt, Prof.dr. P.D.J. Grootenhuis gebruiDSM Fine Chemicals, NV Organon, Pepscan Systems BV, Solvay Pharmaceuticals BV, Vertex Pharmaceuticals Incorporated (Verenigde Staten van Amerika) totale toewijzing: 12.9 mj, 208.67 k 1 inkomsten: 24.96 k 1

Prof.dr. N.F. van Hulst, Prof.dr. J. Greve, Dr. C. Otto gebruiker(s): Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, Leids Universitair Medisch Centrum, Optics & Mechanics Group, TM Microscopes (Verenigde Staten van Amerika), ThermoMicroscopes (Verenigde Staten van Amerika), Unilever Research, Universitair Medisch Centrum St. Radboud totale toewijzing: 11.0 mj, 284.97 k 1

TE L.4886

projectleider(s):

Prof.dr. M.C. Elwenspoek gebruiker(s): C2V BV, IMEC (België), LioniX BV, Microflown Technologies BV, Philips Centre for Manufacturing Technology totale toewijzing: 9.5 mj, 87.51 k 1

TE L.4925

OTP projectleider(s):

ker(s):

gebruiker(s):

OTP

MOUSE: Multi-mode Optical fibre Upgrade of Star-shaped Ethernet

projectleider(s): Prof.dr.ir. W.C. van Etten, Prof.dr. A. Driessen, Dr. H.J.W.M. Hoekstra, Prof.dr. Th.J.A. Popma gebruiker(s): Aquamarijn Microfiltration BV, C2V BV, Draka Fibre Technology, Ingenieursbureau Coenecoop BV, Philips Research Laboratories, TYCO Electronics totale toewijzing: 12.3 mj, 170.43 k 1 inkomsten: 6.81 k 1

TE L.4756

OTP

Reduction of 1/f Noise in MOSFETs by Switched Bias Techniques

projectleider(s):

Dr.ing. E.A.M. Klumperink, Prof.dr.ir. B. Nauta, Dr.ir. C. Salm, Dr.ir. L.K.J. Vandamme, Prof.dr. H. Wallinga gebruiker(s): Bruco BV, National Semiconductor BV, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 10.0 mj, 259.11 k 1

TWI.4813

Wtoe projectleider(s):

Efficient numerical schemes and nonlinear aspects beyond SVEA in optics

Prof.dr.ir. E.W.C. van Groesen, Dr. H.J.W.M. Hoekstra, Prof.dr. Th.J.A. Popma gebruiker(s): C2V BV, Philips Research Laboratories, TNO Telecom totale toewijzing: 8.0 mj, 58.99 k 1

Microactuator systems for nanoposition control

STEVI

projectleider(s):

TE L.4682

A dedicated Near-Field Optical Microscope for Molecular Biology

Testable Design and Testing of Asynchronous Circuits

Dr.ir. H.G. Kerkhoff, Prof.dr.ir. C.H. van Berkel, Prof.dr.ir. Th. Krol Alcatel (België), Chr. Hogeschool Windesheim, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 8.2 mj, 152.93 k 1 inkomsten: 181.51 k 1

TST.4946

Simon Stevin Onderzoek Nanolithography

STEVI projectleider(s):

Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt gebruiker(s): AS M L, LioniX BV, Microflown Technologies BV, NV Organon, Philips Research Laboratories, Sentron Europe BV, Stork Product Engineering totale toewijzing: 14.0 mj, 37.25 k1

TAC.4974

OTP

Ontwikkeling van een waterstofperoxide sensor voor biomedische en milieutoepassingen

projectleider(s):

Prof.dr.ir. P. Bergveld, Dr.ir. W. Olthuis gebruiker(s): Antonius Ziekenhuis, HortiMax BV, KON-DES, Priva Hortimation BV, Procter & Gamble (België), Sentron Europe BV, Van Essen Instruments bv totale toewijzing: 6.3 mj, 180.17 k 1

TES.5004

ESS projectleider(s):

Chameleon: Reconfigurable computing in hand-held multimedia computers

Dr.ir. G.J.M. Smit, Prof. dr. P.H. Hartel, Prof.dr.ir. Th. Krol, Prof.dr.ir. C.H. Slump, Ir. J. Smit gebruiker(s): ASTRON, Agere Systems Nederland BV, Bruco BV, Nedap NV, Philips Research Laboratories, TNOFEL, Thales, Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV totale toewijzing: 12.3 mj, 87.74 k 1 inkomsten: 107.00 k 1

jaarverslag 2003

TTF.5041

Hoge dichtheidsrecording in magneetband

TES.5178

MAT

OTP

projectleider(s):

Dr.ir. J.P.J. Groenland, Prof.dr. J.C. Lodder, Prof.dr.ir. S.B. Luitjens gebruiker(s): ALDITECH S.A. (Frankrijk), EMTEC Magnetics GmbH (Duitsland), ISF (België), Magnetic Products Oosterhout BV totale toewijzing: 12.0 mj, 354.86 k 1 inkomsten: 339.43 k 1

TOE.5071

A robust, highly sensitive chemo-optical sensor based on segmented waveguides

Prof.dr. J.C. Lodder, Dr.ir. G.J.M. Krijnen, S. Stramigioli NanoSensors GmbH (Duitsland), RHK Technology (Duitsland), Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV totale toewijzing: 12.0 mj, 196.94 k 1 gebruiker(s):

TES.5224

OTP

ESS

projectleider(s):

Prof.dr. P.V. Lambeck, Dr. H.J.W.M. Hoekstra gebruiker(s): BioMerieux BV, C2V BV, Euro-Diagnostica BV, LioniX BV, Mierij Meteo BV, Paradocs Group BV, TNO-FEL, Thales Nederland BV totale toewijzing: 8.8 mj, 184.24 k 1

TAC.5093

SENS

Field Ammonia Gas Sensor on a Chip (AMINA-CHIP)

projectleider(s):

Prof.dr.ir. A. van den Berg, Prof.dr.ir. P. Bergveld, Dr.ir. W. Olthuis, R.P. Otjes, Dr. A.J. Tüdös gebruiker(s): Agrotechnology & Food Innovations BV, R & R Mechatronics, RIVM totale toewijzing: 6.0 mj, 233.69 k 1 inkomsten: 45.38 k 1

TET.5120

OTP

Contactless detection and monitoring of micro- and macrowear using imaging methods

projectleider(s): Prof.dr.ir. P.P.L. Regtien, Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr. M.J. Korsten, Dr.ir. M.B. de Rooij, Dr.ir. D.J. Schipper gebruiker(s): Corus Research, Philips Research, Philips Research Laboratories, Robert B osch GmbH (Duitsland), SKF Engineering & Research Centre BV, TNO Industrie totale toewijzing: 17.4 mj, 349.82 k 1 inkomsten: 99.83 k 1

TWO.5154

OTP

Efficiënte akoestische reken- en meettechnieken

projectleider(s):

Prof.dr.ir. H. Tijdeman, Dr.ir. W.M. Beltman, Prof.dr.ir. W.F. Druyvesteyn, Dr.ir. C.H. Venner gebruiker(s): DAF Trucks NV, MARIN, Microflown Technologies BV, NLR, Philips Centre for Manufacturing Technology, Philips Domestic Appliances and Personal Care, SKF Engineering & Research Centre BV, Sonion Microtronic Nederland BV, TNO-TPD totale toewijzing: 12.0 mj, 204.20 k 1 inkomsten: 60.04 k 1

TES.5177

ESS

Ontwikkeling van een embedded mobiele terminal

projectleider(s): Prof.dr.ir. B. Nauta, Prof.dr.ir. C.H. Slump gebruiker(s): ASTRON, Agere Systems Nederland BV, Bruco BV, Nedap NV, Philips Research Laboratories, TNO-FE L, Thales, Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV totale toewijzing: 8.0 mj, 70.34 k 1 inkomsten: 20.00 k 1

A high capacity, low volume Scanning Probe Array Memory for application in embedded systems

Development of a Design Framework for Heterogeneous Real Time Embedded Systems

Dr.ir. J.F. Broenink gebruiker(s): CMG Advanced Technology, C h e s s I n f o r m a t i o n Te ch n o l o g y B V, C o n t r o l l a b P r o d u c t s B V, I n s p i r o , LogicaCMG, Océ-Nederland BV, Philips Medical Systems Nederland BV, Philips TASS BV, Route 67, TNO-TPD tot ale toewijzing: 6.0 mj, 77.14 k 1 inkomsten: 204.00 k 1

TES.5226

ESS

High-level Synthesis Tools for High-throughput Digital Signal Processing Applications (High 2 )

projectleider(s): Prof.dr.ir. Th. Krol gebruiker(s): Agere Systems Nederland BV, Philips Research Laboratories, TNO-FEL, Thales, Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV totale toewijzing: 4.0 mj, 22.24 k 1 inkomsten: 80.00 k 1

TPC.5249

OTP

Nanofiltratiemembranen voor niet-waterige toepassingen. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr.ing. M. Wessling, Dr.ir. G.H. Koops, Dr. D. Stamatialis Akzo Nobel, Akzo Nobel Chemicals BV, DSM Research BV, Shell Global Solutions, Solsep BV, TNO Industrie totale toewijzing: 6.0 mj, 95.75 k 1

gebruiker(s):

TFC.5287

OTP

Nanoscale wear-resistant ceramic materials with low friction

projectleider(s):

Prof.dr. G.J. Vancso, Ing. H. Kruidhof, Dr.ir. D.J. Schipper, Prof.dr.ir. H. Verweij gebruiker(s): European Office of Aerospace R&D (Groot Brittannië), Formatec Technical Ceramics BV, Gimex Technische Keramiek BV, Herikon Technische Kunststoffen BV, Philips Centre for Manufacturing Technology, Van Doorne's Transmissie BV totale toewijzing: 20.0 mj, 113.45 k 1 inkomsten: 96.13 k 1

TSC.5291

OTP projectleider(s):

Radiumionoforen ter vermindering van de radioactiviteit in afvalstromen en vast radioactief afval

D r. W. Ve r b o o m , P r o f . d r. i r. D . N . R e i n h o u d t gebruiker(s): Ke r r - M c G e e P i g m e n t s ( H o l l a n d ) B V, N R G , R I Z A , S h e l l I n t e r n a t i o n a l Chemicals BV totale toewijzing: 6.0 mj, 90.74 k 1 inkomsten: 62.65 k 1

| eerder gehonoreerde projecten

TWO.5367

Van der Leeuw hoogleraar, prof.dr.ir. A. de Boer

VD LW

Atomyste: ATOm splitting in eMbedded sYStems TEsting

ESS

projectleider(s):

Prof.dr.ir. A. de Boer

totale toewijzing:

453.78 k 1

Lithium therapy monitoring using Capillary Electrophoresis in micro-Total Analysis Systems (LICETAS)

TET.5370

OTP projectleider(s):

Prof.dr.ir. A. van den Berg, Drs. P. Kölling, Dr.ir. R.B.M. LioniX BV, Medtronic Bakken Research Center BV, Schasfoort Micronit Microfluidics BV, Nanopass Ltd (Israël), R & R Mechatronics, Rijngeest Groep Leiden, Sentron Europe BV, Sprenkels Consultancy totale toewijzing: 6.0 mj, 163.36 k 1 inkomsten: 49.92 k 1 gebruiker(s):

Prediction and generaton of deterministic extreme waves in hydrodynamic laboratories

TWI.5374

Wtoe projectleider(s):

Hydraulics

TES.5417

Prof.dr.ir. E.W.C. van Groesen gebruiker(s): MARIN, WL - Delft 4.0 mj, 29.50 k 1 inkomsten: 54.45 k 1

totale toewijzing:

TM F.5379

OTP

High-K Dielectric Material for MOS Gate Dielectrics

projectleider(s):

Prof.dr. J. Schmitz, Prof.dr.ing. D.H.A. Blank, Dr. J. Holleman, Prof.dr.ir. B. Poelsema, Dr.ir. H. Wormeester gebruiker(s): ASM International, ASM Microchemistry (België), Philips Research Leuven (België), Philips Semiconductors (België) totale toewijzing: 12.0 mj, 570.96 k 1

TM M.5384

OTP

Micro Valve for Implantable Medication Delivery Systems based on Field-Effect Control of Electroosmotic Flow

projectleider(s):

Prof.dr.ir. A. van den Berg, Dr. J.G.E. Gardeniers gebruiker(s): Medtronic Europe S.A. (Zwitserland) totale toewijzing: 5.0 mj, 165.63 k 1 inkomsten: 232.00 k 1

TES.5410

ESS projectleider(s):

Development of Compositional Programming Techniques for networked heterogeneous hard real-time embedded systems

D r. i r. J . F. B r o e n i n k , P r o f . i r. A . W. P. B a k k e r s gebruiker(s): Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Imtech, Océ-Nederland BV, Philips Medical Systems Nederland BV, Philips TASS BV, Stork Plastics Machinery BV totale toewijzing: 3.0 mj, 64.89 k 1 inkomsten: 68.00 k 1

projectleider(s): Dr.ir. A. Rensink, Dr.ir. G.J. Tretmans gebruiker(s): C M G Advanced Technology, Philips Research Laboratories, Route 67, Utopics BV, VDO Car Communication Nederland BV totale toewijzing: 3.0 mj, 12.25 k 1 inkomsten: 48.00 k 1

TWI.5422

Control of control charts

Wtoe projectleider(s):

Prof.dr. W. Albers gebruiker(s): CQM BV, Maruna BV, Organon NV, Philips Semiconductors totale toewijzing: 4.0 mj, 4.54 k 1

TFC.5426

OTP

Hydrophobic silica membranes for molecular filtration of air, hydrogen and water vapour

projectleider(s): Dr.ir. J.E. ten Elshof, Prof.dr.ing. D.H.A. Blank, Prof.dr.ir. A. Bliek, M.C. Mittelmeijer, Dr.ir. A. Nijmeijer gebruiker(s): Aquamarijn Microfiltration BV, DSM Research BV, ECN, Pervatech BV totale toewijzing: 6.8 mj, 209.87 k 1 inkomsten: 74.09 k 1

TTF.5439

OTP

Exploitation of intelligent polymer hydrogels for a new class of sensors

projectleider(s):

Prof.dr.ir. P. Bergveld, Dr.ir. W. Olthuis gebruiker(s): Medisch S p e c t r u m Tw e n t e , P r i v a H o r t i m a t i o n B V, S e n t r o n E u r o p e B V, Te x a s Instruments Holland BV, Van Essen Instruments BV totale toewijzing: 6.0 mj, 158.83 k 1 inkomsten: 255.02 k 1

TWI.5453

OTP

Analysis and control of transport phenomena in wet-chemical etching processes

projectleider(s):

Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Prof.dr.ir. J.J.W. van der Vegt Etchform BV, F S M Europe BV, Louwers Hapert BV, Philips Galvanotechniek Eindhoven, Stork Veco BV totale toewijzing: 10.4 mj, 248.18 k 1 inkomsten: 45.38 k 1

gebruiker(s):

TWI.5481

Wtoe

Prediction of flow instabilities during polymer extrusion

projectleider(s): Prof.dr. J. Molenaar, Prof.dr. J.J.M. Slot gebruiker(s): DSM, Dow Benelux BV, TNO Industrie totale toewijzing: 6.0 mj, 19.97 k1 inkomsten: 23.42 k1

jaarverslag 2003

Advanced simulation techniques for vortex dominated flows in aerodynamics

TWI.5541

Wtoe projectleider(s):

NLR

OTP Prof.dr.ir. J.J.W. van der Vegt, Prof.dr.ir. B.J. Geurts 3.2 mj, 54.46 k 1 inkomsten: 181.76 k 1

gebruiker(s):

totale toewijzing:

TM M.5554

Laser Interference Lithography: for submicron magnetic, optical and micromechanic devices

projectleider(s):

Prof.dr. K.J. Boller, Dr. L. Kuipers gebruiker(s): Coherent BV, NCLR BV, Philips Electronics Nederland BV, ROFIN-SINAR Laser GmbH (Duitsland) totale toewijzing: 3.2 mj, 237.73 k 1 inkomsten: 9.08 k 1

OTP

projectleider(s):

Prof.dr. J.C. Lodder, Prof.dr. A. Driessen, Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr.ir. G.J.M. Krijnen, Dr.ir. R.M. de Ridder totale toewijzing: 13.0 mj, 308.02 k 1 inkomsten: 298.41 k 1

TPC.5576

OTP

Development of a continuous process for recycling/ devulcanisation of EPDM-rubber vulcanisates with amine devulcanisation agents

projectleider(s):

Prof.dr.ir. J.W.M. Noordermeer, Prof.dr. L.P.B.M. Janssen DSM Elastomers Europe, Hertel Rubber Products BV, Rhein Chemie Rheinau GmbH (Duitsland), Rubber Resources totale toewijzing: 9.0 mj, 147.63 k 1 inkomsten: 141.90 k 1

gebruiker(s):

TM M.5605

EXPLORE: Experimentation Platform for Organic Reactions

projectleider(s):

Prof.dr.ir. A. van den Berg, Dr. J.G.E. Gardeniers, Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt, Dr. W. Verboom gebruiker(s): Avantium Technologies BV, Micronit Microfluidics BV, NV Organon, Shell International Chemicals BV, Solvay Pharmaceuticals BV totale toewijzing: 7.5 mj, 158.89 k 1

TPC.5610

OTP

Micro and miniaturized flow controllers for gas chromathography

projectleider(s):

Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr.ir. G.J.M. Krijnen gebruiker(s): Bronkhorst High-Tech BV totale toewijzing: 9.0 mj, 117.08 k1 inkomsten: 254.38 k 1

TM R.5636

OTP projectleider(s):

Robust inversion of nonlineair dynamic systems (INVERT)

Prof.dr.ir. M.H.G. Verhaegen, Prof.dr.ir. A. de Boer gebruiker(s): DAF Trucks NV, LMS International NV (België), NLR, Philips Centre for Manufacturing Technology, Philips Lighting BV, SKF Engineering & Research Centre BV, TNO Bouw, TNO-CMC, TNO-TPD totale toewijzing: 7.5 mj, 122.52 k 1 inkomsten: 192.00 k1

Long-life low-noise microcooler

TTF.5677

OTP

High brightness diode lasers with holographic feedback

TOE.5656

Dr.ir. H.J.M. ter Brake, Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr.ir. G.J.M. Krijnen, Prof.dr. H. Rogalla gebruiker(s): Bronkhorst High-Tech BV, Dutch Space BV, European Space Agency, Micronit Microfluidics BV, SRON, Stichting ASTRON, TNO-MEP, Thales Cryogenics BV totale toewijzing: 10.4 mj, 127.29 k1 inkomsten: 43.07 k 1

A new method for research and development of heterogeneous catalysts and catalytic processes in liquid phase

TPC.5694

OTP projectleider(s):

Prof.dr.ir. L. Lefferts gebruiker(s): DSM Research BV, Micromeritics SA/NV (België), Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 5.0 mj, 192.85 k 1 inkomsten: 47.88 k 1

Next generation fluorine based VUV excimer lasers

TTF.5696

OTP projectleider(s):

170.00 k 1

Dr. P.J.M. Peters, Dr.ing. H.M.J. Bastiaens 360.00 k 1

totale toewijzing:

6.5 mj,

inkomsten:

TPC.5713

OTP

Ontwikkeling van een polyelektroliet voor een methanol brandstofcel. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr.ing. M. Wessling, Dr. D. St amatialis gebruiker(s): Aquamarijn Microfiltration BV, ECN, FuMA-Tech (Duitsland), NedStack BV totale toewijzing: 5.0 mj, 72.61 k 1 inkomsten: 22.69 k 1

TPC.5739

OTP projectleider(s):

Organic acid and protein recovery and fractionation using direct acidification by bipolar membrane electrodialysis. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

Prof.dr.ing. M. Wessling, Dr. D. Stamatialis, Dr.ir. N.F.A. van der Vegt gebruiker(s): Akzo Nobel Central Research BV, DMV International, DSM Research BV, IEC NV (België) totale toewijzing: 6.0 mj, 83.95 k 1 inkomsten: 18.15 k 1

| eerder gehonoreerde projecten

Ontwikkeling van nieuwe chelaatliganden voor specifieke actinide-binding bij de verwerking van hoog-radioactieve processtromen

TSC.5751

OTP projectleider(s):

Dr. W. Verboom, Prof.dr. J. Reedijk, Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt Akzo Nobel Functional Chemicals BV, COVRA NV, DSM, NRG, Unilever Research totale toewijzing: 8.0 mj, 108.00 k 1 inkomsten: 35.00 k 1

TTF.5821

Engineerd model systems and novel device concepts using epitaxially layered materials

VE N I projectleider(s):

Dr.ir. G. Koster

totale toewijzing:

135.07 k 1

gebruiker(s):

Synthesis and preparation of a new generation gas separation membranes. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

TPC.5776

OTP projectleider(s):

Prof.dr.ing. M. Wessling, Dr. D. Stamatialis gebruiker(s): Parker Gas Separation BV, Shell Global Solutions International BV totale toewijzing: 6.0 mj, 136.14 k 1 inkomsten: 18.15 k 1

Cmos nano-wire communication

TCS.5791

OTP projectleider(s):

Tuijl

TTF.5840

VI D I projectleider(s):

TTF.5847

Low coherence optical probing of structure and microcirculatory function in living tissue with a multi-scale strategy

Dr.ir. W. Steenbergen

totale toewijzing:

405.60 k 1

Molecular Electronics

VI D I Dr.ing. E.A.M. Klumperink, Prof.dr.ir. B. Nauta, Prof.ir. A.J.M. van 6.0 mj, 198.00 k 1

totale toewijzing:

TTF.5795

Rapid Trace-gas Detector and Analyzer (RTDA)

projectleider(s): Dr.ir. H.J.W. Zandvliet gebruiker(s): Max Planck Institut für Festkörperforschung (Duitsland), Philips Research Laboratories totale toewijzing: 405.60 k 1

TTN.5879

Nearly quantum-Limited squids for extreme small displacements sensors application to minigrail (NQLS)

OTP

projectleider(s):

projectleider(s): Dr.ir. J. Flokstra, Prof.dr. G. Frossati gebruiker(s): ESA/ESTEC, Hightech Development Leiden, I N FN (Italië), Mitutoyo Research Centre Europe (RCE), N Mi Van Swinden Laboratorium BV, SRON, Twente Solid State Technology BV, Universita Tor Vergata Roma (Italië) totale toewijzing: 4.0 mj, 180.00 k 1

Prof.dr. K.J. Boller, Dr. F.J.M. Harren gebruiker(s): Agrotechnology & Food Innovations BV, DSM Research BV, NCLR BV, N Mi Van Swinden Laboratorium BV, Nedinsco BV, Perdix Technologies BV, Sensor Sense, Unilever Research, Universitair Medisch Centrum St. Radboud totale toewijzing: 8.0 mj, 412.00 k 1 inkomsten: 138.45 k 1

TWO.5805

OTP

Modelling of spatial and temporal variations in offshore sandwaves: process-oriented vs stochastic approach

projectleider(s):

Prof.dr. S.J.M.H. Hulscher, Dr. R.M.J. van Damme gebruiker(s): ACRB, ARGOSS, Koninklijke Marine, RIKZ, Rijkswaterstaat, TNO-NITG, WL Delft Hydraulics totale toewijzing: 8.9 mj, 52.00 k 1

TTF.5816

OTP

Development of a superconducting MgB2/Fe wire for MRI scanner systems

projectleider(s): Dr.ir. B. ten Haken, Prof.dr.ing. D.H.A. Blank, Prof.dr.ir. H.H.J. ten Kate gebruiker(s): Philips Medical Systems Nederland BV, SMI BV, Smit Draad, Smit Transformatoren BV totale toewijzing: 7.0 mj, 250.90 k1 inkomsten: 130.00 k1

TTF.5909

Nanoscale devices based on artificial materials

VI CI projectleider(s):

TPG.5923

TI S S U projectleider(s):

Prof.dr.ing. D.H.A. Blank

totale toewijzing:

845.00 k 1

An artificial extra cellular matrix for the regeneration of cartilage. Via ZonMW.

Prof.dr. J. Feijen, Prof.dr. C.A. van Blitterswijk 6.0 mj, 45.00 k 1

totale toewijzing:

DR.IR. MARCEL TER BRAKE

De maatschappelijke waarde van lage temperaturen project: TTF.5677

| TTF.5677

Koeling op een chip. Daar zou de leerstoel Lage

temperatuur lager is, neemt de thermische ruis af. Hierdoor

Temperaturen van de Faculteit Natuurwetenschappen aan

kan een detector zijn werk dus beter doen. Ook thermische

de Universiteit Twente met gepaste trots het label ‘grens-

ruis in voorversterkers is te verminderen door lage

verleggend’ aanhangen. Tot die tijd is dr.ir. Marcel ter

temperaturen. In digitale circuits is het mogelijk onder

Brake, projectleider van een aantal STW-projecten onder

lage temperaturen de snelheid en betrouwbaarheid te

meer op het gebied van koeling gecombineerd met micro-

vergroten. Ook kun je bij lage temperaturen fenomenen

mechanica, de bescheidenheid zelve. Of dit terecht is, staat

waarnemen en gebruiken die bij hogere temperaturen niet

nog te bezien.

voorkomen. Een bekend voorbeeld is supergeleiding, het verschijnsel dat bepaalde materialen hun weerstand bij het

“De ‘waarom’ vraag is in de natuurkunde een heel belang-

voeren van elektrische stroom verliezen. Supergeleiding

rijke. Verwondering over verschijnselen en gebeurtenissen

kun je bijvoorbeeld gebruiken in zeer gevoelige detectoren

zie je al bij kleine kinderen ontstaan: waarom is de lucht

waarmee het magnetisch veld van het hart van een foetus

blauw...? Natuurkunde is bij uitstek de studie die gedreven

buiten de buik van een moeder gemeten kan worden.

wordt door dit soort nieuwsgierigheid. Verklaringen willen

Er zijn dus legio redenen om aan onderzoek naar lage

zoeken voor verschijnselen, maar die ook willen toepassen.

temperaturen maatschappelijke waarde te hechten.”

En binnen natuurkunde is de thermodynamica een gebied waar de vraagstellingen heel dicht bij een ieders belevings-

In het STW-project ‘Long-Life Low-Noise Microcooler

wereld kunnen liggen: waarom bijvoorbeeld warmt een

(3LN microcooler)’ gaat het om de uitbouw van kennis op

elastiekje op als je het uitrekt, en koelt het af als je het

het vlak van microkoelsystemen als vervolg op een eerder

weer ontspant?”, zegt Ter Brake.

STW-project. In dat eerdere project werd een koelcyclus ontwikkeld zonder bewegende onderdelen. Zonder de

“Zo’n acht jaar geleden hebben we intensief verkend waar

gebruikelijke compressoren met bewegende zuigers, maar

de kansen voor onze onderzoeksgroep lagen op het gebied

met een thermische compressor. Naast het voordeel dat dit

van lage, cryogene, temperaturen. Denk daarbij aan tem-

systeem geschikt is om naar kleine afmetingen omlaag te

peraturen van rond minus 100 graden Celsius en lager. Wij

schalen, biedt het ontbreken van bewegende onderdelen

zagen een interessante combinatie met micromechanica.

nog meer voordelen: er treden geen mechanische trillingen

Doorgaans heb je bij lage temperaturen omvangrijke

op waardoor de koeler geschikt is voor storingsgevoelige

systemen met ‘bulky’ compressoren nodig. Juist in die

toepassingen, en er treedt geen slijtage op waardoor de

ogenschijnlijke tegenstelling zagen we een uitdaging.

levensduur van het systeem verlengd wordt. De koeler

We hebben toen een onderzoeksactiviteit gestart met de

werkt op basis van een sorptiecompressor waarin gas

naam “microcooling”, een bundeling van onderzoek binnen

wordt opgenomen door een sorptiemateriaal, zoals actieve

de leerstoelen Lage Temperaturen van prof. Rogalla en

kool. Door dit materiaal te verwarmen, wordt het werkgas

Transductie en SysteemTechnologie van prof. Elwenspoek.”

gedesorbeerd en wordt een hoge druk opgebouwd. Het hoge druk gas wordt vervolgens verplaatst naar de koelertip. Onderweg wordt het gas in een voorkoeler geconden-

Microkoeler zonder bewegende delen

seerd en daarna wordt de vloeistof geëxpandeerd. Door de expansie koelt de vloeistof af en kan hij warmte opnemen

Werken bij lage temperaturen heeft een groot aantal voordelen. Ter Brake: “Bijvoorbeeld detectoren moeten zo min mogelijk hinder ondervinden van ruis. Naarmate de

uit zijn omgeving, waardoor koeling ontstaat.

jaarverslag 2003

| TTF.5677

Cleanroom

We verwachten daar separate utilisatieprojecten van die parallel aan het STW-project gaan lopen. Een concreet

In het huidige project is het de bedoeling met name de

voorbeeld van zo’n project dat nu al loopt is de ontwikke-

verdere verkleining te verkennen. Daarbij spelen zowel

ling van een 5K koeler voor de Darwin missie van ESA”,

voor de thermodynamica als voor de micromechanica in

aldus Ter Brake.

het koelsysteem specifieke problemen. Het terugbrengen van de afmetingen betekent via een toenemende opper-

Het project past in het streven van Ter Brake om de micro-

vlakte-volume verhouding een steeds belangrijker

koelertechnologie verder te ontwikkelen, tot misschien wel

wordende interactie tussen stromend gas of vloeistof

dat moment waarop koeling op een chip mogelijk is.

en een begrenzende wand. Vooral bij conventionele regeneratieve thermodynamische cycli als Stirling en pulsbuis leidt dit tot begrenzingen in de verkleining maar ongetwijfeld ook tot nieuwe mogelijkheden. Problematisch is dat bij de beoogde kleine afmetingen het risico van verstoppingen levensgroot is. Dat impliceert dat vrijwel alles onder cleanroom-condities moet worden gemaakt, wat alleen al een kostbare kwestie is. De huidige stand van zaken in het onderzoek is dat één OIO voortborduurt op de ‘demonstrator’ uit het vorige STW-project, en een tweede OIO zich gaat richten op cycli met een regenerator, zoals gebruikt in een conventionele Stirling-koeler. Een post-doc buigt zich met name over de utilisatie van de bevindingen. Deze constructie is bijzonder te noemen. Twee OIO’s die kennis en technologie verder ontwikkelen, terwijl een post-doc met name gespitst is op de toepassingen ervan.

Postdoc voor utilisatie

Belangstelling voor de microkoeler komt onder meer uit de halfgeleiderindustrie en de ruimtevaart. “Zo is ASTRON geïnteresseerd in microkoelers voor de koeling van enorm grote arrays van ontvangers in hun telescopen. En een bedrijf als Philips heeft altijd wel belangstelling om over de schouders van de Twentse wetenschappers mee te kijken en in elk geval vooraan te staan als er werkelijk nieuwe vindingen worden gedaan”, zegt Ter Brake. “De postdoc voor utilisatie is een nieuwe constructie voor ons.

| TTF.5677

jaarverslag 2003

TWO.5927

Naadvolg- en inspectiesysteem voor het robot laserlassen

TM M.6016

OTP

STEVI

projectleider(s): Prof.dr.ir. J. Meijer, Prof.dr.ir. J.B. Jonker gebruiker(s): Corus Research, Demar Laser BV, Inalfa Metal BV (België), OMEGA Laser Systems BV, Philips Electronics Nederland BV, Rolan Robotics BV, Stork Materials Engineering, TR U M PF-Laser Nederland totale toewijzing: 6.5 mj, 54.00 k 1 inkomsten: 31.00 k 1

projectleider(s):

TTC.5956

Adaptive Wireless Networking

STEVI

projectleider(s):

Dr.ir. G.J.M. Smit, Prof.dr.ir. C.H. Slump gebruiker(s): Agere Systems Nederland BV, Nedap NV, Philips Research Laboratories, TNO-FEL, Thales Nederland BV, Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV totale toewijzing: 335.80 k1

TPC.5990

Reliability of wet chemical etching of silicon

projectleider(s): Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr. W.J.P. van Enckevort, Dr.ir. H.V. Jansen, Prof.dr. J.J. Kelly, Prof.dr. E. Vlieg gebruiker(s): ASML totale toewijzing: 9.0 mj, 225.00 k 1 inkomsten: 60.00 k 1

projectleider(s):

OTP

5cc FHARMON: 5 kelvin Cryocooler-cooled Fetal Heart Monitor

Wtoe

Port-based approach of complex distributedparameter system models for analysis and simulation

Prof.dr. A.J. van der Schaft, Dr.ir. P.C. Breedveld gebruiker(s): Controllab Products BV, Dutch Space BV, Océ-Technologies BV, Philips Centre for Manufacturing Technology totale toewijzing: 5.0 mj, 63.00 k1

OTP projectleider(s): toewijzing:

Reliable RF, Robust RF Power-Drivers in low-voltage CMOS technology

Dr.ir. A.J. Annema, Prof.dr.ir. F.G. Kuper, Dr.ir. C. Salm 6.0 mj, 298.00 k1

totale toewijzing:

6.0 mj, 260.00 k 1

Prof.dr. M.C. Elwenspoek

totale toewijzing:

27.00 k 1

Two-phase flows with free surfaces

GMS

projectleider(s):

TCS.6015

8.5 mj, 214.40 k 1

Bezoek van Prof.dr. M. Elwenspoek aan Dr.ir. V.B. Svetovoy

TSF.6102

projectleider(s): Dr.ir. H.J.M. ter Brake, Prof.dr. M.J. Peters, Dr. H.W.P. Quartero, Prof.dr. H. Rogalla gebruiker(s): BAAT Medical Engineering, Philips Medical Systems Nederland BV, TMS International BV, Thales Cryogenics BV, Twente Solid State Technology BV totale toewijzing: 4.5 mj, 164.00 k1 inkomsten: 72.00 k1

TWI.6012

totale toewijzing:

Reversal & interaction studies of nanosized magnetic structures for very high density recording

Prof.dr. J.C. Lodder

TET.6055

OTP

TTF.5998

Prof.dr.ir. A. van den Berg

TM M.6017

TF C

High-speed micro/nanofluidics for bio-applications

projectleider(s): Prof.dr.ir. J.A.M. Kuipers, Prof.dr. D. Lohse, Prof.dr. A. Prosperetti, Prof.dr.ir. J.J.W. van der Vegt gebruiker(s): Akzo Nobel Chemicals BV, DSM Research BV, MARIN, Shell Global Solutions International BV totale toewijzing: 7.5 mj, 32.75 k 1 inkomsten: 170.00 k 1

TSF.6104

GMS

Formation of dense wall layer in high-speed swirling dispersed multi-phase flow

projectleider(s): toewijzing:

Prof.dr.ir. H.W.M. Hoeijmakers 3.0 mj, 38.50 k1 inkomsten: 50.00 k1

| Instelling

totale

U _ universiteit utrecht

gebruiker(s):

Twister BV

totale

| eerder gehonoreerde projecten

U B I.4385

OTP

Variation in early growth potential, efficiency of nitrogen acquisition and water use in a genus of wild relatives of wheat

projectleider(s):

Prof.dr. L.A.C.J. Voesenek, Dr. A.J.M. Peeters, Prof.dr.ir. P. Stam Cebeco Seeds BV, Zelder BV totale toewijzing: 12.6 mj, 169.26 k 1 15.00 k 1

gebruiker(s): inkomsten:

UG N.4496

Neural Network Approach to Scale Space Grouping in Image Analysis

Prof.dr.ir. B.M. ter Haar Romeny, Prof.dr.ir. M.A. Viergever Laboratoire d'Electronique Philips (Frankrijk), TNO-TM totale 10.0 mj, 46.75 k 1

gebruiker(s):

U DG.4600

OTP

A defective live vaccine for protection against feline infectious peritonitis. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s): toewijzing:

Prof.dr. P.J.M. Rottier gebruiker(s): Intervet International BV 8.5 mj, 141.09 k 1 inkomsten: 30.00 k 1

U B I.4657

OTP

totale

Carbohydrate control of gene expression in plants. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr. J.C.M. Smeekens, Prof.dr. P.J. Weisbeek gebruiker(s): ADVANTA Seeds BV, Seminis Vegetable Seeds Holland BV, Syngenta Mogen BV totale toewijzing: 9.0 mj, 105.62 k 1 inkomsten: 45.38 k 1

UG N.4966

OTP

Tissue Engineered Hybrid Bone for Spinal Fusion

projectleider(s):

Dr. W.J.A. Dhert, Prof.dr. C.A. van Blitterswijk, Dr. J.D. de Bruijn, Prof.dr. A.J. Verbout gebruiker(s): IsoTis NV, Universitair Medisch Centrum Utrecht totale toewijzing: 12.0 mj, 307.66 k 1 inkomsten: 181.51 k 1

U PC.5037

OTP

projectleider(s):

P r o f . d r. M . H . O v e r m a r s , D r. R . C . Ve l t k a m p gebruiker(s): Algorithmic Solutions Software GmbH (Duitsland), Dutch Vision Systems BV, Ellips, Philips Research Laboratories, TNO-TPD totale toewijzing: 11.0 mj, 34.03 k 1

OTP

projectleider(s):

Catalytic Partial Oxidation of Methane Combined Air Separation. From Molecular Event to Pilot Plant

projectleider(s): Prof.dr.ir. K.P. de Jong, Dr. O.L.J. Gijzeman, Prof.dr. G.J. Kramer, Prof.dr.ir. J.A.M. Kuipers, Prof.dr.ir. L. Lefferts, Prof.dr. J.A. Moulijn, Dr. B.E. N i e u w e n h u y s , D r. J . G . v a n O m m e n g e b r u i k e r ( s ) : D S M R e s e a r ch B V, Dow Benelux NV, ECN, Engelhard De Meern BV, Gastec NV, Shell Global Solutions, Synetix (Groot Britt annië), VI RAN tot ale toewijzing: 31.0 mj, 1165.76 k1 inkomsten: 635.45 k1

SHAME: Shape Matching Environment

OTP

U B C.5075

N NT

toewijzing:

U I F.5055

Synthesis of defined fructan molecules in agronomically important plants. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr. J.C.M. Smeekens gebruiker(s): ADVANTA Seeds BV, Cosun Food Technology Centre totale toewijzing: 8.0 mj, 114.93 k 1

U FC.5086

OTP

New phosphors for vacuum ultraviolet excitation. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s): Prof.dr. A. Meijerink gebruiker(s): Philips Lighting BV, Philips Research Laboratories (Duitsland) totale toewijzing: 7.0 mj, 188.09 k 1 inkomsten: 29.50 k 1

U B C.5257

OTP

Lipid II, de target voor het lantibioticum nisine. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr. B. de Kruijff, Prof.dr. O.P. Kuipers, Prof.dr. R.J. Siezen DSM Anti-Infectives, DSM Food Specialties, Friesland Coberco Dairy Foods Research Centre, Pepscan Systems BV, Unilever Research, Universiteit Utrecht Holding BV totale toewijzing: 11.8 mj, 122.10 k 1 inkomsten: 68.07 k 1 gebruiker(s):

U FC.5357

OTP

Carbon nanofibers as catalyst support. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr.ir. K.P. de Jong, Prof.dr.ir. D.C. Koningsberger gebruiker(s): DSM Research BV, Engelhard De Meern BV, Norit NV, Shell Global Solutions totale toewijzing: 6.6 mj, 197.40 k 1

U B C.5362

OTP projectleider(s):

Ceramidase als nieuwe biokatalysator voor de produktie van hydrofobe amides. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

Prof.dr. M.R. Egmond gebruiker(s): Cosmoferm BV, TNO Voeding, Unilever Research, Uniqema BV totale toewijzing: 2.0 mj, 64.44 k 1

jaarverslag 2003

U B C.5397

OTP projectleider(s):

(België)

Development of a vaccine against Neisseria meningitidis using iron-limitation inducibe outer membrane proteins as vaccine components. Via Gebied Chemische Wetenschappen. Prof.dr. J.P.M. Tommassen 9.4 mj, 102.10 k1

gebruiker(s):

Glaxo Smith Kline

totale toewijzing:

U PG.5441

MRI as an alternative to X-ray for guiding intravascular interventions

OTP

UGC.5565

OTP projectleider(s):

Dr. G. van den Ackerveken, Prof.dr. P.J. Weisbeek gebruiker(s): Enza Zaden BV, Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV totale toewijzing: 8.0 mj, 240.35 k1 inkomsten: 35.67 k1

U DG.5589

OTP

projectleider(s):

Dr. C.J.G. Bakker, Prof.dr. W.P.Th.M. Mali, Prof.dr.ir. M.A. Philips Medical Systems Nederland BV, Philips Viergever Research Laboratories, Phisimed, Universitair Medisch Centrum Utrecht totale toewijzing: 13.9 mj, 338.07 k 1 inkomsten: 353.95 k 1 gebruiker(s):

U PC.5487

OTP

Assembly of a supported nickel catalyst for the production of renewable natural gas

projectleider(s): Dr. J.H. Bitter, Prof.dr.ir. K.P. de Jong gebruiker(s): E C N, Engelhard De Meern BV, Gastec Technology BV, TNO-MEP totale toewijzing: 4.0 mj, 124.79 k1 inkomsten: 45.38 k1

U PG.5544

OTP

Model-based image reconstruction for 3D Transmission Tomography

projectleider(s): Dr. F.J. Beekman, Prof.dr.ir. M.A. Viergever gebruiker(s): KEMA Nederland BV, Philips Research Laboratories (Duitsland), SkyScan (België) totale toewijzing: 5.8 mj, 58.08 k 1

UTC.5547

OTP

Airborne measurement of radiances in cloudy conditions

projectleider(s):

Dr. H. van Dop gebruiker(s): ECN, KNMI, Kipp & Zonen BV, TNOFEL, TNO-MEP totale toewijzing: 1.8 mj, 49.46 k1

U PB.5562

OTP projectleider(s):

Control of plant architecture by adapting light- and hormone signal transduction processes

Prof.dr. J.C.M. Smeekens, Dr. M.C.G. Proveniers gebruiker(s): ADVANTA Belgium (België), Rijk Zwaan Breeding BV totale toewijzing: 6.0 mj, 80.32 k1

Downy mildew genomics and plant disease resistance

Heatshock proteins in bovine paratuberculosis. A novel diagnostic approach with further elucidation of immunopathogenisis and genetic aspects.

projectleider(s):

Dr. V.P.M.G. Rutten gebruiker(s): CR Delta / Holland Genetics, Gezondheidsdienst voor Dieren totale toewijzing: 5.5 mj, 106.64 k1 inkomsten: 116.59 k1

U FA.5622

OTP

Novel biodegredable functional poly(a-hydroxy acid)s for biomedical and Pharmaceutical applications. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr.ir. W.E. Hennink, Dr. C.F. van Nostrum gebruiker(s): Chienna BV, OctoPlus BV, Polymer Service Center Groningen totale toewijzing: 3.0 mj, 25.41 k1

U FA.5643

OTP

Stabilising therapeutic proteins by supercritical drying

projectleider(s):

Dr. W. Jiskoot, Prof.dr. D.J.A. Crommelin, Prof.dr. G.J. Witkamp Centraal Laboratorium van de Bloedtransfusiedienst, FeyeCon D&I BV, Janssen Research Foundation (België), OctoPlus BV, Solvay Pharmaceuticals BV totale toewijzing: 7.4 mj, 188.97 k1 inkomsten: 88.49 k1

gebruiker(s):

UGC.5683

PI ON

The fungal protein factory: increasing the number and variety of production units and production facilities

projectleider(s):

Prof.dr. H.A.B. Wösten gebruiker(s): Biomade Technology Foundation, DSM Food Specialties, Plant Research International BV, Proefstation voor de Champignoncultuur totale toewijzing: 8.2 mj, 440.16 k1 inkomsten: 679.16 k1

U PC.5733

OTP projectleider(s):

Catalyst system for the single-step liquid-phase production of MIBK. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

Prof.dr.ir. K.P. de Jong, Dr. A.J. van Dillen gebruiker(s): Dow Benelux NV, Engelhard De Meern BV totale toewijzing: 3.0 mj, 108.91 k 1 inkomsten: 22.69 k 1

| eerder gehonoreerde projecten

U KG.5872

3D ultrasound for soft tissue motion correction in image guided neurosurgery

VE N I

OTP

projectleider(s):

Dr. W.J. Niessen

totale toewijzing:

129.79 k 1

Electrokinetic separation techniques using pseudo-stationary phases for the profiling of pharmaceutical products. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

UAC.5897

OTP projectleider(s):

Dr. G.W. Somsen, Prof.dr. G.J. de Jong gebruiker(s): AstraZeneca R&D Södertälje (Zweden), Avantis Pharma (Duitsland), J&J Pharmaceutical Research (België), Organon NV, Solvay Pharmaceuticals BV, Yamanouchi Europe BV totale toewijzing: 3.0 mj, 205.00 k 1

U KG.5930

TI S S U

Improved tissue engineering of bone by combining advanced stem cell technology and vasculogenesis. Via ZonMW.

projectleider(s): Prof.dr. A. Hagenbeek, Dr. W.J.A. Dhert, Dr. A.C.M. Martens, Prof.dr. A.J. Rabelink, Prof.dr. A.J. Verbout, Dr. A.J. van Zonneveld gebruiker(s): Erasmus Medisch Centrum Rotterdam totale toewijzing: 4.0 mj, 31.00 k 1

U DG.6029

OTP projectleider(s):

VB I.4837

Live attenuated vaccines against feline infectious peritonitis virus and other feline pathogens. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

Prof.dr. P.J.M. Rottier

totale toewijzing:

6.0 mj, 77.20 k 1

projectleider(s):

Prof.dr. B. Oudega, Dr. J. Luirink, Prof.dr. W.J. Quax gebruiker(s): DSM Bakery Ingredients, Genencor International BV, Pharma Key BV totale toewijzing: 8.0 mj, 70.79 k 1

VB I.4840

OTP

Prof.dr. R. Aerts, Prof.dr. W.H.O. Ernst gebruiker(s): Gemeentewaterleidingen Amsterdam, KIWA NV, NV PWN Waterleidingbedrijf NoordHolland, Provincie Noord-Holland, RIZA, Vereniging Natuurmonumenten totale toewijzing: 6.4 mj, 74.87 k 1

VWI.4949

OTP

Prof.dr. A.S. Tanenbaum, Prof.dr. J.M. Akkermans, Dr. J. Leiwo NOB Interactive, Océ-Technologies BV, PcM Interactieve Media, SENA, TNO Telecom totale toewijzing: 10.0 mj, 32.06 k 1 gebruiker(s):

VTH.5180

OTP

projectleider(s): Prof.dr. A.B. Smit, Dr. T.K. Sixma gebruiker(s): Johnson & Johnson Pharmaceutical (België), Nederlands Kanker Instituut, Solvay Pharmaceuticals BV totale toewijzing: 11.0 mj, 162.62 k 1 inkomsten: 401.83 k 1

Ontwikkeling van melkhydrolysaten ten behoeve van de mondgezondheid en bestrijding van infecties in het maagdarmkanaal

projectleider(s): Prof.dr. A. van Nieuw Amerongen, Dr. J. Groenink, Dr. W. van ’t Hof, Dr. E.C.I. Veerman gebruiker(s): AM Pharma BV, AZ Groningen, Campina Melkunie, D MV International, Dutch Dairy Association, Leids Universitair Medisch Centrum, Nederlandse Zuivel Organisatie totale toewijzing: 7.0 mj, 203.50 k1 inkomsten: 240.50 k1

OTP

Program for discovery of novel drugs, based on the utilization of a naturally occurring soluble protein analogue of the nicotinic acetylcholine receptors

A framework for the Electronic Sale of Information Products

projectleider(s):

VPC.5254

VB I.4568

Karakterisering van sturende bodem- en vegetatieprocesparameters bij vernatting in duinvalleien

projectleider(s):

| Instelling

vrije universiteit amsterdam

Optimisation and exploitation of SRP-mediated secretion: production of human interleukin-3 and epidermal growth factor by bacillus subtilis

Direct linking of GC-IRMS-based microbial identitiy characterisation and ecophysiology. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Dr. J.J. Vreuls, Prof.dr. U.A.Th. Brinkman, Prof.dr. H. Irth, Prof.dr. H.J. Laanbroek, Dr. R. Pel gebruiker(s): ATAS International BV, AquaSense, Unilever Research totale toewijzing: 5.0 mj, 124.79 k 1

VTF.5386

Towards Quantitative Near-Field Optics

OTP projectleider(s):

Dr. T.D. Visser, Prof.dr.ir. H. Blok, Prof.dr. D. Lenstra gebruiker(s): AMOLF, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 4.0 mj, 33.58 k 1

100

jaarverslag 2003

VPC.5398

PI ON

Novel analytical screening technologies for the identification of (endogenous) ligands, interacting with orphan G-protein coupled receptors. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr. R. Leurs, Prof.dr. H. Irth, Dr. C.P. Tensen gebruiker(s): Centraal Laboratorium van de Bloedtransfusiedienst, Kiadis BV, Leids Universitair Medisch Centrum, NV Organon, Solvay Pharmaceuticals BV totale toewijzing: 22.0 mj, 217.81 k 1 inkomsten: 363.02 k 1

VFA.5793

Viral G-protein coupled receptors: the quest for new drug targets

OTP Prof.dr. R. Leurs gebruiker(s): Byk Nederland BV 10.0 mj, 123.88 k1 inkomsten: 45.38 k1

totale toewijzing:

Metal-hydrides for smart coatings

Biocatalytic production of specific oligosaccharides

OTP projectleider(s): Dr.ir. A.E.M. Janssen, Prof.dr.ir. R.M. Boom, Dr. J. van der Oost, Dr.ir. J.P. Vincken, Prof.dr.ir. A.G.J. Voragen, Prof.dr. W.M. de Vos gebruiker(s): Avebe b.a., Cosun Food Technology Centre, DSM Food Specialties, Friesland Coberco Dairy Foods Research Centre, Numico Research, TNO Voeding, Unilever Research totale toewijzing: 12.7 mj, 243.97 k1

WB I.4573

GWSTW

projectleider(s):

VAF.5804

WLM.4479

A new disease in the predatory mite P.persimilis: Pathogen identification; development of a detection method and prevention and cure in mass rearing

projectleider(s):

Prof.dr. M. Dicke, Dr.ir. R. Stouthamer gebruiker(s): Entocare, Koppert BV, RIVM totale toewijzing: 7.0 mj, 24.58 k1 inkomsten: 9.00 k1

WM K.4650

Vermindering van de slibproductie bij de biologische zuivering van afvalwater door toepassing van oligochaete wormen

OTP

projectleider(s):

projectleider(s): Prof.dr.ir. W.H. Rulkens, Dr.ir. A. Klapwijk gebruiker(s): B.A.T. Services (België), D HV Water BV, STOWA, Waterschap Veluwe tot ale toewijzing: 5.6 mj, 94.04 k 1 inkomsten: 27.23 k 1

Prof.dr. R. Griessen, Dr. B. Dam gebruiker(s): ECN, Philips, Shell Global Solutions International BV totale toewijzing: 6.1 mj, 371.88 k1 inkomsten: 47.00 k1

VPG.5935

TI S S U

Resorbable PLDLA (poly-L, D-lactic acid) cages filled with a stem cell loaded calcium phosphate carrier for spinal fusion

projectleider(s):

WB I.4712

GWSTW

New approaches for disease control of Botrytis cinerea

Prof.dr. P.I.J.M. Wuisman, Dr. S.M. van Ham, Dr. M.N. Helder, Dr. J. Klein Nulend, Dr. G.J. Schuurhuis gebruiker(s): Centraal Laboratorium van de Bloedtransfusiedienst, MacroPore Biosurgery Inc. (Verenigde Staten van Amerika), Medtronic Bakken Research Center BV totale toewijzing: 4.4 mj, 74.50 k1

Dr. J.A.L. van Kan, Dr. W.H. Lindhout gebruiker(s): De Ruiter Seeds CV, Praktijkonderzoek Plant en Omgeving totale toewijzing: 10.8 mj, 142.70 k1 inkomsten: 90.76 k1

| Instelling

WB I.4723

W _ wageningen universiteit

OTP

WB I.3193

OTP projectleider(s):

Ontwikkeling en toepassing van methoden ter bepaling van de endogene aminozuursecretie in het maagdarmkanaal

Prof.dr.ir. M.W.A. Verstegen, Prof.dr. P.J. Moughan, Prof.dr.ir. S. Tamminga, Dr. G.H. Visser gebruiker(s): Cehave NV, Productschap Diervoeder, Productschap Granen, Zaden en Peulvruchten, TNO Voeding totale toewijzing: 8.3 mj, 201.75 k1

projectleider(s):

Imbibitional stress and seed performance

projectleider(s):

Dr.ir. F.A. Hoekstra, Prof.dr. M.A. Cohen Stuart, Dr. H.W.M. Hilhorst, Dr.ir. F.A.M. Leermakers gebruiker(s): Bejo Zaden BV, De Kooi Zaadtechnologie, De Ruiter Seeds CV, Enza Zaden BV, Nunhems Zaden BV, Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV totale toewijzing: 9.5 mj, 72.19 k1

WB I.4725

OTP projectleider(s):

Development of a rapid, multiplex PCR-based test to assess the impact of soil pollution by measuring the diversity of the nematode fauna

Dr.ir. J.E. Kammenga, Dr.ir. A.M.T. Bongers, Dr.ir. J. Helder, H . H . B . v a n M e g e n gebruiker(s): B e d r i j f s l a b o r a t o r i u m v o o r G r o n d - e n Gewasonderzoek, Doelman Advies, RIVM, VROM-DGM totale toewijzing: 9.7 mj, 76.01 k1

101

| eerder gehonoreerde projecten

WLM.4740

Novel Protein Foods: Consumer-oriented Technology Development

WB I.4843

PR FTS

OTP

projectleider(s):

Prof.dr.ir. M.A.J.S. van Boekel, Dr.ir. C. de Graaf, Dr.ir. H. Gruppen, Prof.dr. M.J. Kropff, Prof.dr. R.G.F. Visser gebruiker(s): Cebeco Handelsraad, DSM Bakery Ingredients, DSM Food Specialties, John Innes Centre (Groot Britt annië), Quest International, TN O Voeding, Unilever Research, Wageningen Centre for Food Sciences, Zwanenberg Food Group totale toewijzing: 26.6 mj, 429.38 k 1 inkomsten: 136.13 k 1

WB I.4803

Kwaliteitsregulatie bij Tomaat

Dr. J.M. Raaijmakers gebruiker(s): IRS, Praktijkonderzoek Plant en Omgeving, Scientia Terrae NV (België) totale toewijzing: 8.0 mj, 92.57 k 1

WB I.4846

OTP

projectleider(s):

Dr.ir. U. van Meeteren, Dr. H. van As, Dr.ir. E. Heuvelink, Dr. W. Verkerke gebruiker(s): Albert Heijn BV, Bakker Centrale Inkoop BV, Coöperatieve Veiling ZON, De Ruiter Seeds CV, Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV, Rockwool/Grodan BV, Syngenta Seeds BV totale toewijzing: 11.0 mj, 147.48 k 1 inkomsten: 149.75 k 1

WB I.4827

OTP

Antagonistische en synergistische effecten van resistenties in paprika op de verspreiding van tomatenbronsvlekkenvirus en Californische trips

projectleider(s):

Prof.dr. R.W. Goldbach, Dr. W.F. Tjallingii gebruiker(s): DLV Facet, De Ruiter Seeds CV, Nunhems Zaden BV, Plant Research International BV, Praktijkonderzoek Plant en Omgeving, Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV, Syngenta Seeds BV totale toewijzing: 12.0 mj, 91.89 k 1

WB I.4834

OTP

Identification of human volatiles as attractants for bloodfeeding mosquitos

projectleider(s): Dr.ir. W. Takken, Dr. T.A. van Beek, Prof.dr. A. de Groot, Prof.dr. J.C. van Lenteren, Dr.ir. J.J.A. van Loon, Dr. M.A. Posthumus gebruiker(s): Denka International BV, VDP Laboratories / SYNTECH totale toewijzing: 12.0 mj, 149.00 k 1

WB I.4835

GWSTW

On the origin of tomato powdery mildew species and the corresponding resistance genes in the genus Lycopersion

projectleider(s):

Dr. W.H. Lindhout, Dr.ir. A.B. Bonnema gebruiker(s): Clause Tezier (Frankrijk), De Ruiter Seeds CV, Enza Zaden BV, Gulf Coast Research and Education Center (Ver. Staten van Amerika), Nunhems Zaden BV, Palacky University (Tsjechië), Plant Protection Institute of the Hungarian (Hongarije), Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV, Seminis Vegetable Seeds, Syngenta Seeds BV totale toewijzing: 8.0 mj, 198.98 k 1 inkomsten: 45.38 k 1

WB I.4836

GWSTW projectleider(s):

Characterization of disease suppressiveness of compost made from vegetable, fruit and garden waste

Dr.ir. A.J. Termorshuizen, Dr. W. de Boer, Ir. H.V.M. Hamelers, Dr. G.A. Kowalchuk gebruiker(s): Compostering Zuidoost-Brabant BV, Conviro milieu-produkten BV, Orgaworld BV, Praktijkonderzoek Plant en Omgeving, Scientia Terrae NV (België) totale toewijzing: 11.8 mj, 108.91 k 1 inkomsten: 103.92 k 1

Diversity, host affinity, and broad-spectrum activity of antibiotic-producing Pseudomonas spp.

Mapping of genes controlling divergent immune reactivity and disease resistance in poultry

Dr. J.J. van der Poel, Dr.ir. H.K. Parmentier gebruiker(s): Intervet International BV, Nutreco Holding NV, RIKILT totale toewijzing: 8.0 mj, 228.25 k1 inkomsten: 200.00 k 1

WB I.4923

OTP projectleider(s):

Isolation and characterisation of promoter sequences involved in gene expression during potato tuber formation and sprouting

Prof.dr. R.G.F. Visser 5.6 mj, 80.32 k 1 inkomsten: 5.45 k 1

WWL.4928

PR ONW

gebruiker(s):

AVEBE b.a.

totale toewijzing:

Optimalisatie van de zware metalendosering bij anaërobe afvalwaterzuivering

projectleider(s): Dr.ir. P.N.L. Lens, Prof.dr. H.P. van Leeuwen, Prof.dr.ir. A.J.M. St ams gebruiker(s): Animal Sciences Group, Bioclear BV, PAQ U E S Bio Systems BV, R IVM, Shell Nederland Chemie BV totale toewijzing: 14.0 mj, 213.28 k 1 inkomsten: 108.91 k 1

WM K.4963

Geïntegreerde fysisch-chemische en biologische NO x -verwijdering uit rookgassen

projectleider(s):

Dr.ir. P.N.L. Lens, Prof.dr.ir. A.A.C.M. Beenackers†, Prof.dr.ir. M.S.M. Jetten, Dr.ir. A. Klapwijk, Prof.dr. J.G. Kuenen, Prof.dr.ir. G. Lettinga, Prof.dr.ir. M.C.M. van Loosdrecht, Prof.ir. J.A. Wesselingh gebruiker(s): Akzo Nobel Functional Chemicals BV, Biostar Development CV, Danieli Corus Europe totale toewijzing: 12.9 mj, 294.05 k 1 inkomsten: 90.76 k 1

WGC.5034

OTP projectleider(s):

Cell wall degrading enzymes of Botrytis cinerea: a major target for disease control

Dr. J.A.L. van Kan, Dr. J.A.E. Benen, Dr.ir. J. Visser gebruiker(s): Bayer AG (Duitsland), Danisco A/S (Denemarken), De Ruiter Seeds CV, Keygene NV, Plant Research International BV tot ale toewijzing: 12.0 mj, 206.02 k 1

DR. HANS HELDER

“Pasfoto’s van bodemaaltjes: volledig onderzoek naar bodemgezondheid komt in zicht” project: WBI.4725

| WB I.4725

Wageningen Universiteit, in het bijzonder dr. Hans Helder

voor Nematologie wordt verricht, wekte meteen zijn

van het Laboratorium voor Nematologie, heeft in het

belangstelling omdat dit een belangrijke basis biedt

Bedrijfslaboratorium voor Grond- en Gewasonderzoek

voor brede bodemgezondheidsbepalingen. BLGG werkt

(BLGG), in het bijzonder directeur Henk Hekman, een ware

inmiddels nauw samen met de biodiversiteits-groep van

bondgenoot gevonden in de ontwikkeling en het gebruik

Nematologie om de resultaten van het STW-onderzoek

van DNA-profielen voor de herkenning van aaltjes.

geschikt te maken voor toepassing.

Aaltjes ofwel nematoden zijn wonderlijke wezens. Zij vormen een zeer oude groep organismen, in vaktermen

Zonder innovatie geen toekomst voor landbouw

een fylum. Elke schep zand bevat honderden nematoden waarvan bijzonder veel verschillende soorten zijn te

Tot enkele jaren geleden was eigenlijk de enige manier

onderscheiden. Het fylum is morfologisch zeer geconser-

om nematoden te onderzoeken een analyse onder de

veerd. Dat wil zeggen dat de honderden miljoenen jaren

microscoop. Dat gebeurde al dertig tot veertig jaar zo.

dat het fylum al bestaat niet of nauwelijks vat hebben

Dit is Hekman een doorn in het oog. “Van innovatie is al

gehad op de vorm en het uiterlijk van nematoden. In mole-

die jaren geen sprake geweest. Heel erg jammer omdat

culair opzicht zijn er wel veranderingen opgetreden, zoals

daarmee de positie van de landbouw in Nederland onder

te verwachten is bij een zo oud organisme. Veel van de

druk komt te staan. Als we niet vernieuwen, gaat een groot

waarschijnlijk honderdduizenden soorten zijn onschadelijk,

deel van de Nederlandse landbouw straks verloren, omdat

maar er zijn er ook bij die een aardappeloogst of een

de mogelijkheden in het buitenland wél uitgebreider zijn.

uienoogst volledig ongeschikt kunnen maken voor verkoop.

En laten we eerlijk zijn, analyse met een microscoop is

Wanneer een Nederlandse boer bijvoorbeeld pootgoed

arbeidsintensief, het duurt lang voordat het resultaat

voor uien exporteert dat besmet is met een stengelaaltje,

bekend is, het is handmatig werk en dus kostbaar, en de

dan mag hij de daaropvolgende zestien jaar geen pootgoed

informatie die je krijgt is beperkt. Je ontdekt immers alleen

meer verkopen. Daar ligt dan ook het belang van onder-

wat het blote oog kan waarnemen.”

zoek naar aaltjes. Helder: “Als je weet dat het uiterlijk van nematoden BLGG verzorgt sinds jaar en dag de analyses van bodem-

vrijwel hetzelfde is, kun je beter andere karakteristieken

monsters om te bepalen of in pootgrond stoffen voor-

gebruiken voor het maken van onderscheidende tests .

komen die teelt van gewassen in de weg staan. Uiteindelijk

Wetend dat er wel sprake is van grote moleculaire diver-

doel daarbij is een volledig onderzoek naar bodemgezond-

siteit, zijn we ons gaan afvragen of we niet beter naar

heid voor land- en tuinbouw. BLGG staat op dit terrein

het DNA van nematoden kunnen kijken. In principe zijn

wereldwijd in hoog aanzien. In binnen- en buitenland

nematoden namelijk heel goed te onderzoeken. Ze zijn

verrichten laboratoria onderzoek naar gewassen en

weinig mobiel en ze zijn in tegenstelling tot bijvoorbeeld

bodemmonsters. Directeur Henk Hekman heeft enkele

schimmels gemakkelijk uit de grond te halen.”

jaren geleden de transformatie van een klassiek naar een kennisintensief bedrijf mede vormgegeven en maakt

Een collega van Helder, dr. Tom Bongers, had enkele

er een sport van voorop te lopen bij innovatief onderzoek.

jaren geleden al een veelgeciteerde publicatie geschreven

Mede vanuit die betrokkenheid raakte hij in contact met

over een rijpheidsindex. Deze kent waarden toe aan de

Wageningen Universiteit. Het onderzoek dat onder leiding

gezondheidstoestand van de bodem. Maar omdat maar

van dr. Hans Helder in Wageningen aan het Laboratorium

zo weinig mensen aaltjes kunnen determineren en het in

103

104

jaarverslag 2003

| WBI.4725

alle gevallen zeer tijdrovend is, is de praktische toepas-

Vooral de mogelijkheid om plantenparasitaire nematoden

baarheid van deze index beperkt geweest. Uiteindelijk

te kunnen detecteren tegen een achtergrond van duizenden

zijn de onderzoekers zo op de gedachte gekomen om

onschuldige aaltjes sprak hem aan.

een DNA barcode te ontwikkelen voor nematoden in Nederland. Daarmee zou je gemakkelijker iets over de

Hekman kreeg ook belangstelling en ondernam actie.

gezondheidstoestand van de bodem kunnen zeggen.

BLGG ondersteunt de activiteiten van Helder en heeft

Echter, voor verreweg de meeste vrijlevende aaltjes was

eerst twee, later zelfs vier, medewerkers ingezet voor de

er geen informatie bekend over de DNA-structuur. Daarom

detectie van plantbelagers en een laboratorium gehuurd.

hebben de onderzoekers het STW-project ingediend

Mede door deze grote inzet komt utilisatie snel in zicht.

voor het maken van een databank waarin ‘pasfoto’s’ van

De kennis omtrent de exacte analysemethode is inmiddels

individuele aaltjes gekoppeld is aan de DNA-sequentie

beschermd en de databank is voor wat betreft Nederland

van een bepaald gen, het small subunit (SSU) ribosomaal

vrijwel compleet. Helder: “Als onze zeer ervaren analiste

DNA (ongeveer 1700 baseparen groot).

Hanny van Megen moeite heeft om nieuwe nematoden te ontdekken, dan weet je dat je bijna aan de grens zit.”

Databank bijna compleet Soortgelijke databanken

Per nematode is het Helder gelukt de DNA-definitie te geven. Het resultaat is een opsomming van inmiddels

Als de werkwijze van Helder voor nematoden volledig

ruim 500 nematoden en de precieze codering van het SSU

werkt, dan ligt de volgende uitdaging in de exploitatie

ribosomaal DNA erin. Op papier leidt dit tot een enorme

van soortgelijke databanken voor bijvoorbeeld schimmels

lap aan elkaar geplakte A3-vellen met op elke regel de

en bacteriën. Hekman is in elk geval optimistisch over

basepaar volgorde van dit stukje DNA. Op basis van

de mogelijkheden. “Voor een aantal plantenparasitaire

deze opsomming heeft de onderzoeksgroep gekeken

nematoden kunnen we waarschijnlijk al in 2004 overgaan

naar verwantschapsrelaties tussen nematoden. Deze

op de methode van Helder. Dat betekent voor onze

verwantschapsindeling heeft geleid tot een boom, waarin

klanten een enorme versnelling in het beschikbaar krijgen

informatie over het ontstaan tot en met de huidige

van onderzoeksgegevens, een hogere kwaliteit van het

divergentie is weergegeven. In het achterliggende archief

onderzoek waarschijnlijk een lagere kostprijs”, zegt hij.

bestaan er dan ook nog digitale foto’s van de onderzochte nematode. Helder gebruikte steeds één nematode om zeker te weten dat de analyse één genotype betrof. Nadat de 0,2 nanogram DNA uit de nematode is gehaald, is er niets meer over van de nematode in kwestie. Vandaar die foto’s. De betrokkenheid van BLGG is nu niet meer weg te denken, maar oorspronkelijk zat BLGG niet eens in de gebruikerscommissie van het project. Ir. Harm Heidel, hoofd van het laboratorium van BLGG, kwam echter toevallig in gesprek met Helder en raakte geïnteresseerd.

| eerder gehonoreerde projecten

WB C.5084

OTP

Effect van kolloïdale en grensvlakchemische eigenschappen van zwaveldeeltjes. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr.ir. G. Lettinga, Prof.dr. M.A. Cohen Stuart, Dr.ir. A.J.H. Janssen, Dr. A. de Keizer, Dr. E. van der Linden gebruiker(s): PAQUES Bio Systems BV, Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 4.9 mj, 123.05 k 1 inkomsten: 90.76 k 1

WGC.5107

OTP

Isolation and exploitation of resistance genes in Solanaceous species of which some are targeted against fungal pathogenicity factors

projectleider(s):

Prof.dr.ir. P.J.G.M. de Wit, Dr.ir. A.B. Bonnema, Dr. M.H.A.J. J o o s t e n , D r. W. H . L i n d h o u t gebruiker(s): C e b e c o S e e d s B V, C e b e c o Handelsraad, De Ruiter Seeds CV, Enza Zaden BV, Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV, Seminis Vegetable Seeds Holland BV, Syngenta Seeds BV totale toewijzing: 13.0 mj, 204.66 k 1 inkomsten: 249.58 k 1

WFA.5111

OTP

Development of ABC transporter mutants of Aspergillus nidulans as innovative tools in drug discovery and secretion of secondary metabolites

projectleider(s):

Dr. M.A. de Waard gebruiker(s): DSM Anti-Infectives, DSM NV, Eli Lilly and Company (Verenigde Staten van Amerika), Novartis Crop Protection (Zwitserland), Novartis Research Institute (Oostenrijk), Robt.Wood Johnson Medical School (Verenigde Staten van Amerika), Syngenta (Groot Brittannië) totale toewijzing: 6.1 mj, 72.61 k 1 inkomsten: 55.08 k 1

WPB.5112

OTP

Recombinant plant monoclonal antibodies for preventive immunotherapy of poultry against coccidiosis

projectleider(s): Dr.ir. A. Schots, Dr.ir. H.K. Parmentier, Dr.ir. J.W. Schrama, Prof.dr.ir. M.W.A. Verstegen gebruiker(s): Hendrix UTD, Nutreco Holding NV, Productschap Diervoeder, Productschap Veevoeder totale toewijzing: 12.0 mj, 233.70 k 1 inkomsten: 54.45 k 1

WSC.5215

OTP

Steroiden uit Carvon. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr. A. de Groot, Dr. B.J.M. Jansen gebruiker(s): Katholieke Universiteit Nijmegen, Organon NV totale toewijzing: 4.0 mj, 49.01 k 1 inkomsten: 36.30 k 1

WB C.5280

OTP

Microbial CO conversion to H 2 , a biological alternative for the chemical shift reaction

projectleider(s): Prof.dr.ir. A.J.M. Stams, Prof.dr. W.R. Hagen, Dr.ir. P.N.L. Lens, Prof.dr.ir. G. Lettinga, Prof.dr. W.M. de Vos gebruiker(s): PAQUES Bio Systems BV, Pasminco Budel Zink, Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 8.0 mj, 130.39 k 1

WPB.5283

OTP

Development of a genome-wide physical map of potato and its application for the molecular characterization of resistance and quality traits

projectleider(s):

Prof.dr. R.G.F. Visser, Prof.dr.ir. J. Bakker, Dr.ir. H.J. van Eck, Ing. T. Jesse gebruiker(s): Agrico Research BV, Averis Seeds BV, C. Meijer BV, Keygene NV, Kweekbedrijf HZPC, McCain Foods Holland BV, McCain Produce Inc. (Canada), Plant Research International BV totale toewijzing: 19.4 mj, 526.38 k 1 inkomsten: 136.13 k 1

WPC.5325

Fast electro-optical switching with banana-shaped liquid crystals

OTP projectleider(s):

Prof.dr. E.J.R. Sudhölter, Prof.dr. D.J. Broer, Dr. A.T.M. Marcelis Dejima Optical Films BV, Merck Chemicals Ltd (Groot Brittannië), Philips Research Laboratories, TNO TPD totale toewijzing: 7.0 mj, 94.76 k 1 inkomsten: 100.00 k 1 gebruiker(s):

WE B.5341

OTP

Ecophysiological and statistical analysis of spatial dynamics and herbicide sensitivity of weedy plants for precision weed management

projectleider(s):

Prof.dr. M.J. Kropff, Prof.dr.ir. A. Stein gebruiker(s): DACOM PLANT-Service BV, DLV Adviesgroep NV, John Deere Fabriek Horst BV, Plant Research International BV, Praktijkonderzoek Plant en Omgeving, VEWIN totale toewijzing: 8.0 mj, 191.80 k 1

WLW.5446

D PW

A methodology to assess the contribution of animal-friendly production systems to sustainable development in egg production systems

projectleider(s): Dr.ir. I.J.M. de B oer gebruiker(s): Agrotechnology & Food Innovations BV, Expertisecentrum LNV, NVBD, Nutreco Holding NV, Poultry Consulting International, Productschap Vee, Vlees en Eieren totale toewijzing: 4.3 mj, 25.41 k 1

WPB.5479

OTP

Ontwikkeling van een methode voor de veredeling van komkommer op versterkte aantrekking van biologische bestrijders

projectleider(s):

P r o f . d r. M . D i ck e , P r o f . d r. A . H . J . B i s s e l i n g , D r. i r. H . J . Bouwmeester gebruiker(s): De Ruiter Seeds CV, Plant Research International BV totale toewijzing: 4.0 mj, 36.08 k 1 inkomsten: 45.38 k 1

WPB.5498

OTP

Identification of Solanum genotypes sensitive to elicitins and non-elicitin-elicitors from phytophthora infestans: toward durable late blight resistance sources

projectleider(s): Dr.ir. F.P.M. Govers gebruiker(s): Agrico Research BV, Averis Seeds BV, C. Meijer bv, Kweekbedrijf HZPC, Syngenta (Groot Brittannië) totale toewijzing: 8.0 mj, 80.19 k 1 inkomsten: 54.45 k 1

105

106

jaarverslag 2003

WOB.5505

OTP

Improving nutrient utilization by synchronization using the preruminant calf as a model

projectleider(s): Dr.ir. W.J.J. Gerrits, Dr.ir. J. Dijkstra, Dr.ir. J.W. Schrama, Dr. V.V.A.M. Schreurs, Prof.dr.ir. M.W.A. Verstegen gebruiker(s): ASG divisie Voeding, Orffa Nederland Feed BV, Productschap Diervoeder, Provimi Research and Technology Centre (België) totale toewijzing: 6.0 mj, 206.40 k1 inkomsten: 70.34 k 1

WE B.5509

OTP

Development of a versatile software protocol for ecotoxilogical risk assessment at the population level

projectleider(s):

Dr.ir. J.E. Kammenga, Prof.dr. S.A.L.M. Kooijman gebruiker(s): Alterra BV, AquaSense, NOTOX, RIVM, TNO-MEP totale toewijzing: 5.5 mj, 47.42 k1 inkomsten: 7.86 k1

WE B.5564

OTP

Botrytis diseases in flower bulbs: molecular diagnostics and host specificity

projectleider(s): Dr. J.A.L. van Kan gebruiker(s): Plant Research International BV, Praktijkonderzoek Plant & Omgeving BV, totale toewijzing: 6.0 mj, 70.57 k 1 inkomsten: 24.19 k 1

WE B.5567

OTP

Reduction of potato cyst nematode populations by solanum sisymbriifolium

projectleider(s): Dr.ir. J. Vos, Prof.dr. M.J. Kropff gebruiker(s): AVEBE, Advanta Seeds BV, Hildebrands Laboratorium voor Bodemziekten BV, Hoofdproductschap Akkerbouw, Plant Research International BV, Plantenziektekundige Dienst, Praktijkonderzoek Plant en Omgeving, RZ Research BV, VANDIJKE SEMO BV totale toewijzing: 7.0 mj, 34.03 k1 inkomsten: 56.72 k1

WB C.5619

OTP

Biological desulfurisation of hydrocarbon streams. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Dr.ir. P.N.L. Lens, Dr.ir. L.W. Hulshoff Pol, Dr.ir. A.J.H. Janssen, Prof.dr.ir. G. Lettinga, Prof.dr.ir. A.J.M. Stams gebruiker(s): ATOFINA-Rotterdam BV, Industriewater Eerbeek, NIOZ, PAQUES Bio Systems BV, Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 7.0 mj, 54.23 k1 inkomsten: 54.45 k1

WPC.5704

OTP

Highly sensitive sensing via functionalized covalently bound monolayers on silicon. A new generation of FET sensors and related devices. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s): Prof.dr. E.J.R. Sudhölter, Prof.dr.ir. P. Bergveld, Dr. A.T.M. Marcelis, Dr.ir. W. Olthuis, Dr. J.T. Zuilhof gebruiker(s): ASML, Agrotechnology & Food Innovations BV, HortiMax BV, Philips Research Laboratories, Priva Hortimation BV, Sentron Europe BV totale toewijzing: 6.0 mj, 99.83 k1

WLW.5726

OTP

Can fish become vegetarian - a study on replacing fishmeal by plant protein sources containing high levels of non starch polysaccharide (NSP) in fish diet

projectleider(s): Dr.ir. J.W. Schrama, Prof.dr. J.A.J. Verreth gebruiker(s): DSM Food Specialties, Nutreco Aquaculture Research Centre AS (Noorwegen) totale toewijzing: 4.5 mj, 64.33 k 1 inkomsten: 242.33 k 1

WPC.5740

OTP

Functionalized polydiacetylenes as building blocks in organized organic solar cells. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr. E.J.R. Sudhölter, Dr. J.T. Zuilhof gebruiker(s): ECN, NOVEM, Shell Global Solutions, TNO Industrie totale toewijzing: 3.0 mj, 113.68 k 1

WPB.5769

OTP

Breeding for energy-efficient crops. A candidate-gene approach to establish enhanced sink growth and nutrient allocation in tomato at moderately low temperatures

projectleider(s):

Prof.dr. R.G.F. Visser, Dr. Th. Hendrix gebruiker(s): De Ruiter Seeds CV, Enza Zaden BV, Nunhems Zaden BV, Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV, Seminis Vegetable Seeds totale toewijzing: 6.0 mj, 59.50 k 1 inkomsten: 25.00 k 1

WGC.5809

OTP

Detection and utilisation of (non-)Mendelian genes in commercial pig populations

projectleider(s):

Prof.dr.ir. J.A.M. van Arendonk, Dr.ir. H. Bovenhuis, Prof.dr. M.A.M. Groenen gebruiker(s): ID-Lelystad BV, Institute for Pig Genetics BV (IPG), Nutreco Holding NV totale toewijzing: 9.0 mj, 82.95 k1 inkomsten: 230.00 k1

WPB.5814

OTP

Tools for risk-analysis of pathogen spread in the vegetable industry. A comparison of organic and conventional production chains

projectleider(s):

Prof.dr. A.H.C. van Bruggen, Dr.ir. A.J. Termorshuizen gebruiker(s): Productschap Tuinbouw totale toewijzing: 7.0 mj, 177.53 k1 inkomsten: 90.00 k1

WLW.5828

OTP projectleider(s):

Measuring pressure head dynamics with osmotic tensiometers to improve irrigation practices

Dr.ir. G.H. de Rooij, Prof.dr.ir. R.A. Feddes, Dr.ir. K. Keizer, Prof.dr.ir. L.K. Koopal gebruiker(s): Alterra BV, ECO Ceramics BV, ENRIN, KELLER Meettechniek BV totale toewijzing: 8.4 mj, 220.19 k1 inkomsten: 103.30 k1

| eerder gehonoreerde projecten

WB C.5939

OTP

Application of the biological sulfur cycle under halo-alkaliphilic conditions for high pressure natural gas desulfurisation

| gebruikers

projectleider(s):

Prof.dr.ir. A.J.M. Stams, Dr.ir. A.J.H. Janssen, Prof.dr. J.G. Kuenen, Dr. G. Muyzer gebruiker(s): PAQUES Bio Systems BV, Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 11.3 mj, 122.00 k1 inkomsten: 163.00 k1

DCT.4010 Adviesbureau ir. J.G. Hageman BV, Akzo Nobel Coatings BV, Bouwdienst Rijkswaterstaat, Centraal Bureau voor Schimmelcultures, DSM Resins BV, DelftTech BV, ITM CV, Intron BV, KEMA Nederland BV, Mebin BV, Roelfstra Consultants BV, Shell SIEP BV, Sigma Coatings BV, Silidur Benelux NV, Spanbeton BV, Stork Veco BV, TNO Bouw, TNO

WPB.5989

Stress inducible gene expression and its impact on seed and plant performance

DIANA BV, VOBN

OTP DTC.5961 ASTRON, Agere Systems Nederland BV, Inspiro, Intersil projectleider(s):

gebruiker(s):

Dr. H.W.M. Hilhorst Bejo Zaden BV, De Kooi Zaadtechnologie, De Ruiter Seeds CV, Enza Zaden BV, Nunhems Zaden BV, Plant Research International BV, Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV totale toewijzing: 9.0 mj, 178.80 k 1 inkomsten: 149.00 k 1

Netherlands BV, Ministerie van Defensie, National Semiconductor BV, Philips Research Laboratories, TNO-FEL, Telematica Instituut, Thales Nederland BV, Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV, Vodafone Group

107

108

jaarverslag 2003

| Gehonoreerde projecten in 2003

HIERONDER STAAN DE GEGEVENS DIE U OP DE PROJECTPAGINA’S KUNT TEGENKOMEN

projectnummer

projectleider(s)

toewijzing

Het projectnummer, de laatste vier

Naam van de projectleider(s) en

De door STW aan dit project

cijfers vormen het volgnummer

mede-aanvrager(s).

toegekende subsidie (mensjaar en

waarop de projecten zijn gesorteerd.

kredieten). gebruikers

programma

Een lijst met de (afgekorte)

inkomsten

Hier staat vermeld in het kader van

namen van de gebruikers bij

Op dit project de totaal geregistreerde

welk programma het project werd

het project.

inkomsten (in k3 ). Dit zijn de recht-

uitgevoerd.

streeks bij STW ontvangen of door de Onder gebruikers wordt verstaan

instellingen zelf ontvangen

projecttitel

de bedrijven die deelnemen in de

inkomsten/bijdragen van derden en

De titel van het project, met eventueel

gebruikerscommissie en bedrijven

bijdragen ontvangen in natura.

daarachter de begeleidende stichting.

waar een overeenkomst mee is gesloten.

A_ universiteit van amsterdam

F_ F OM-instituten

R_ erasmus universiteit rotterdam

B_ parauniversitaire instituten

G_ rijksuniversiteit groningen

T_ universiteit twente

C_ centrum voor wiskunde en informatica

L_ universiteit leiden

U_ universiteit utrecht

D_ technische universiteit delft

M_universiteit maastricht

V_ vrije universiteit amsterdam

E_ technische universiteit eindhoven

N_ katholieke universiteit nijmegen

W_wageningen universiteit

| gehonoreerde projecten in 2003

| Instelling

B CB.6286

A _ universiteit van

VE N I projectleider(s):

Dune Stochastics in River Morphodynamics (short title: MORPHODUNAMICS)

Dr.ir. A. Blom

totale toewijzing:

135.20 k 1

amsterdam

Scheiding en karakterisering van complexe synthetische polymeren. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

APC.6058

OTP projectleider(s):

Prof.dr.ir. P.J. Schoenmakers

totale toewijzing:

OTP projectleider(s):

C _ centrum voor wiskunde en informatica

3.6 mj, 120.00 k 1

Improved gene expression switches

AKG.6177

| Instelling

Markov sequential point processes for image analysis and statistical physics

CWI.6156

Wtoe Prof.dr. B. Berkhout, Dr. A.T. Das

totale toewijzing:

6.0 mj, 42.42 k1

projectleider(s): Dr. M.N.M. van Lieshout gebruiker(s): Centre of Environmental Science, FOM-Instituut voor Atoom- en Molecuulfysica, ITC, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 2.0 mj, 10.60 k 1

| Instelling

B _ para universitaire

D _ technische universiteit

instituten

B B C.6035

OTP projectleider(s):

B FA.6165

OTP

delft

Exploring new uses of AChBP as model for ligand-gated ion channel research

Dr. T.K. Sixma, Prof.dr. A.B. Smit

totale toewijzing:

5.5 mj, 83.00 k1

Generation and validation of cytochrome P450 3A knockout and transgenic mice as tools for improved drug development and research

projectleider(s): Dr. A.H. Schinkel, Prof.dr. J.H. Beijnen, Prof.dr. J.H.M. Schellens, Dr. J.W. Smit gebruiker(s): Solvay Pharmaceuticals BV totale toewijzing: 6.0 mj, 66.00 k 1 inkomsten: 10.00 k 1

DLR.5790

OTP

Multiscale Methods in Computational Mechanics

projectleider(s):

Prof.dr.ir. R. de Borst, Prof.dr.-ing. W. Ehlers, Dr.ir. J.M.R.J. Huyghe, Prof.dr.ir. F. van Keulen, Prof.dr.-ing. C. Miehe, Prof.dr.-ing. E. Ramm gebruiker(s): NLR totale toewijzing: 8.0 mj, 121.50 k 1 inkomsten: 10.00 k 1

DCB.5829

OTP

Het gedrag van zeer hogesterkte staalvezelbeton (B 150 - B 200) onder vermoeiingsbelasting

projectleider(s): Prof.dr.ir. J.C. Walraven, Dr.ir.drs. C.R. Braam, Dr.-ing.dr.rer.nat. G. Herold, Prof.dr.-ing. H.S. Müller totale toewijzing: 6.0 mj, 23.00 k 1

109

110

jaarverslag 2003

Vector Stefan models for the homogenization in aluminum alloys

DWI.5983

Wtoe

projectleider(s): Prof.dr.ir. P. Wesseling, Dr.ir. C. Vuik gebruiker(s): Corus Research Development and Technology, Ministerie van Defensie, Philips totale toewijzing: 3.0 mj, 6.50 k 1

Wide band Sparse Element array antennas (WiSE)

DTC.6000

OTP Prof.dr.ir. L.P. Ligthart, Prof.ir. P. van Genderen 10.0 mj, 237.00 k1 inkomsten: 434.00 k1

gebruiker(s):

totale toewijzing:

DCB.6037

OTP projectleider(s): totale toewijzing:

DET.6042

OTP

Large turbulence structures in separating shallow free-surface flows

Prof.dr.ir. G.S. Stelling, Dr.ir. W.S.J. Uijttewaal, Dr.ir. M. Zijlema 3.0 mj, 36.75 k1

Single-microphone enchancement of noisy speech signals

projectleider(s): inkomsten:

Dr.ir. R. Heusdens, Dr. J. Jensen 200.00 k1

DLR.6054

OTP

totale toewijzing:

3.0 mj, 59.00 k1

projectleider(s): Prof.dr.-ing. I.A. Hansen, Prof.dr. F.M. Dekking, Dr. B. Heidergott, Dr. L.E. Meester gebruiker(s): Arcadis Infra BV totale toewijzing: 7.5 mj, 55.00 k1 inkomsten: 40.00 k 1

Transport of suspended particles with gravitational settling in turbulent horizontal channel flow

DSF.6103

projectleider(s):

Prof.dr.ir. M.J.L. van Tooren, Prof.dr.ir. R. de Borst gebruiker(s): Airbus UK (Groot Brittannië), Fokker Aerostructures BV, Joint Radar Sensors, NIMR College, NLR, Software Benelux BV totale toewijzing: 7.8 mj, 53.25 k1

DIT.6071

Connecting 3D scanning to industrial design

OTP projectleider(s):

projectleider(s):

Prof.dr. R.F. Mudde, Prof.dr.ir. F.T.M. Nieuwstadt, Dr. L. Portela, Prof.dr.ir. G.S. Stelling, Dr.ir. W.S.J. Uijttewaal, Dr.ir. R.E. Uittenbogaard gebruiker(s): KIWA NV, WL - Delft Hydraulics, Witteveen en Bos totale toewijzing: 6.0 mj, 91.00 k1 inkomsten: 90.00 k1

GMS projectleider(s):

Prof.dr. D.J.E.M. Roekaerts 3.0 mj, 40.00 k1 inkomsten: 72.00 k1

totale toewijzing:

2.0 mj, 16.00 k 1

gebruiker(s):

TNO-TPD

totale toewijzing:

RF and microwave ferromagnetic and ferroelectric film devices

DTC.6139

OTP projectleider(s):

Prof.dr. J.N. Burghartz, Dr.ir. B. Rejaei 55.40 k1

totale toewijzing:

7.0 mj,

inkomsten:

DPC.6168

BT projectleider(s):

DPC.6172

OTP Dr. J.S.M. Vergeest

Modelling of turbulent spray combustion

DSF.6105

198.00 k1

Parametric modelling and meshless discretisation methods for knowledge based engineering applications

Modelling and analysis of operations in railway networks: the influence of stochasticity

OTP

GMS

projectleider(s):

Thales

DWV.6072

µTAS at UTas - bezoek aan de Universiteit van Tasmanie, Hobart, Australië

Dr. R.M. Guijt-Van Duijn

totale toewijzing:

25.00 k1

Thermomechanical and metallurgical aspects of magnesium extrusion

projectleider(s): Dr.ir. J. Duszczyk, Prof.ir. L. Katgerman gebruiker(s): ADEX BV, Mifa Aluminium BV, R SP Products BV totale toewijzing: 6.0 mj, 36.00 k 1 inkomsten: 215.00 k 1

111

| gehonoreerde projecten in 2003

Measurement and computation of sound generated by turbulent flows

DSF.6181

VI D I projectleider(s):

OTP totale toewijzing:

Dr.ir. B.J. Boersma

DWV.6188

projectleider(s):

405.60 k 1

K.A.A. Makinwa M.Sc., Prof.dr.ir. J.H. Huijsing 3.8 mj, 125.00 k 1

Multi-agent control of large scale hybrid systems

VI D I projectleider(s):

Dr.ir. B. de Schutter

totale toewijzing:

VI D I projectleider(s):

Locating energy levels of lanthanide ions in inorganic ionic compounds

DTF.6236

projectleider(s):

404.75 k 1

Adaptive optics for human vision

Dr. P. Dorenbos

DOE.6238

VI D I

DLR.6193

totale toewijzing:

OTP

DOE.6190

projectleider(s):

Low-offset CMOS amplifiers

DCS.6235

Wtoe Dr.ir. G. Vdovin

totale toewijzing:

5.0 mj, 147.00 k 1

Rigorous modelling of reading and writing in optical recording

projectleider(s): Prof.dr. H.P. Urbach, Prof.dr.ir. P. Wesseling gebruiker(s): Philips Research Laboratories totale toewijzing: 6.0 mj inkomsten: 190.00 k 1

405.40 k 1

Simulation of environmentally assisted failure of metals

Dr. M.A. Gutiérrez

totale toewijzing:

Freeform shape techniques for improved product design

DIT.6240

OTP projectleider(s):

405.60 k 1

Dr. J.S.M. Vergeest, Dr. W.F. Bronsvoort

totale toewijzing:

6.0 mj,

80.80 k 1

DM F.6195

VI D I projectleider(s):

Ferromagnetic and ferroelectric materials for monolithic RF/microwave technology

Dr. Y. Zhuang

totale toewijzing:

Integrated experimental/computational study to the dynamic behaviour of concrete

DCT.6262

OTP projectleider(s):

405.06 k 1

Dr.ir. L.J. Sluys, Prof.dr.ir. K. van Breugel, Dr.ir. J. Weerheijm 8.1 mj, 74.00 k 1 inkomsten: 120.00 k 1

totale toewijzing:

DLR.6198

VI D I projectleider(s):

Development and application of full-field optical techniques for unsteady/turbulent supersonic flow diagnostics

Dr. F. Scarano

totale toewijzing:

405.60 k 1

inkomsten:

61.00 k 1

DCB.6267

Stability of offshore risers conveying fluid

OTP projectleider(s):

DSc.PhD

Prof.dr.ir. J. Blaauwendraad, Prof.dr.ir. J.A. Battjes, A.V. Metrikine 1.8 mj, 151.00 k 1

totale toewijzing:

112

jaarverslag 2003

Nucleation and growth kinetics of individual grains during solid-state phase transformations

DPC.6278

VE N I

projectleider(s):

Ir. S.E. Offerman

totale toewijzing:

projectleider(s):

Dr.ir. E.J.M. Hensen gebruiker(s): AB B Lummus Global Inc. (Verenigde Staten van Amerika), Dow Benelux B.V., SABIC Euro Petrochemicals, Shell International Oil Products BV totale toewijzing: 134.52 k1

135.20 k1

Variational multiscale models of turbulent environmental flows

DCB.6283

VE N I Dr. G.N. Wells

totale toewijzing:

projectleider(s):

135.20 k1

Stoffels

Wave propagation in complex media, with applications in reservoir characterisation and time-lapse seismic monitoring

DAR.6293

VE N I projectleider(s):

Dr. J. Spetzler

BT projectleider(s):

totale toewijzing:

Ir. M. Hajian, Dr.ir. M.H.A.J. Herben

totale toewijzing:

OTP Prof.dr.ir. A.H.M. van Roermund, Dr.ir. J.A. Hegt 6.0 mj, 186.60 k1

12.00 k1

Multi-asset options in computational finance; combining early exercise and high dimensional partial differential equations

Wtoe projectleider(s):

Dr.ir. C.W. Oosterlee, Dr. J.A.M. van der Weide, Prof.dr.ir. P. 3.0 mj, 15.00 k1

totale toewijzing:

| Instelling

technische universiteit eindhoven

Mixed-signal SoC platform

ECS.6098

OTP projectleider(s):

Dr.ir. W.M.M. Kessels, Dr. R.A.H. Engeln, Prof.dr.ir. M.C.M. van 6.0 mj, 272.00 k1 inkomsten: 25.00 k1

totale toewijzing:

ECB.6211

OTP projectleider(s):

62.00 k1

totale toewijzing:

Plasma-assisted atomic layer deposition for processing at the nano-scale

E M M.6174

de Sanden

DWI.6322

Dr. J.A.M. van der Mullen, Prof.dr.ir. G.M.W. Kroesen, Dr.ir. W.W. 8.0 mj, 210.00 k 1 inkomsten: 87.00 k1

totale toewijzing:

projectleider(s):

135.20 k1

Development of improved Channel Simulators for Mobile Radio Channels

DTC.6316

Transport phenomena in high-pressure plasmas of complex chemical composition; numerical simulations and experimental validation

ETF.6093

OTP

projectleider(s):

Wesseling

Towards a new energy-efficient catalytic process for the production of lower olefins from paraffin feedstock

E PC.6045

The application of calcium silicate elements in infilled stability frames

Prof.ir. D.R.W. Martens, Ir. A.Th. Vermeltfoort 54.72 k1

totale toewijzing:

4.2 mj,

inkomsten:

E FB.6233

VI CI projectleider(s):

Mechanical control of tissue formation and remodelling

Dr. C.V.C. Bouten

totale toewijzing:

845.00 k1

113

| gehonoreerde projecten in 2003

Dispersion of micro-organisms in geophysical turbulence

ESF.6239

VI CI projectleider(s):

Dr. H.J.H. Clercx

totale toewijzing:

845.00 k 1

| Instelling

G _ rijksuniversiteit groningen

Exploring the compositional freedom in space and chemistry of microwave induced plasmas; An object oriented approach

ETF.6265

OTP projectleider(s):

Dr. J.A.M. van der Mullen, Prof.dr.ir. G.M.W. Kroesen, Dr.ir. E.M. van Veldhuizen totale toewijzing: 8.0 mj, 114.00 k 1 inkomsten: 122.00 k 1

Kinetic-fluid transitions in plasma sources; Grand modelling of novel applications

ESF.6284

VE N I projectleider(s):

Dr.ir. J. van Dijk

EWE.6285

VE N I projectleider(s):

E PC.6289

VE N I projectleider(s):

totale toewijzing:

135.20 k 1

New combustion concepts for ultra-(c)lean engines

Dr.ir. J.A. van Oijen

totale toewijzing:

Dr. M. Creatore

totale toewijzing:

OTP projectleider(s):

totale toewijzing:

6.0 mj, 98.00 k 1

inkomsten:

Profiling of Soluble and Membrane-Bound Metalloproteases: A Targeted Proteomics Approach. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

G PC.6150

OTP projectleider(s):

Prof.dr. R. Bischoff

totale toewijzing:

6.0 mj, 143.00 k 1

| Instelling

135.20 k 1

Prof.dr. J. Korf

105.00 k 1

135.20 k 1

Plasmas for polymer technology: Exploring the plasma-polymer surface interactions by means of in situ and real time diagnostics

Development of a device for the fast analysis of a high number of biofluids samples containing hormones bound to proteins

G PG.6038

LAF.6040

OTP projectleider(s):

universiteit leiden

Investigating semiconducting polymer devices by high-field electron paramagnetic resonance and electron nuclear double resonance techniques Dr. E.J.J. Groenen, Prof.dr. J. Schmidt

totale toewijzing:

2.0 mj,

279.00 k 1

E PC.6359

OTP projectleider(s): totale toewijzing:

Microstructured reaction architectures for advanced chemicals synthesis (MiRAACS)

Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Dr. M.H.J.M. de Croon, Dr. E.V. Rebrov 6.5 mj, 317.00 k 1 inkomsten: 125.00 k 1

LE B.6094

OTP projectleider(s): totale toewijzing:

Development of ladybird beetles for improved biocontrol of aphid infestations

Prof.dr. P.M. Brakefield, Dr. P.W. de Jong 6.0 mj, 64.60 k 1 inkomsten: 10.00 k 1

gebruiker(s):

Koppert BV

114

jaarverslag 2003

Novel strategies to improve skin barrier function and repair

LGT.6117

OTP

projectleider(s): gebruiker(s):

N PG.5898

Prof.dr. J.A. Bouwstra, Prof.dr.ir. W.E. Hennink, Dr. M. Ponec Uniqema Limited totale toewijzing: 9.0 mj, 88.00 k 1 inkomsten: 64.00 k1

Autonomous Virtual Robots for Image Exploration Application to contour and fiber tracking in medical images

LN N.6122

N NT projectleider(s):

Systems BV

Prof.dr.ir. J.H.C. Reiber gebruiker(s): Medis Medical Imaging 4.5 mj, 6.00 k1 inkomsten: 19.00 k1

projectleider(s):

Prof.dr. W.J. van Venrooij, Dr. J.W. Drijfhout, Dr. B.O. Roep Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, Euro-Diagnostica BV, R IVM, Universitair Medisch Centrum St. Radboud totale toewijzing: 5.0 mj, 124.50 k1 gebruiker(s):

Visit from prof. S. Bhattacharyya to Leiden University and a visit from prof. E. Deprettere to the University of Maryland

VE N I projectleider(s):

Dr. J. van den Dolder

Prof.dr.ir. E.F.A. Deprettere

totale toewijzing:

22.00 k1

N KG.6099

OTP projectleider(s):

84.00 k 1

totale toewijzing:

135.20 k1

M _ universiteit maastricht Identification and evaluation of poly(ADP-ribose) polymerase-1 inhibitors in foods

MVV.6041

OTP projectleider(s):

Dr. G.J. Hageman, Prof.dr. A. B ast, Prof. E.F.M. Wouters Numico Research BV totale toewijzing: 9.0 mj, 65.50 k1 inkomsten:

A tissue engineering approach to the regeneration of periodontal tissues

Prof.dr. J.A. Jansen, Dr. A.L.J.J. Bronckers 20.00 k1

totale toewijzing:

7.5 mj,

inkomsten:

NGT.6154

| Instelling

gebruiker(s):

Optimalization of engineered bone constructs by cell selection, cell loading and cell culture

NGT.6052

totale toewijzing:

LES.6356

projectleider(s):

De ontwikkeling van een diagnostische test voor diabetes type 1 gebaseerd op gemodificeerde peptiden. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

OTP

Novel methodologies for functional Magnetic Resonance Imaging incorporating multiple refocusing pulses and parallel data acquisition

projectleider(s): Prof.dr. D.G. Norris gebruiker(s): Leids Universitair Medisch Centrum, Philips Medical Systems Nederland BV, Siemens Nederland NV totale toewijzing: 3.0 mj, 190.95 k 1 inkomsten: 8.00 k 1

NGT.6205

Simon Stevin onderzoek: New bone

STEVI projectleider(s):

Prof.dr. J.A. Jansen

totale toewijzing:

6.0 mj, 169.00 k1

25.00 k1

| Instelling

N _ katholieke universiteit nijmegen

N FC.6216

OTP projectleider(s):

Structure determination of (pseudo)polymorphic pharmaceuticals by pattern recognition and global optimization techniques

Dr. R. de Gelder, Prof.dr. A.W. Gal gebruiker(s): Bruker Nonius BV, Cambridge Crystallographic Data Cenre CCDC (Groot Brittannië), DSM Research BV, Diosynth BV, Organon NV, Solvay Pharmaceuticals BV totale toewijzing: 3.0 mj, 202.24 k 1 inkomsten: 129.00 k 1

115

| gehonoreerde projecten in 2003

Instelling

TCS.6051

R _ erasmus universiteit

VE N I projectleider(s): Dr.ir. A.M. B azen gebruiker(s): Atos Origin Nederland BV, Enschede/SDU, KLPD-DNRI, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 134.86 k 1

rotterdam

R PG.6169

PI ON projectleider(s):

The hunt for the vulnerable atherosclerotic plaque an Intravascular Ultrasound based quest II. Restant PIONIERsubsidie

Prof.dr.ir. A.F.W. van der Steen

R PG.6294

totale toewijzing:

164.89 k 1

Biophysical stimuli for bone formation

VE N I projectleider(s):

TPC.6057

OTP projectleider(s):

TOE.6067

OTP Dr.ir. J.C. van der Linden

totale toewijzing:

135.20 k 1

projectleider(s): totale toewijzing:

R PG.6311

OTP

Rapid Epidemiological Typing of Microorganisms using Raman Spectroscopy

projectleider(s): Dr.ir. G.J. Puppels, Dr. T.C. Bakker Schut, Dr. A. van Belkum, Dr. H.Ph. Endtz MD, Dr. K. Maquelin totale toewijzing: 9.0 mj, 302.30 k1 inkomsten: 102.50 k 1

TPC.6030

OTP projectleider(s):

TPC.6079

OTP

toewijzing:

Water-gas-shift reaction in a catalytic membrane reactor for fuel-cell appication. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

Prof.dr.ir. L. Lefferts, Dr. N.E. Benes, Dr.ir. J.E. ten Elshof, Dr.ir. K. Keizer, Dr. J.G. van Ommen gebruiker(s): Engelhard De Meern BV, Membraneflow GmbH & Co KG (Duitsland), Shell Global Solutions International BV totale toewijzing: 9.0 mj, 165.50 k 1

Prof.dr.ir. L. Lefferts

totale toewijzing:

5.0 mj, 217.00 k 1

Broadband and wavelength selective modulators for optical communications based on electro-optic polymers

Prof.dr. A. Driessen, Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt, Dr. W. Verboom 7.8 mj, 152.70 k 1 inkomsten: 138.30 k 1

Enhanced properties of rubber blends through controlled distribution of ingredients by compatibilization with plasma-polymerized surface coatings

Prof.dr.ir. J.W.M. Noordermeer, Prof.dr.ir. W.J. van Ooij 9.0 mj, 150.00 k 1

OTP

universiteit twente

Fundamentals of a new class of oxidation processes based on thermal and photo-catalysis in basic zeolites

projectleider(s):

TTF.6101

| Instelling

Towards Robust Fingerprint Recognition

totale

Innovative metal patterning using low-thermal-budget supersonic impact of neutrals: IMPULSION

projectleider(s):

Prof.dr.ir. B. Poelsema, Dr. E.S. Kooij gebruiker(s): Akzo Nobel Central Research BV, Philips Research (Groot Brittannië), Philips Research Laboratories, Universität Heidelberg (Duitsland) totale toewijzing: 5.0 mj, 238.00 k 1

TTF.6111

BT projectleider(s):

Electron beam source development; visit of Dr. S.V. Mitko

Dr. P.J.M. Peters

totale toewijzing:

24.23 k 1

PROF.DR. JOKE BOUWSTRA

“Wij willen de hoornlaag nabootsen” project: LGT.6117, LGN.4654 en LPG.5950

| LGT.6117

Hoe boots je in een crème de structuur van de hoornlaag

dopamine agonisten door de huid voert. Dat is een belang-

na? Naar het antwoord op die vraag is prof.dr. Joke

rijk middel voor de behandeling van de ziekte van

Bouwstra, verbonden aan het Leiden/Amsterdam Center for

Parkinson. Vooral de hoeveelheden die een Parkinson-

Drug Research (LACDR) van de Universiteit Leiden, op

patiënt binnenkrijgt, zijn van belang voor het effect van het

zoek. Met de ervaring op het gebied van de huid in Leiden

medicijn. Bij te hoge dosering hebben deze middelen heel

lijkt het een kwestie van tijd voor we het antwoord kennen.

vervelende bijwerkingen, bij een te lage dosering werkt het niet. Een nauwkeurig gereguleerde toediening aangepast

“De huid is gemaakt om zoveel mogelijk materiaal buiten

aan de behoefte van de patient is via de huid mogelijk.” In

het lichaam te houden. Het dient om het lichaam tegen

dit project werkt Bouwstra samen met het Twentse instituut

invloeden van buitenaf te beschermen. Bij de sectie Drug

MESA+ en wordt gewerkt aan een plaatje van ongeveer

Delivery Technology onderzoeken we juist mogelijkheden

zes bij zes millimeter met micronaalden. Deze naaldjes

om stoffen door de huid heen het lichaam in te krijgen. We

dringen door de hoornlaag heen en brengen het genees-

proberen zo geneesmiddelentoediening te ontwikkelen en

middel in de laag onder de hoornlaag, de epidermis. Dit

te optimaliseren. Daarbij gaat het niet alleen om genees-

betekent dat de naaldjes niet de dermis, waar bloedvaten

middelen die in het bloed opgenomen worden, maar ook

en zenuwen zich bevinden, raken. Hoewel het vermijden

om geneesmiddelen die in de huid werkzaam zijn. Dat kan

van irritatie van de huid nog een onderwerp van nadere

van belang zijn bij huidziekten, zoals bij psoriasis. Dat we

studie is, ziet het er naar uit dat pleisters gebruik makend

iets van de huid willen waar de huid niet voor gemaakt is,

van deze techniek binnen afzienbare tijd op de markt zul-

maakt het moeilijk”, zegt Bouwstra.

len komen. Vanaf dat moment kunnen moeders met kleine kinderen met veel minder angst en beven naar het consul-

In de jaren tachtig ontstond voor het eerst een brede

tatiebureau voor vaccinatie, want de inentingen kunnen zo

belangstelling voor allerlei technieken om met behulp van

pijnloos worden gegeven.

pleisters geneesmiddelen toe te dienen. Het bleek zoals zo vaak in onderzoek wat moeilijker te gaan dan in eerste instantie ingeschat. Geneesmiddeltransport door de huid

Biofilm

gaat slechts traag. Tegenwoordig beleeft toediening via de huid weer een opleving, temeer omdat allerlei nieuwe tech-

Het meest recente project dat door Bouwstra is gestart,

nieken ontwikkeld worden, waarbij de huidbarrière wordt

gaat om de ontwikkeling van een biofilm die niet van struc-

vermeden. Hiervoor bestaat veel belangstelling bij de

tuur verandert als het watergehalte verandert. Gelet op de

industrie.

patentgevoeligheid van het project wil ze er nog niet teveel over kwijt. “Na het aanbrengen van een traditionele crème verandert de structuur daarvan, omdat het water in de

Constante toevoer

crème verdampt. Wij willen nu een zalf, in vaktermen een biofilm, maken waarbij het watergehalte kan variëren zon-

“Het grote voordeel van toediening via de huid is de con-

der dat de structuur verandert. Die biofilm zou bruikbaar

stante toevoer van het geneesmiddel in de algemene

moeten zijn om het herstelmechanisme van de hoornlaag

bloedcirculatie in tegenstelling tot bijvoorbeeld toediening

te bevorderen. We doen dit project in samenwerking met

door middel van slikken”, zegt Bouwstra. “De bloedplas-

prof.dr. W. Hennink van de universiteit van Utrecht en

maspiegel blijft constant. In een van onze projecten, het

dr. M. Ponec die in Leiden bij de afdeling Dermatologie

MINA-project, zijn we bezig een pleister te ontwikkelen die

werkzaam is. Als het ons lukt, dan is dat niet alleen goed

117

118

| LGT.6117

jaarverslag 2003

nieuws voor de cosmetische industrie, maar opent het ook

Nieuwe projectaanvragen zijn in Leiden eigenlijk continu in

nieuwe mogelijkheden in bijvoorbeeld brandwondencentra.

de maak, zoals mag worden verwacht van een instelling die

Ook zou het dan mogelijk moeten zijn te vroeg geboren

wereldwijd vooroploopt in dit onderzoek.

baby’s bij wie de hoornlaag nog niet is volgroeid, beter te beschermen door ze met deze biofilm te behandelen. Zij zouden dan een betere bescherming tegen ziektekiemen hebben. Tenslotte zou ook deze biofilm gebruikt kunnen worden bij de toediening van geneesmiddelen” aldus Bouwstra. Bouwstra is enthousiast over de werkwijze bij STW. “Voor dit project zitten in onze gebruikerscommissie vertegenwoordigers van de cosmetische industrie en een tweetal dermatologen van de Erasmus Universiteit en de Universiteit Utrecht. Het is stimulerend om ervaringen in de gebruikerscommissie uit te wisselen en vanuit diverse disciplines nieuwe ideeën aangereikt te krijgen.”

Raakvlakken

De verschillende projecten die Bouwstra leidt hebben, met uitzondering van MINA, duidelijk raakvlakken. “In een project dat al drie jaar loopt, zijn we bezig met de nabootsing van de lipid organisatie in de hoornlaag. Dit project is ook in samenwerking met dr. Ponec. Een belangrijke vertegenwoordiger in de gebruikerscommissie voor dit project is Cosmoferm, de grootste producent van ceramiden in de wereld. Ceramiden zijn een belangrijk onderdeel van de hoornlaag lipiden. Daarom is deze producent zeer geïnteresseerd in ons onderzoek. Tegelijkertijd is het voor ons onderzoek een groot voordeel omdat wij over ceramides kunnen beschikken, waar geen enkele andere onderzoeksgroep toegang toe heeft. We gebruiken veel kennis uit dit project voor het nieuwe biofilm project. In het biofilm project krijgen we uiteraard met veel meer facetten van de huid te maken, wat het erg interessant maakt”, aldus Bouwstra.

119

| gehonoreerde projecten in 2003

TPC.6115

Optimal Saving Membrane Operation (OSMO)

TWO.6182

OTP

VD LW

projectleider(s):

Prof.dr.ir. B. Roffel, Dr.ir. B. Betlem, Prof.dr.ing. M. Wessling Aquacare Europe BV, Norit Membrane Technology B.V., Vitens Lab BV totale toewijzing: 10.5 mj, 75.00 k 1 inkomsten: 210.00 k 1

Van der Leeuwhoogleraar: Dr.ir. R. Akkerman

Dr.ir. R. Akkerman

totale toewijzing:

453.78 k 1

gebruiker(s):

TOE.6118

Senioronderzoeker Iskandar naar Universiteit Twente

BT projectleider(s):

OTP Prof.dr.ir. E.W.C. van Groesen

totale toewijzing:

projectleider(s):

24.80 k 1

toewijzing:

TGT.6146

Aids in Afrika: affordable HIV staging

Prof.dr. S.J.M.H. Hulscher, Dr.ir. C.M. Dohmen-Janssen 3.0 mj, 23.00 k 1

VI CI Prof.dr. J. Greve

totale toewijzing:

8.0 mj, 215.00 k 1

inkomsten:

projectleider(s):

totale

Roughness modelling for managing natural shallow water systems

TCB.6231

OTP projectleider(s):

Dynamic roughness in rivers during floods

TCB.6222

Prof.dr. S.J.M.H. Hulscher

totale toewijzing:

845.00 k 1

450.00 k 1

TSF.6157

OTP

Inverse-design and optimization methods for centrifugal pumps and fans

projectleider(s):

Prof.dr.ir. H.W.M. Hoeijmakers, Dr.ir. N.P. Kruyt gebruiker(s): Enrichment Technology Nederland B.V., Flowserve BV, I HC Holland NV, Johnson Pump Water BV totale toewijzing: 4.5 mj, 101.80 k 1 inkomsten: 49.90 k 1

TE L.6159

OTP projectleider(s):

High efficiency light emission out of silicon (HELIOS)

Dr. J. Holleman, Dr. A.Y. Kovalgin, Prof.dr. J. Schmitz 5.0 mj, 274.00 k 1 inkomsten: 35.00 k 1

TSF.6170

totale toewijzing:

The structure of unsteady 3D sheet cavitation

OTP projectleider(s):

Prof.dr.ir. H.W.M. Hoeijmakers, Prof.dr.-ing.habil. G.H. Schnerr, Prof.dr.ir. T.J.C. van Terwisga totale toewijzing: 8.0 mj, 160.00 k 1 inkomsten: 281.00 k 1

Optimization of Event-Based Hedging Strategies for Derivatives

TWI.6319

Wtoe projectleider(s):

11.00 k 1

Dr.ir. M.H. Vellekoop, Prof.dr. A. Bagchi 39.60 k 1

totale toewijzing:

3.0 mj,

inkomsten:

TPC.6347

OTP

Solvent impregnated resins (SIRs) for the recovery of low concentration polar organics (ethers & phenols) from water

projectleider(s):

Prof.dr.ir. A.B. de Haan, Prof.dr. E.J.R. Sudhölter, Dr. H. Zuilhof Akzo Nobel Chemicals BV, Akzo Nobel M P P Systems BV, Diosynth BV, INEOS Phenol GmbH & Co. KG (Duitsland), TNO-MEP, Vitens Watertechnologie totale toewijzing: 6.0 mj, 180.00 k 1 inkomsten: 57.00 k 1 gebruiker(s):

| Instelling

U _ universiteit utrecht

120

jaarverslag 2003

Radioactive microspheres for selective internal treatment of liver malignancies

UGT.6069

OTP

projectleider(s): Dr. A.D. van het Schip, Prof.dr.ir. W.E. Hennink, Prof.dr.ir. M.A. Viergever gebruiker(s): Amersham Health BV, Mallinckrodt Medical BV, Universiteit Utrecht Holding BV totale toewijzing: 13.0 mj, 56.35 k1 inkomsten: 140.00 k1

projectleider(s):

Polymeric micelles with transient stability: a novel and highly versatile drug delivery concept. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

U FA.6110

OTP projectleider(s):

Dr. C.F. van Nostrum, Prof.dr.ir. W.E. Hennink gebruiker(s): OctoPlus BV, PhotoBioChem NV, Vrije Universiteit Medisch Centrum, Yamanouchi Europe BV totale toewijzing: 9.0 mj, 79.80 k1 inkomsten: 75.00 k1

U N N.6126

N NT projectleider(s):

Computer-aided detection and characterization of interstitial lung disease

Dr. B. van Ginneken, Dr.ir. R.P.W. Duin

totale toewijzing:

5.5 mj,

73.00 k1

OTP projectleider(s):

Evaluation of accurate integrated intensities in X-ray diffriction through profile prediction: extension of the EVAL14 principle. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

Dr. L.M.J. Kroon-Batenburg

U PC.6186

totale toewijzing:

| Instelling

In-situ spectroscopy engineering

VE N I projectleider(s):

The long-lived positron emitters Zirconium-89 and Iodine-124 for imaging and quantification of tumor-seeking proteins and peptides by positron emission tomography

OTP projectleider(s):

Prof.dr. G.A.M.S. van Dongen, Dr. J.D.M. Herscheid, Dr. G.W.M. 6.0 mj, 77.00 k 1 inkomsten: 60.00 k1

totale toewijzing:

| Instelling

W _ wageningen universiteit

WE B.6084

OTP Dr.ir. T.A. Nijhuis

totale toewijzing:

405.60 k1

Integration of a radiotherapy accelerator with a 1.5T MRI system for daily radiotherapy treatment verification

Dr. B.W. Raaymakers

totale toewijzing:

135.20 k1

The role of ethylene production and perception, by both pathogen and plant, in the interaction of botrytis cinerea and tomato; perspectives for reducing post-harvest loss

projectleider(s): toewijzing:

UGT.6272

vrije universiteit amsterdam

VB C.6120

2.4 mj, 53.42 k1

VI D I projectleider(s):

Prof.dr. J.J. Kelly, Prof.dr. P.K. Larsen gebruiker(s): Philips Semiconductors, Umicore NV (België) totale toewijzing: 4.5 mj, 181.50 k 1 inkomsten: 52.50 k 1

Visser

U PC.6148

The wet etching of wide bandgap semiconductors for device applications

U PC.6317

Dr. J.A.L. van Kan gebruiker(s): Productschap Tuinbouw 6.0 mj, 44.00 k1 inkomsten: 273.00 k1

WPB.6095

BT projectleider(s):

Bezoek dr.ir. A. ten Have aan Instituto de Investigaciones Biológicas en Estación Experimental Agropecuaria de Balcare in Argentinie

Dr.ir. A. ten Have

totale toewijzing:

52.50 k1

totale

| gehonoreerde projecten in 2003

WGC.6212

OTP projectleider(s):

185.00 k 1

Functional genomic characterisation of non-host resistance to downy mildew species in lettuce and related plant species

Dr. W.H. Lindhout, Dr. M.J.W. Jeuken 198.00 k 1

totale toewijzing:

9.0 mj,

inkomsten:

WWI.6345

Modelling and control of flows

Wtoe projectleider(s): toewijzing:

Dr.ir. K.J. Keesman, Dr. H.J. Zwart 8.0 mj, 67.50 k 1 inkomsten: 22.50 k 1

gebruiker(s):

ATO BV

totale

121

122

jaarverslag 2003

| Beëindigde projecten in 2003

HIERONDER STAAN DE GEGEVENS DIE U OP DE PROJECTPAGINA’S KUNT TEGENKOMEN

projectnummer

projectleider(s)

toewijzing

Het projectnummer, de laatste vier

Naam van de projectleider(s) en

De door STW aan dit project

cijfers vormen het volgnummer

mede-aanvrager(s).

toegekende subsidie (mensjaar en

waarop de projecten zijn gesorteerd.

kredieten). gebruikers

programma

Een lijst met de (afgekorte)

inkomsten

Hier staat vermeld in het kader van

namen van de gebruikers bij

Op dit project de totaal geregistreerde

welk programma het project werd

het project.

inkomsten (in k3 ). Dit zijn de recht-

uitgevoerd.

streeks bij STW ontvangen of door Onder gebruikers wordt verstaan

de instellingen zelf ontvangen

projecttitel

de bedrijven die deelnemen in de

inkomsten/bijdragen van derden en

De titel van het project, met eventueel

gebruikerscommissie en bedrijven

bijdragen ontvangen in natura.

daarachter de begeleidende stichting.

waar een overeenkomst mee is gesloten.

A_ universiteit van amsterdam

F_ F OM-instituten

R_ erasmus universiteit rotterdam

B_ parauniversitaire instituten

G_ rijksuniversiteit groningen

T_ universiteit twente

C_ centrum voor wiskunde en informatica

L_ universiteit leiden

U_ universiteit utrecht

D_ technische universiteit delft

M_universiteit maastricht

V_ vrije universiteit amsterdam

E_ technische universiteit eindhoven

N_ katholieke universiteit nijmegen

W_wageningen universiteit

| beëindigde projecten in 2003

| Instelling

B B I.4161

A _ universiteit van

OTP

amsterdam

New materials for dental magnets

ANS.4403

projectleider(s): Dr. P.T. van der Saag, Dr. D. Zivkovic gebruiker(s): BioDetection Systems BV, Hubrecht Laboratorium, NOTOX, RIKZ totale toewijzing: 4.7 mj, 68.98 k 1

B DG.5387

PI ON

D PW

projectleider(s):

Dr. E. Brück, Prof.dr. F.R. de Boer, Prof.dr. K.H.J. Buschow DYNA Dental Engineering BV, Elephant Dental BV, Engelhard-Clal Drijfhout BV, Goudsmit Magnetic Supplies B.V., Shell SIEP BV totale toewijzing: 4.0 mj, 226.44 k 1 gebruiker(s):

Hydrodynamic chromatography in integrated micro-machined separation systems (‘HDC-chip’)

AAC.4556

OTP projectleider(s):

Multivariate statistical process control of batch processes in the chemical and food industry: from data to product and process information. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

OTP

projectleider(s): Prof.dr. A. Smilde, Prof.dr. P.D. Iedema gebruiker(s): Akzo Nobel Central Research BV, DSM Research BV, Shell International Chemicals BV, Shell Research and Technology Centre, Unilever Research totale toewijzing: 8.1 mj, 197.03 k 1 inkomsten: 88.49 k 1

The Application of Nitrile-Hydrolyzing Enzymes in the Synthesis of Enantiopure Functionalized Nitrogen-Heterocycles. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

AFC.5087

OTP projectleider(s):

Prof.dr. F.P.J.T. Rutjes, Prof.dr. H. Hiemstra, Prof.dr. H.E. DSM Research BV, NV Organon totale toewijzing: Schoemaker 8.0 mj, 162.97 k 1 inkomsten: 90.76 k 1 gebruiker(s):

Development of ad libitum diets for group housed sows

Dr.ir. A.W. Jongbloed, Dr.ir. I. Enting gebruiker(s): Agrotechnology & Food Innovations BV, ID-Lelystad BV, Platform Biologica, Praktijkonderzoek Veehouderij, Sondag Voeders BV totale toewijzing: 2.0 mj, 28.76 k 1

| Instelling

C _ centrum voor wiskunde en informatica

Prof.dr.ir.ing. R. Tijssen, Prof.dr.ir. A. van den Berg, Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr.ir. R.E. Oosterbroek gebruiker(s): DSM Research BV, LC Packings, NV Organon, National Starch & Chemicals, Philips Research, Polymer Laboratories, Shell Research and Technology Centre, Unilever Research, Varian Chrompack International BV, Viscotek European Technical Center totale toewijzing: 9.7 mj, 333.95 k 1 inkomsten: 36.30 k 1

ACH.4777

Transgenic reporter fish as in vivo monitors of hormonal pollutants

Multiresolution image analysis and synthesis: from axiomatics to applications

CWI.4616

Wtoe projectleider(s):

Dr.ir. H.J.A.M. Heijmans gebruiker(s): CWI, Koninklijk Instituut voor de Marine, NLR, TNO-TM totale toewijzing: 7.0 mj, 19.83 k1 inkomsten: 0.50 k1

Development of a state-of-the-art NavierStokes solver for water flows around moving ships

CWI.4883

Wtoe projectleider(s):

Prof.dr.ir. B. Koren, Prof.dr. P.W. Hemker gebruiker(s): CWI, MARIN, Shell Research and Technology Centre, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 4.2 mj, 30.20 k 1

| Instelling

B _ para universitaire

D _ technische universiteit

instituten

delft

123

124

jaarverslag 2003

Machine diagnostics by neural networks

DTN.3584

DCT.4201

N NT

OTP

projectleider(s):

Dr.ir. R.P.W. Duin, Dr.ir. E.E.E. Frietman gebruiker(s): Bruel & Kjaer, Materieel Koninklijke Marine, GTI Industrial Services, Hewlett Packard Nederland BV, Landustrie Sneek BV, NAM, SKF Condition Monitoring, Shell Research and Technology Centre, Techno Fysica BV totale toewijzing: 10.6 mj, 144.76 k1 inkomsten: 11.34 k1

Integrated low-power low-voltage analog-to-digital converters

DE L.3605

OTP projectleider(s):

Prof.dr.ir. J.H. Huijsing 4.5 mj, 68.59 k1

totale toewijzing:

DE L.3733

gebruiker(s): inkomsten:

Koninklijke Philips Electronics 58.05 k1

Micro-instrumentation system in silicon

Prof.dr.ir. K. van Breugel, Dr.ir. C. van der Veen, Prof.dr.ir. J.C. Walraven gebruiker(s): Bennenk Consultancy BV, Bouwdienst Rijkswaterstaat, Oranjewoud BV totale toewijzing: 7.5 mj, 58.99 k1 inkomsten: 45.46 k1

DE L.4203

projectleider(s):

Prof.dr.ir. M.K. Smit, Prof.dr.ir. J.J.M. Braat gebruiker(s): Ingenieursbureau Coenecoop BV, TNO-FEL, ThreeFive Photonics BV totale toewijzing: 4.7 mj, 472.84 k 1 inkomsten: 317.65 k 1

DTN.4323

OTP

projectleider(s):

DTN.3736

Silicon drift sensors

DLR.4329

OTP

projectleider(s): Prof.dr.ir. C.W.E. van Eijk, Prof.dr. C.I.M. Beenakker, Dr.ir. V.R. Bom, Dr.ir. R.W. Hollander, Prof.dr.ir. J.H. Huijsing, Ir. G.W. Lubking†, Prof.dr. P.M. Sarro, Ir. J. van Staalduinen gebruiker(s): Bruker Nonius BV, Philips Analytical BV totale toewijzing: 6.0 mj, 269.77 k1 inkomsten: 77.14 k1

projectleider(s):

OTP

High-definition projection display based on micromachined silicon structures

projectleider(s):

Prof.dr. P.J. French, Prof.dr. C.I.M. Beenakker, Prof.dr. P.M. Sarro Delft Electronic Products BV, MIVATEC Hard- und Software GmbH (Duitsland), Philips Components, Philips Research Laboratories, TNO-TPD totale toewijzing: 6.0 mj, 115.37 k 1 gebruiker(s):

DTN.4175

MAT

Colour-Plasma-Display-Panel Luminescent Materials

projectleider(s): Prof.dr.ir. C.W.E. van Eijk gebruiker(s): Philips Research Laboratories (Duitsland), Thomson Tubes Electroniques (Frankrijk) totale toewijzing: 7.7 mj, 81.23 k 1 inkomsten: 29.04 k 1

Design and manufacture of an interferometric system for measuring dynamic phase changes

Prof.dr.ir. J.J.M. Braat, Dr.ir. H. van Brug gebruiker(s): Corus Staal BV, DAF Trucks NV, Daimler Benz Aerospace Airbus GmbH (Duitsland), Dutch Space BV, Fokker Special Products BV, Industrial Automation Integrators, Liaison Office TU Delft, NLR, Philips Centre for Manufacturing Technology, Sendt, Shell Research and Technology Centre, Stork FDO BV, TNO-TPD, Urenco Nederland BV totale toewijzing: 4.5 mj, 118.56 k1

SENS

DE L.3945

An integrated multiwavelength Terabit receiver

OTP

PI ON Dr.ir. R.F. Wolffenbuttel gebruiker(s): ESBE Nanoscale Technology Services, Medtronic B akken Research Center BV, Melexis R&D Center (België), NMi Nederlands Meetinstituut, Océ-Technologies BV, Philips Centre for Manufacturing Technology, Thales Nederland BV, Xensor Integration BV totale toewijzing: 13.6 mj, 405.24 k 1

Het effect van wapening op scheurvorming ten gevolge van temperatuureffecten en autogene krimp in verhardend beton. Via CUR.

Stabiliteit van dunwandige schaalconstructies

Ir. T.J. van Baten, Prof.ir. A. Beukers gebruiker(s): Corus, Fokker Aerostructures BV, Kappa Packaging Development Centre BV, NLR, Rexroth Hydraudyne BV, Structural Laminates BV totale toewijzing: 4.5 mj, 378.65 k 1 inkomsten: 18.15 k 1

DST.4351

SENS

Microsystems for real-time monitoring of fermentation and cell culture processes (Biomass)

projectleider(s):

Prof.dr.ir. G.W.K. van Dedem, Prof.dr.ir. A. van den Berg, Dr.ir. J. Frank, Prof.dr. P.M. Sarro, Prof.dr. M.J. Vellekoop gebruiker(s): Akzo Nobel Diosynth BV, Antec Leyden BV, Applikon Dependable Instruments BV, DSM Food Specialties, Diosynth BV, Institute of Microtechnology, Unilever Research totale toewijzing: 20.5 mj, 511.18 k 1 inkomsten: 27.23 k1

DE L.4476

OTP projectleider(s):

Nulling obstructing electromagnetic interferers (noEMI)

Prof.dr.ir. A.J. van der Veen, Prof.dr.ir. E.F.A. Deprettere ASTRON, Adelante Technologies BV, Eonic BV, Ericsson EuroLab Netherlands BV, Thales Nederland BV totale toewijzing: 9.1 mj, 260.92 k1

gebruiker(s):

125

| beëindigde projecten in 2003

DTM.4507

Heat transfer from impinging jet arrays

OTP

projectleider(s): Prof.dr. K. Hanjalic, Dr. H.J.J. Jonker, Prof.dr.ir. Th.H. van der Meer, Dr. M.J. Tummers gebruiker(s): Corus Staal BV, Gemco Furnace, OPRA Optimal Radial Turbine BV, Rademaker BV, Rademaker Den Boer BV, SKF Engineering & Research Centre BV, TN O-TP D tot ale toewijzing: 9.0 mj, 178.79 k 1 inkomsten: 69.88 k 1

projectleider(s):

DCT.4520

Turbulent mixing in shallow water flows

Dr.ir. J. Duszczyk, Prof.ir. L. Katgerman gebruiker(s): Corus Staal BV, D. de Kat BV, ECN, Formatec Technical Ceramics BV, ITB Precisietechniek, PIM-Tech BV totale toewijzing: 7.0 mj, 157.69 k1 inkomsten: 63.53 k1

OTP

projectleider(s):

DE L.4540

Fast and reliable capacitive transducers

Prof.dr.ir. H.J. de Vriend, Dr.ir. Z.B. Wang, Dr.ir. J.C. Winterwerp DHV Milieu & Infrastructuur BV, N IOO-CE MO, ProSes, R IZA, TNO-NITG, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 4.3 mj, 19.97 k 1 gebruiker(s):

OTP

projectleider(s):

gebruiker(s):

25.41 k 1

DST.4545

OTP

Raney-type katalysatoren met voorspelbare eigenschappen

projectleider(s):

Prof.dr. H.W. Zandbergen, Prof.dr.ir. J.W. Geus, Prof.ir. L. Katgerman, Dr. P.J. Kooyman, Dr. A.D. van Langeveld, Prof.dr.ir. E.J. Mittemeijer, Prof.dr. J.A. Moulijn gebruiker(s): DSM Research BV, Engelhard De Meern BV, Max Planck (Duitsland) totale toewijzing: 8.0 mj, 522.65 k 1 inkomsten: 208.74 k 1

DTN.4758

Parametrische verwerking van radarsignalen

OTP

gebruiker(s):

projectleider(s): Prof.dr. J.A. Moulijn, Dr. A.D. van Langeveld gebruiker(s): Akzo Nobel Catalysts BV, Akzo Nobel Chemicals BV totale toewijzing: 6.0 mj, 258.66 k1 inkomsten: 220.00 k 1

High throughput electron lithography with the 'mapper' concept

94.39 k 1

DTC.5880

projectleider(s):

OTP

3.0 mj,

Prof.dr.ir. P. Kruit, Prof.dr.ir. J.J.M. Braat, Prof.dr. P.J. French Mapper Lithography BV totale toewijzing: 7.5 mj, 354.33 k 1 inkomsten:

projectleider(s):

The hydroprocessing catalyst extrudate as a chemical reactor with deactivation due to unwanted side reactions. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

totale toewijzing:

projectleider(s):

DST.4767

Dr.ir. D. van Ormondt, Dr.ir. R. de Beer

DM M.5333

OTP Dr.ir. P.M.T. Broersen gebruiker(s): CHL Netherlands BV, HITT, Koninklijke Marine, Ministerie van Defensie, TNO-FEL, Thales Nederland BV totale toewijzing: 4.3 mj, 52.82 k 1

Nieuwe Strategie voor Acquisitie/Reconstructie van Dynamische MRI

DTN.4967

SENS Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer, Prof.dr.ir. A.H.M. van Roermund Bronkhorst High-Tech BV, Enraf BV, Océ-Technologies BV, SMARTEC BV, TDC Mechatronics, Technical University Darvenitza (Bulgarije) totale toewijzing: 5.3 mj, 137.36 k 1

Large-scale horizontal sediment segregation in estuaries and tidal lagoons

DCT.4895

OTP Prof.dr.ir. J.A. Battjes, Dr.ir. W.S.J. Uijttewaal gebruiker(s): RIKZ, Rijkswaterstaat, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 4.3 mj, 27.10 k 1

Novel tooling concept and process simulation for bulky powder injection moulded parts

DST.4823

DET.6002

Doppler-polarimetric radar observations of turbulence in heavy rain. Bezoek Prof. F. Yanovsky.

Dr.ir. H.W.J. Russchenberg

totale toewijzing:

Bezoek Prof.dr. A.G.R. Evans aan TU Delft, ITS

BT projectleider(s):

36.00 k 1

Prof.dr. P.J. French

totale toewijzing:

9.00 k 1

IR. PETER SOMERS EN PROF.DR.IR. JOSEPH BRAAT

“Shearografie is de meest robuuste interferometriemethode” project: DTN.4323

| DTN.4323

Je zou hem de meester van de shearografie kunnen

het opstellen van het STW-projectvoorstel. Ons doel was

noemen, ware het niet dat hij de term ‘shearing speckle

een meetinstrument te ontwikkelen waarmee je op basis

interferometry’ prefereert. Ir. Peter Somers, senior

van één opname uitspraken kunt doen over de conditie van

onderzoeker bij de vakgroep Optica van de Technische

een component en over verschillende soorten fouten.

Universiteit Delft, heeft de afgelopen vier jaar een meet-

Voor scheuren, losse plekken in lijmverbindingen en diver-

instrument ontwikkeld met behulp waarvan je fouten in

se andere soorten fouten en schade heb je verschillende

componenten kunt detecteren. Dat is op zich nog niet zo

meetmethoden, evenals voor de verschillende componen-

bijzonder. Heel veel eigenschappen van het apparaat, zoals

ten van een vliegtuig. Als je voor alles verschillende typen

de snelheid en de nauwkeurigheid waarmee de metingen

controles moet uitvoeren, die vaak ook nog tijdrovend zijn,

worden verricht, maken het echter wel bijzonder.

moet je een vliegtuig lang aan de grond houden. Dat is te kostbaar. Zo kostbaar zelfs dat bij sommige kritische

“We hebben een ‘shearing speckle interferometer’

of moeilijk toegankelijke onderdelen de ontwerper ervoor

ontwikkeld”, legt Somers uit, “waarmee faseverdelingen

kiest helemaal geen controles voor te schrijven, maar

kunnen worden gemeten. We wilden een systeem dat goed

onderdelen in hun geheel te laten vervangen ruim voordat

transportabel, snel inzetbaar en eenvoudig te bedienen

zij aan hun maximum aantal vlieguren zitten. Er is dan ook

is. Bovendien moest het kunnen functioneren onder niet-

behoefte aan methodes die snel kunnen detecteren of een

ideale omstandigheden. We hebben voor een toepassing

onderdeel geen ontoelaatbare schade bevat.”

bijvoorbeeld inspecties van onderdelen van vliegtuigen voor ogen. Dergelijke inspecties worden uitgevoerd in

Voor de leek ziet de proefopstelling van de shearing

een hangar en niet in een laboratorium.”

speckle interferometer er eigenlijk vrij simpel uit. Het te meten object wordt verlicht door een bundel laserlicht.

“Voor 1996 werkte ik bij Fokker. Daar deed ik veel onder-

De camera maakt twee fasegestapte opnamen van het

zoek naar inspectiemethoden voor het testen van onder-

object, direct voor- en direct nadat het met een lamp iets

delen van vliegtuigen. Met gevoelige apparatuur kun je

verwarmd is. De verwarming zorgt voor uitzetting van het

bijvoorbeeld scheurtjes rond klinknagels waarnemen in

object, op zwakke plekken wat meer dan elders, waardoor

de romphuid van een vliegtuig. Kleine scheurtjes hoeven

deze zichtbaar kunnen worden gemaakt. De fasegestapte

geen gevaar op te leveren, maar door snelle scheurgroei

spikkelpatronen komen elk op een camerahelft, waarna

van een groot aantal kleine scheurtjes bij een reeks

ze worden verwerkt tot het eindresultaat. Somers heeft

klinknagels kan er plotseling een grote scheur ontstaan

veel aandacht besteed aan de verbetering van de methodes

waardoor in het ergste geval het vliegtuig kan neerstorten.

voor uitlijning van beide fasegestapte beelden. Het

Een bijna-ramp zoals met het Aloha vliegtuig in 1988,

resultaat is een semi-geautomatiseerd uitlijnsysteem op

waarbij een derde deel van de bovenkant van de romp

basis van een door piëzo-elementen bestuurde spiegel.

eraf vloog, was het gevolg van zulke scheurtjes.”

De gebruiker kan met een minimale inspanning volstaan. Voor zijn specifieke manier van uitlijnen, in het bijzonder voor de inrichting en werkwijze, heeft Somers een patent-

Semi-geautomatiseerd uitlijnsysteem

Enige tijd nadat Fokker failliet ging, kon Somers zijn werk voortzetten aan de Technische Universiteit Delft. “Wij werkten bij Fokker al vaak samen en waren betrokken bij

aanvraag ingediend.

127

128

jaarverslag 2003

| DTN.4323

Zo sober mogelijk

waarbij de begin- en eindtoestand van het object worden vergeleken. Ook zijn twee concepten ontwikkeld

Optische methoden zijn aantrekkelijk omdat ze snel een

waarmee verstoringen kunnen worden onderdrukt en

indruk kunnen geven van de toestand van een bepaald

kwaliteitsverbetering mogelijk wordt. Voor beide is een

onderdeel. Ze zijn in staat verplaatsingen te meten in

gecombineerde octrooiaanvraag ingediend.

de orde van enkele nanometers, maar ze zijn ook zeer gevoelig voor trillingen en kleine temperatuurafhankelijke veranderingen in het apparaat. Daarom moet dat zo

Toepassingen

stabiel en zo eenvoudig mogelijk zijn opgebouwd. Ook omwille van de kosten heeft Somers zijn apparaat zo

Of het apparaat in productie genomen gaat worden, is

sober mogelijk gehouden. “Exotische materialen, inge-

nog niet duidelijk. Somers: “Daarvoor moet je een bedrijf

wikkelde coatings, hij heeft het allemaal achterwege

vinden dat zich gaat inzetten om de methode te laten

gelaten. In plaats van met vier kanalen en twee camera’s

certificeren door luchtvaartautoriteiten. TNO-TPD heeft

heeft hij een apparaat ontwikkeld met twee kanalen en

belangstelling om het instrument te gaan gebruiken.

één camera. Daarmee heeft hij wellicht iets aan kwaliteit

Verder is het instrument op diverse commerciële tentoon-

moeten inboeten, maar heeft hij het apparaat meer

stellingen gedemonstreerd. Het is een lange weg voor

stabiliteit en meer robuustheid gegeven. En die zijn

we werkelijk van een commerciële toepassing kunnen

noodzakelijk om in een hangar te kunnen werken”, prijst

spreken. Hoe mooi het ook voor het project zou zijn als

projectleider Joseph Braat ‘zijn’ onderzoeker, van wie hij

dit ooit lukt, dat is toch vooral een zaak voor het bedrijfs-

meent dat hij op dit onderzoek relatief eenvoudig zou

leven.”

kunnen promoveren. Inmiddels zijn al wel drie meetsessies dankzij leden “Mede met het oog op de toepasbaarheid heb ik voor het

van de gebruikerscommissie gehouden. Bij het Franse

apparaat uitsluitend componenten gebruikt die gewoon

Dassault, Koninklijke Shell (zelf lid) en via Sendt bij

in de handel verkrijgbaar zijn”, zegt Somers. “Verder moet

de Koninklijke Luchtmacht. Bij Dassault betrof het een

het een praktisch instrument zijn. Je kunt met behulp van

meting aan een deel van een rompvoorstuk van een

holografie dezelfde en misschien nog wel betere resultaten

Airbus, bij Shell ging het om kunststof en roestvrij stalen

bereiken, maar met holografie ben je beperkt tot labora-

pijpelementen en bij de luchtmacht is de ommanteling

toriumsituaties. Zo trillingsgevoelig zijn die methoden.

van een F16 motor en een staartrotor van een Apache

Met mijn apparaat kun je zo de hangar binnenwandelen en

helikopter gemeten. Bij deze toepassingen werd nog eens

de metingen verrichten. Shearografie is de meest robuuste

duidelijk bevestigd dat het slagen van een toepassing

interferometriemethode.”

in de eerste plaats afhankelijk is van de mogelijkheid het proefstuk dusdanig te vervormen dat het verdachte

Voor een storingsvrije werking onder moeilijke omstandig-

gebied lokaal meer vervormt dan de omgeving.

heden zijn concepten ontwikkeld die dat mogelijk maken. Zo is ‘temporal phase unwrapping’ toegepast. Dit is

Andere toepassingen van het apparaat zijn ook zeer

een methode die het mogelijk maakt grote veranderingen

goed denkbaar. Braat: “Bij fresco’s kun je vaststellen

te meten door de meting op te splitsen over een groot

op welk plekken zij loszitten door er met dit apparaat

aantal kleine intervallen en het resultaat te sommeren.

opnamen van te maken. Bij civiele betonconstructies

Dit in tegenstelling tot de traditionele verwerkingsmethode

kun je de vervorming bij belasting meten en scheuren

| DTN.4323

detecteren. En het is heel goed mogelijk hetzelfde op microscopische schaal te doen. In sommige chips zitten bewegende elementen. Het gedrag daarvan kun je in kaart brengen met behulp van deze methode en daarmee een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van dergelijke geavanceerde chips.”

129

130

jaarverslag 2003

| Instelling

EWO.5149

VD LW

EWT.3723

OTP

technische universiteit eindhoven

Modelling and specifications for an improved helmet design

projectleider(s):

Dr.ir. A.A.H.J. Sauren, Prof.dr.ir. D.H. van Campen, Prof.dr.ir. J.S.H.M. Wismans gebruiker(s): AIT/FIA (België), Arai Helmet (Europe) BV, Biokinetics and Associates Ltd. (Canada), R DW, SWOV, TNO-WT totale toewijzing: 9.8 mj, 174.93 k 1 inkomsten: 4.54 k 1

EST.4364

projectleider(s):

Steinbuch, Van der Leeuw hoogleraar

Prof.dr.ir. M. Steinbuch

totale toewijzing:

453.78 k1

Bezoek van dr.ir. R.I. Leine aan prof.dr. C. Glocker in Zürich

EWO.5928

BT projectleider(s):

Dr.ir. R.I. Leine

totale toewijzing:

10.60 k 1

inkomsten:

0.50 k 1

Low temperature NH 3 oxidation processes to N 2

| Instelling

PR ONW

projectleider(s):

FOM-instituten

Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Dr.ir. B.F.M. Kuster, Dr.ir. K.J. Ptasinski, Prof.dr. R.A. van Santen, Prof.dr. J.A.R. van Veen gebruiker(s): DSM Research BV, KEMA Nederland BV, Norsk Hydro ASA (Noorwegen), Norsk Hydro Agri R&D (Noorwegen), Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 8.0 mj, 130.24 k1 inkomsten: 2.27 k1

ETF.4449

OTP

De applicatieverbreding van een modulair plasma-simulatiemodel; Modelberekeningen aan plasma-dynamiek getoetst met TL metingen

projectleider(s):

Dr. J.A.M. van der Mullen, Prof.dr.ir. D.C. Schram gebruiker(s): Berson UV-Techniek BV, Philips Lighting BV, RWTH Aachen (Duitsland) totale toewijzing: 5.6 mj inkomsten: 68.07 k 1

EWI.4536

projectleider(s):

der Wiel TNO-TPD

Ir. J. Verhoeven, Dr. J.I.M. Botman, Dr. A. Tip, Prof.dr. M.J. van PANalytical B.V., Philips Research Laboratories, SRON, totale toewijzing: 8.0 mj, 215.55 k 1 inkomsten: 45.38 k 1

gebruiker(s):

| Instelling

projectleider(s):

Prof.dr.ir. H.C.A. van Tilborg, Dr.ir. L.A.M. Schoenmakers gebruiker(s): AIVD-N BV, De Nederlandsche Bank NV, Interpay, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, Nationaal Chipcard Platform, Philips Semiconductors, VP Crypto & Embedded Security SafeNet BV totale toewijzing: 8.0 mj, 25.41 k 1

OTP

Strong authentication methods

Wtoe

E E L.4643

An electron-accelerator-based table-top soft X-ray source

FAM.4888

Applications of the context-tree weighting method

projectleider(s): Dr.ir. F.M.J. Willems, Dr.ir. Tj.J. Tjalkens gebruiker(s): Katholieke Universiteit Leuven (België), Philips Research Laboratories, TNO Telecom totale toewijzing: 4.0 mj, 54.45 k 1

G _ rijksuniversiteit groningen

G B I.4001

OTP projectleider(s):

Delivery of drugs and macromolecules into cells. Development and applications of synthetic amphiphiles as carrier systems. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

Prof.dr. J.B.F.N. Engberts, Prof.dr. D. Hoekstra gebruiker(s): Pharmachemie BV, Solvay Pharmaceuticals BV, Yamanouchi Europe BV totale toewijzing: 11.0 mj, 100.81 k 1

| beëindigde projecten in 2003

Penicillin production by Penicillium Chrysogenum: role of the microbody membrane in the penicillin biosynthetic pathway

G B I.4013

OTP projectleider(s):

Konings toewijzing:

Prof.dr. M. Veenhuis, Prof.dr. A.J.M. Driessen, Prof.dr. W.N. DSM Anti-Infectives, DSM Bakery Ingredients totale 15.0 mj, 146.51 k 1 inkomsten: 81.68 k 1 gebruiker(s):

Molecular cloning and characterization of the Tm-2-2 tobamovirus resistance gene from tomato (Lycopersicon esculentum)

G B I.4334

GWSTW projectleider(s): totale toewijzing:

Prof.dr. J. Hille gebruiker(s): Syngenta Seeds AG (Zwitserland) 7.4 mj, 103.24 k 1 inkomsten: 63.07 k 1

GWN.4561

MAT

Ultra-soft magnetic films for high-frequency inductors

projectleider(s):

Prof.dr. D.O. Boerma, Prof.dr. J.Th.M. De Hosson, Prof.dr. L. Niesen, Prof.dr. A. van Veen gebruiker(s): Hauzer Techno Coating BV, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 11.4 mj, 185.83 k 1 inkomsten: 18.15 k 1

GG N.4680

SENS

Intravenous biosensor systems for the continuous biochemical monitoring of heart or brain damage

projectleider(s):

Prof.dr. J. Korf, Dr. J.F.C. Glatz, Prof.dr. J.H.A. de Keyser AZ Maastricht, Applikon Dependable Instruments BV, Hycult Biotechnology, Medtronic Bakken Research Center BV totale toewijzing: 9.5 mj, 90.76 k 1 gebruiker(s):

Sexual PCR for in vitro evolution of beta-lactam acylases

G B I.4707

OTP projectleider(s):

Prof.dr. W.J. Quax gebruiker(s): DSM Bakery Ingredients, DSM Research BV totale toewijzing: 8.0 mj, 136.59 k 1 inkomsten: 18.05 k 1

| Instelling

universiteit leiden

LB I.2822

OTP

Biomarkers for toxicity during chronic or acute exposure. The urinary excretion of degradation products of cellular macromolecules as markers for cytotoxicity

projectleider(s): Dr. J.H.N. Meerman, Prof.dr. A. Bast, Dr. J.N.M. Commandeur, Prof.dr. G.J. Mulder, Prof.dr. N.P.E. Vermeulen gebruiker(s): Unilever Research totale toewijzing: 12.6 mj, 148.39 k 1 inkomsten: 64.44 k 1

LG N.4508

OTP

Landmark detection in cardiovascular images using neural networks

projectleider(s):

Prof.dr.ir. J.H.C. Reiber gebruiker(s): Leids Universitair Medisch Centrum, Medis Medical Imaging Systems BV totale toewijzing: 4.2 mj, 11.24 k 1 inkomsten: 22.00 k 1

LWN.4527

OTP

Towards a pulsed electron paramagnetic resonance spectrometer operating at 300 GHz

projectleider(s): Prof.dr. J. Schmidt, Drs. H. Blok gebruiker(s): Agfa-Gevaert NV (België), Bruker Analytik GmbH (Duitsland), Unilever Research totale toewijzing: 3.9 mj, 506.46 k 1 inkomsten: 197.39 k 1

LG N.4768

OTP

Parvovirus B19 virus-like particles as a carrier for the induction of T cell responses: application to human papillomavirus vaccine development. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr. W.J.M. Spaan, Dr. C.S. Brown BSc.MSc., Prof.dr. C.J.M. Melief gebruiker(s): Glaxo Smith Kline (België), RIVM totale toewijzing: 8.0 mj, 96.20 k 1

LCH.4779

OTP

Novel strategies for tissue-specific delivery of oligonucleotides with therapeutic activity. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Dr. G.A. van der Marel, Prof.dr. Th.J.C. van Berkel, Dr.ir. E.A.L. Biessen, Prof.dr. J.H. van B oom, Dr. A.R.P.M. Valentijn gebruiker(s): NV Organon, Solvay Pharmaceuticals BV totale toewijzing: 8.0 mj, 113.08 k 1

LCH.4781

MAT projectleider(s):

Film formation and drying of alkyd emulsion paints. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

Dr.ing. G.J.M. Koper, Prof.dr. D. Bedeaux, Mw.dr. E. Bouwman, Dr. H.T.M. van den Ende, Dr. J. Laven, Prof.dr. R. van der Linde, Prof.dr. J. Mellema, Prof.dr. J. Reedijk gebruiker(s): Akzo Nobel Coatings BV, Avecia NeoResins, Condea Servo Delden BV, DSM Research BV, DSM Resins BV, Sigma Coatings BV totale toewijzing: 8.6 mj, 206.02 k 1

131

132

jaarverslag 2003

Streptomyces-mutanten voor antibioticumproductie bij gefragmenteerde groei in een fermentor. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

LB C.5253

OTP projectleider(s):

Dr. B. Kraal, Prof.dr.ir. J.J. Heijnen gebruiker(s): DSM Bakery Ingredients, Genencor International BV totale toewijzing: 4.3 mj, 93.69 k 1 inkomsten: 9.08 k 1

NG N.4187

OTP projectleider(s):

Prof.dr. J.A. Jansen, Prof.dr. C.G. Figdor, Dr. A.M. Vredenberg AMOLF, ASTRA Tech AB (Zweden), Biomaterials Research Group, Universitair Medisch Centrum Utrecht totale toewijzing: 12.5 mj, 289.97 k 1 inkomsten: 4.54 k 1 gebruiker(s):

| Instelling

N NS.4191

M _ universiteit

MAT

maastricht

Modelvorming en ontwerpgereedschap voor constructies van poreuze materialen

MGT.3759

OTP

projectleider(s): Dr.ir. J.M.R.J. Huyghe gebruiker(s): BAAT Medical Engineering, B IOM ET Industrias Quirurgicas de Levante (Spanje), Futura Composites BV, GeoDelft, Medtronic Bakken Research Center BV, Philips Research Laboratories, RWTH Aachen (Duitsland), Shell SIEP BV, TNO Industrie, WL Delft Hydraulics totale toewijzing: 12.0 mj, 133.87 k1 inkomsten: 64.00 k1

N _ katholieke universiteit nijmegen

N NS.3368

Laserdiagnostiek van het verbrandingsproces in een dieselmotor

projectleider(s):

Prof.dr. J.J. ter Meulen gebruiker(s): DAF Trucks NV, E.P. Controls BV, Exxon Mobil Nederland, Koninklijk Instituut voor de Marine, NOVEM, PD & E Automotive BV, TNO-WT, Wärtsilä Nederland BV totale toewijzing: 17.3 mj, 1005.75 k1 inkomsten: 227.94 k 1

N NS.4041

MAT projectleider(s):

Smooth, well adhering CVD diamond coatings on steel and non-carbide forming substrates

Prof.dr. J.J. ter Meulen, Ir. J.J. Schermer gebruiker(s): Akzo Nobel Chemicals BV, Bodycote Coating Centrum BV, Diamond Tools Group BV, James Walker BV, Katholieke Universiteit Leuven (België), Netherlands Institute for Metals Research, RTC&P, TNO Industrie, Vereenigde Octrooibureau’s totale toewijzing: 11.0 mj, 242.70 k1

Ferroelectric films for optical and piezoelectric applications

projectleider(s):

Prof.dr. P.K. Larsen, Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Prof.dr. P.V. Lambeck, Prof.dr. Th.H.M. Rasing gebruiker(s): AIXTRON AG (Duitsland), IMEC (België), Océ-Technologies BV, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 15.9 mj, 455.72 k 1

Een software-ontwikkelomgeving voor intrinsiek veilige gedistribueerde systemen

NWI.4411

OTP

projectleider(s): Prof.dr.ir. M.J. Plasmeijer gebruiker(s): ABZ Technology Services BV, Ministerie van Defensie, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, N LR, Philips Business Electronics, Thales Nederland BV totale toewijzing: 17.2 mj, 40.90 k1

N NS.4968

| Instelling

Regenerative bone implants

OTP

Cw optical parametric oscillator for photoacoustic trace gas detection

projectleider(s):

Dr. F.J.M. Harren, Prof.dr. D.H. Parker gebruiker(s): Agrotechnology & Food Innovations BV, NIOO-CEMO, NIOZ, UMC totale toewijzing: 3.7 mj, 186.12 k1

N N N.5321

Graphical Models for Data Mining

N NT projectleider(s):

Dr. T.M. Heskes gebruiker(s): Brandmarc BV, Cap Gemini Ernst & Young, TNO Telecom totale toewijzing: 3.0 mj, 14.52 k1

N KG.5762

BT projectleider(s):

Preparation of calcium phosphate cement loaded with poly (PLGA) microparticles

Prof.dr. J.A. Jansen

totale toewijzing:

25.32 k1

| beëindigde projecten in 2003

Bezoek Dr. P.R. Hageman aan Prof. L. Eastman, Cornell University, U.S.A.

NOE.6073

TWI.4197

Wtoe

projectleider(s):

Dr. P.R. Hageman

totale toewijzing:

14.00 k 1

projectleider(s): Prof.dr.ir. P.J. Zandbergen gebruiker(s): Agrotechnology & Food Innovations BV, MARIN, Shell Research and Technology Centre, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 9.0 mj, 27.23 k 1

| Instelling

TI F.4367

OTP

universiteit twente

TE L.3743

OTP

Silicium microzeven voor biomedische toepassingen

projectleider(s):

Prof.dr. M.C. Elwenspoek gebruiker(s): Akzo Nobel Central Research BV, Aquamarijn Microfiltration BV, N PB I International BV, NV Organon, OnStream BV totale toewijzing: 7.9 mj, 178.91 k 1

TE L.3937

OTP

All-optical ATM-switch based on Self Electro-optic Effect Devices (SEED’s)

projectleider(s):

Wolter (België)

Prof.dr.ir. W.C. van Etten, Prof.dr.ir. M.K. Smit, Prof.dr. J.H. Lucent Technologies Nederland BV, Universiteit Gent totale toewijzing: 10.5 mj, 301.45 k 1

gebruiker(s):

TE L.4167

A triaxial rate gyroscope and accelerometer

Prof.dr.ir. I.G.M.M. Niemegeers, Prof.ir. A. van Bochove, Prof.dr. A. Driessen, Dr.ir. S.M. Heemstra-de Groot, Dr. Y.S. Oei, Dr.ir. R.M. de Ridder, Prof.dr.ir. M.K. Smit gebruiker(s): I B M Research Division (Zwitserland), Ingenieursbureau Coenecoop BV, J DS Uniphase Netherlands BV, Lucent Technologies, Philips Research Laboratories, TNO Telecom, Twentsche Kabelfabriek BV totale toewijzing: 15.8 mj, 365.29 k1

TCT.4466

projectleider(s):

Prof.dr. S.J.M.H. Hulscher gebruiker(s): AC R B, AR G O S S, Koninklijke Marine, RIKZ, Rijkswaterstaat, TNO-NITG, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 5.9 mj, 15.49 k 1

TST.4473

OTP

Prof.dr.ir. T. Reith, Prof.dr.ir. A.B. de Haan, Ir. G.W. Meindersma Aquamarijn Microfiltration BV, DSM, Delstar Technologies (Groot Brittannië), Netlon Ltd (Groot Brittannië), Stork Friesland BV, TNO-M E P, X-Flow BV totale toewijzing: 6.0 mj, 129.03 k 1 inkomsten: 18.15 k 1

gebruiker(s):

TST.4489

projectleider(s):

OTP projectleider(s):

Development of High Temperature Superconductors and Coils for Electric Power Applications

Prof.dr.ir. H.H.J. ten Kate, Prof. G.C. Damstra, Dr.ir. B. ten Haken, Prof.dr. H. Rogalla gebruiker(s): CERN (Zwitserland), ESCETE, KEMA Nederland BV, Philips Medical Systems Nederland BV, SMI BV, Smit Draad, Smit Transformatoren BV totale toewijzing: 13.3 mj, 182.57 k1 inkomsten: 250.00 k1

Nieuwe spacer-vormen voor het optimaliseren van stofoverdracht, vervuiling en energieverbruik in met spacers gevulde stromingskanalen van membraanmodulen

projectleider(s):

TTN.4177

Modelling of sand waves in shelf seas

OTP

MAT

Prof.dr.ir. P. Bergveld, Dr.ir. W. Olthuis, Prof.dr.ir. P.H. Veltink Bronkhorst High-Tech BV, McRoberts BV, Roessingh Research and Development, Texas Instruments Holland BV, VU Medisch Centrum Amsterdam, Xsens Sports Technologies BV totale toewijzing: 11.0 mj, 88.80 k 1 inkomsten: 45.38 k 1

Flexible multiwavelength optical local access network supporting multimedia broadband services

projectleider(s):

SENS

gebruiker(s):

Verdere ontwikkeling van een praktisch toepasbaar numeriek model voor driedimensionale niet-lineaire watergolven en scheepsbewegingen

Improved performance of silica- and carbon black-filled elastomers: a.o. the Green Tyre

Prof.dr.ir. J.W.M. Noordermeer, Prof.dr. G.J. Vancso gebruiker(s): DSM Elastomers Europe, Flexsys BV, Rubber Stichting, Schill & Seilacher GmbH & Co. (Duitsland), Vredestein Banden BV, WITCO Organosilicons (Verenigde Staten van Amerika) totale toewijzing: 10.5 mj, 368.70 k 1 inkomsten: 286.86 k 1

TE L.4534

OTP

Plasma processing-induced damage of the MOS system

projectleider(s): Prof.dr.ir. F.G. Kuper, Dr. E.W.J.M. van der Drift, Prof.dr.ir. A.J. Mouthaan, Prof.dr.ir. S. Radelaar, Prof.dr.ir. P.H. Woerlee gebruiker(s): AM I S (België), I M E C (België), Philips Research Laboratories, Philips Semiconductors totale toewijzing: 4.0 mj, 329.45 k 1 inkomsten: 74.87 k 1

133

134

jaarverslag 2003

Magnetic field probe microscope for research, development and production of magnetic recording media and heads

TE L.4562

MAT

projectleider(s): Prof.dr. J.C. Lodder gebruiker(s): Magnetic Products Oosterhout BV, NanoSensors GmbH (Duitsland), Surface Imaging Systems (Duitsland) totale toewijzing: 9.3 mj, 140.75 k 1

TWT.4588

HEELFOOT

TES.4999

ESS projectleider(s): Prof.dr. H. Brinksma, Prof.dr. F.W. Vaandrager gebruiker(s): Philips Research Laboratories totale toewijzing: 7.0 mj, 43.56 k1 inkomsten: 300.00 k1

TM F.5027

OTP

projectleider(s):

Prof.ir. J.C. Cool, Prof.dr.ir. H.J. Grootenboer, Ir. E.E.G. Hekman Ambroise Holland BV, BAAT Medical Engineering, OrthoDynamics, Roessingh Research and Development totale toewijzing: 8.6 mj, 61.07 k1

Verification of Hard and Softly Timed Systems

Bezoek dr. C. Cobianu, IMT Boekarest, aan MESA, UT

Prof.dr. H. Wallinga

totale toewijzing:

35.85 k1

gebruiker(s):

TTN.4661

OTP

Near-infrared and photo-acoustic monitoring and imaging of blood perfusion (I)

projectleider(s): Prof.dr. A.G.J.M. van Leeuwen, Dr.ir. F.F.M. de Mul, Prof.dr.ir. J.M. Thijssen gebruiker(s): AZ Groningen, Philips Research Laboratories, Pie Medical Equipment BV, U MC Utrecht, U MC St. Radboud totale toewijzing: 10.5 mj, 265.79 k1 inkomsten: 0.50 k1

TTN.4662

OTP

Near-infrared and photo-acoustic monitoring and imaging of blood perfusion (II)

projectleider(s):

Prof.dr. A.G.J.M. van Leeuwen, Dr. L.N.A. van Adrichem, Dr.ir. F.F.M. de Mul, Prof.dr. H. Wallinga gebruiker(s): Philips Research Laboratories, Pie Medical Equipment BV totale toewijzing: 8.8 mj, 89.85 k1

TTF.4976

OTP projectleider(s):

TTF.4998

OTP projectleider(s):

Current Sharing in Superconductors affecting Stability and Field Quality of Superconducting Magnets

Dr.ir. B. ten Haken, Prof.dr.ir. H.H.J. ten Kate

totale toewijzing:

1.5 mj

Electrodynamics of Aluminium Stabilised Superconductors in Large Superconducting Magnets

Prof.dr.ir. H.H.J. ten Kate, Dr.ir. B. ten Haken

totale toewijzing:

TCS.5029

OTP projectleider(s):

Prof.dr.ir. C.H. Slump, Prof.dr.ing. O.E. Herrmann, Ir. J. Smit Eonic BV, Medisch Spectrum Twente, Philips Medical Systems Nederland BV, Philips Research Laboratories, Thales totale toewijzing: 9.0 mj, 48.56 k1 gebruiker(s):

TTF.5371

OTP

High-Resolution, Low-Voltage Scanning Electron Microscope

projectleider(s):

Prof.dr.ing. D.H.A. Blank, Dr. C.J.M. Eijkel gebruiker(s): Maser Engineering BV totale toewijzing: 642.10 k1 inkomsten: 81.68 k1

TTC.5789

Humanitarian demining

EG projectleider(s):

TTF.5982

BT 1.5 mj

Ontwerp en realisatie van een low-power grafisch systeem voor klinische toepassingen

projectleider(s):

Prof.dr.ir. P.P.L. Regtien

totale toewijzing:

3.66 k1

Bezoek van Dr.ir. B. ten Haken aan Prof. J. Clark University of California

Dr.ir. B. ten Haken

totale toewijzing:

35.00 k1

135

| beëindigde projecten in 2003

TM M.6215

Bezoek dr.ir. W.J. Geerts aan MESA+ Research Institute

OTP

projectleider(s): toewijzing:

UG E.4519

Prof.dr. J.C. Lodder, Dr.ir. L. Abelmann, Dr.ir. W.J. Geer 13.00 k 1

totale

projectleider(s):

Dr. K. Roy-Chowdhury, Prof.dr. J.C. Mondt Geosystems BV, NAM, Shell SIEP BV, TNO-NITG totale 57.63 k 1

| Instelling

U NS.4538

U _ universiteit

PI ON

utrecht

U DG.3762

OTP

gebruiker(s): toewijzing:

Jason 4.0 mj,

Time-resolved spectroscopische imaging using cw excitation

projectleider(s):

Prof.dr. H.C. Gerritsen gebruiker(s): Leids Universitair Medisch Centrum, Nikon Europe BV, TNO Voeding, Unilever Research totale toewijzing: 122.52 k 1

Production and evaluation of a vaccine against gastro-intestinal nematodes

projectleider(s): Prof.dr. A.W.C.A. Cornelissen gebruiker(s): Intervet International BV, MERK and Co inc. totale toewijzing: 5.8 mj, 97.72 k 1

UCH.4112

Modelling the near-surface using the full-elastic wave field

Catalytic magnetic colloids

U B I.4552

OTP

New instruments in the risk assessment of chemicals in water and soil incorporating bio-availability and complex mixtures

projectleider(s):

Dr. J.L.M. Hermens, Dr.ir. C.A.M. van Gestel, Dr. M.H.S. Kraak Exxon Chemical Europe, Inc. (België), NAM, Proctor & Gamble (Verenigde Staten van Amerika), R I KZ, R IVM, R IZA, VROM-DG M totale toewijzing: 9.6 mj, 101.65 k 1 inkomsten: 20.42 k 1 gebruiker(s):

UG N.4602

A new generation of antibiotics: synthetic peptides and peptidomimetics which block porins of Gram-negative bacteria. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

OTP

projectleider(s): Prof.dr. G. van Koten, Prof.dr. A. Philipse gebruiker(s): Avantium Technologies BV, DSM Research BV, Engelhard De Meern BV, Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 8.3 mj, 247.31 k 1 inkomsten: 9.08 k 1

projectleider(s): Dr. A.J.W. van Alphen, Prof.dr. R.M.J. Liskamp, Prof.dr. R.H. Meloen gebruiker(s): DSM Research BV, Intervet International BV totale toewijzing: 9.3 mj, 124.94 k 1

U B I.4443

OTP projectleider(s): toewijzing:

Dr. J.A. Post, Dr. P.J. Rijken gebruiker(s): Unilever Research 24.2 mj, 333.06 k 1 inkomsten: 1225.21 k 1

UG E.4518

OTP

Development of consumer good products with optimal anti-oxidant composition

totale

In-situ measurement of the shear-velocity in the shallow earth using a portable vibrator

projectleider(s): Dr. K. Roy-Chowdhury, Prof.dr. R.K. Snieder gebruiker(s): Fugro Ingenieursbureau BV, GeoDelft, Grontmij Advies & Techniek BV totale toewijzing: 3.0 mj, 16.34 k 1

UCH.4607

OTP

Rare earth metal hydrides for optical switching applications. Via Gebied Chemische Wetenschappen.

projectleider(s):

Prof.dr. J.J. Kelly, Prof.dr.ir. D.C. Koningsberger gebruiker(s): Philips Research Laboratories, Shell Research and Technology Centre, TNO-TPD TU Eindhoven totale toewijzing: 6.3 mj, 161.71 k 1

U DG.4889

OTP projectleider(s):

The natural development and expression of immunity in cattle against gastro-intestinal nematode infection

Prof.dr. A.W.C.A. Cornelissen, Dr.ir. H.W. Ploeger gebruiker(s): Diagnostic Products Corporation, (Verenigde Staten van Amerika), Holland Genetics v.o.f. totale toewijzing: 12.0 mj, 445.16 k 1 inkomsten: 192.86 k 1

136

jaarverslag 2003

Selective elimination of inflammatory macrophages through immunotoxins: a novel concept in the treatment of rheumatoid arthritis

U FA.5157

OTP projectleider(s):

Prof.dr. J.G.J. van de Winkel gebruiker(s): AMC, Hezelburcht Consultancy BV, Leids Universitair Medisch Centrum totale toewijzing: 6.5 mj, 83.07 k1

WMO.4133

OTP projectleider(s):

Dr. H.A.R. de Bruin gebruiker(s): EAR S, International Water Management Institute, Kipp & Zonen BV, Meteo Consult BV, MicroMet Scientific, Mierij Meteo BV, Staring Centrum (SC-DLO) totale toewijzing: 6.8 mj, 92.85 k1

| Instelling

WB I.4139

OTP

vrije universiteit amsterdam

VB I.4692

OTP

Realistic characterizations of the tumor-induction potential of chemicals. Code name: DEBtum

projectleider(s):

Prof.dr. S.A.L.M. Kooijman gebruiker(s): Consultancy Kinetox, DSM, Dow Benelux BV, Ministerie VWS, Ministerie van VROM, OpdenKamp Adviesgroep BV, RIVM totale toewijzing: 6.0 mj, 72.61 k1 inkomsten: 90.76 k1

VB I.4716

OTP

Genetic control and modification of inflorescence development

projectleider(s):

Dr. R.E. Koes, Prof.dr. J.N.M. Mol gebruiker(s): Cebeco Seeds BV, De Ruiter Seeds CV, Enza Zaden BV, Genetwister Technologies BV, LBO, Plant Research International BV, Syngenta Mogen BV totale toewijzing: 7.6 mj, 129.64 k1

VTH.5288

OTP

Anti-microbial peptides (AMP) linked to polymethyl methacrylate (PMMA) beads for the prevention and treatment of osteomyelitis

projectleider(s):

Prof.dr. A. van Nieuw Amerongen, Prof.dr. P.I.J.M. Wuisman AM Pharma BV, BioOrion Technologies BV, Merck Biomaterial GmbH (Duitsland) totale toewijzing: 9.0 mj, 187.07 k1 inkomsten: 57.18 k1

gebruiker(s):

| Instelling

W _ wageningen universiteit

Het ontwikkelen en testen van een meetsysteem voor het bepalen van gebiedsgemiddelde verdamping en voelbare warmtestroom

Decision support systeem ten behoeve van de bestrijding van besmettelijke dierziekten bij landbouwhuisdieren

projectleider(s):

Dr. M. Nielen, Prof.dr.ir. M.C.M. de Jong, Dr. M.C.M. Mourits, Prof.dr. J.H.M. Verheijden gebruiker(s): Gezondheidsdienst voor Dieren, LTO Nederland, Ministerie van LNV, Ministerie van Middenstand en Landbouw (België), Productschap Vee, Vlees en Eieren, RVV totale toewijzing: 16.0 mj, 107.09 k1 inkomsten: 309.94 k1

WB I.4706

OTP

Fine mapping and molecular characterisation of quantitative trait loci (QTLs) controlling fatness in chicken

projectleider(s): Prof.dr. M.A.M. Groenen gebruiker(s): Intervet International BV, Nutreco, RIKILT totale toewijzing: 8.0 mj, 97.11 k1

WB I.4721

OTP

Molecular monitoring of microbial diversity in anaerobic wastewater treatment systems

projectleider(s):

Dr. H. Smidt, Prof.dr.ir. A.J.M. Stams, Prof.dr. W.M. de Vos B IOCLEAR BV, Microscreen BV, PAQU ES Bio Systems BV, Pasminco Budel Zink totale toewijzing: 8.2 mj, 100.98 k1 inkomsten: 9.08 k1

gebruiker(s):

WB I.4730

OTP

‘Defective Interference’ bij de productie van recombinante eiwitten via BACulovirus expressievectoren in insectencellen (DIBAC)

projectleider(s):

Prof.dr. J.M. Vlak, Prof.dr.ir. J. Tramper gebruiker(s): Animal Sciences Group, DSM Biologics, Intervet International BV totale toewijzing: 4.0 mj, 54.09 k1

WB I.4737

OTP projectleider(s):

Genetische analyse en modificatie van zaadkwaliteit

Prof.dr.ir. M. Koornneef gebruiker(s): Bejo Zaden BV, De Ruiter Seeds CV, Enza Zaden BV, Nunhems Zaden BV, Plant Research International BV, Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV totale toewijzing: 8.5 mj, 100.29 k1 inkomsten: 45.38 k 1

| beëindigde projecten in 2003

Development of multimode fluorescence correlation microscopy suitable for high throughput screening and applications in plant signal transduction research

WB I.4797

OTP projectleider(s):

Prof.dr. A.J.W.G. Visser, Dr.ir. A. Schots gebruiker(s): Carl Zeiss Jena GmbH (Duitsland), Philips Research Laboratories, Unilever Research totale toewijzing: 12.0 mj, 197.40 k 1 inkomsten: 68.07 k 1

Application of covariance functions of traits during growth and ageing in pigs

WB I.4802

OTP projectleider(s):

Prof.dr.ir. J.A.M. van Arendonk, Prof.dr.ir. E.W. Brascamp Hypor BV, ID-Lelystad BV, Institute for Pig Genetics BV (IPG) totale toewijzing: 4.3 mj, 27.95 k 1 gebruiker(s):

WLM.4806

GWSTW

Mushroom oxidative stress tolerance as a novel strategy towards environmentally sound pathogen control

projectleider(s):

Dr. P.J. Schaap gebruiker(s): Coöperatieve Nederlandse Champignonkwekersvereniging, Proefstation voor de Champignoncultuur totale toewijzing: 4.8 mj, 94.49 k 1

WPB.6036

BT projectleider(s):

Bezoek van Dr. J.A.L. van Kan aan HortResearch (Auckland, Nieuw Zeeland)

Dr. J.A.L. van Kan

totale toewijzing:

2.00 k 1

137

138

jaarverslag 2003

| Lijst van gebruikers Lijst van gebruikers betrokken bij STW-projecten. De naam van de gebruiker (soms meerdere vestigingen) wordt gevolgd door het aantal lopende projecten in 2003, waarbij deze was betrokken.

A ABAQUS Benelux BV, Huizen 1 Technology Services BV, Zeist 1

AB B Lummus Global, Den Haag / Bloomfield (Verenigde Staten van Amerika) 4 Acklin BV, Waalwijk 1

Acordis Industrial Fibers BV, Arnhem 1

AB Z

AcouTronics BV, Oosterhout 1

ACRB, Lemmer 2 ActiPep Biotechnology, Inc., Wayzata (Verenigde Staten van Amerika) 1 Adcon RF Technology BV, Amsterdam 1 Add-controls, Amersfoort 1

Add-X Biotech i.o., Leiden 2

Adelante Technologies BV, Waalre 3

ADEX BV, Venlo 1

ADM Cacao,

Koog a/d Zaan 1 Advanced Surface Technology, Bleiswijk 1 ADVANTA Belgium, Tienen (België) 1 Advanta Seeds BV, Kapelle / Rilland 3

Adviesbureau ir. J.G. Hageman BV, Rijswijk 2

NV, Mortsel (België) 2

AGPO BV, Breda 1

Airborne Development, Leidschendam (Stompwijk) 1 AIVD-NBV, Leidschendam 1

Agere Systems Nederland BV, Nieuwegein 6

Agrico Research BV, Bant 2

Airbus UK, Filton, Bristol (Groot Brittannië) 1

AIXTRON AG, Aachen (Duitsland) 2

Oss / Bohus (Zweden) / Tyne & Wear (Groot Brittannië) 35 Alcatel, Houten / Antwerpen (België) 5

Bunnik 4

Albert Heijn BV, Zaandam 1

ALD ITECH S.A., Grenoble (Frankrijk) 1

Biotech AB, Uppsala (Zweden) 1 Sciences Group, Lelystad 3 BV, Best 1

AMC, Amsterdam 9

AMIS, Oudenaarde (België) 1

Therapeutics (AMT), Amsterdam 2

AquaSense, Amsterdam 3

ARGOSS, Marknesse 2

AM Pharma BV,

Amersham Pharmacia

Amoco Netherlands BV, Den Haag 1

Amsterdam Molecular

Applied Laser Technology

Aquacare Europe BV, Den Bosch 2

Aquamarijn Microfiltration

Arkitek Ebbels, Trondheim (Noorwegen) 1

ASM Microchemistry, Leuven (België) 1

(Zweden) 1

AstraZeneca R&D Södertälje, (Zweden) 1

Arcadis Infra BV, Amersfoort 1

ASG divisie Voeding, Lelystad 1

ASML, Veldhoven 8

Asparagus BV, Horst 1

ASTRON, Dwingeloo 9

ATO BV, Wageningen 1

Animal

Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein 1

Arai Helmet (Europe) BV, Hoevelaken 1

Bilthoven 1

International BV, Veldhoven 1

Alterra BV, Wageningen 3

Amersham Health BV, Eindhoven 1

Andromeda Medizinische Systeme GmbH, Taufkirchen-Potzham (Duitsland) 1

Antec Leyden BV, Zoeterwoude 1

Applikon Dependable Instruments BV, Schiedam 3

BV, Hengelo (Gld) 6

Alcatel CIT, Annecy (Frankrijk) 1

Algemene Rekenkamer, Den Haag 1

Alkyon Hydraulic Consultancy & Research BV, Marknesse 1

Alpes Lasers, Neuchatel (Zwitserland) 1

Ambroise Holland BV, Enschede 2

AIT/FIA, Brussel (België) 1

Akzo Nobel, Amersfoort / Arnhem / Deventer / Sassenheim /

Algorithmic Solutions Software GmbH, Saarbrücken (Duitsland) 1 All Music Publishing BV, Landsmeer 1

Agfa-Gevaert

Agrotechnology & Food Innovations BV, Wageningen 8

ASM International,

ASTRA Tech AB, Mölndal

Atag Verwarming BV, Lichtenvoorde 1

ATOFINA-Rotterdam BV, Vondelingenplaat Rt 1

ATAS

Atos Origin Nederland

BV, Rijswijk 1 Avantes BV, Eerbeek 1 Avantis Pharma, Frankfurt Am Main (Duitsland) 1 Avantium Technologies BV, Amsterdam 3 Avebe, Veendam 3

Avecia NeoResins, Waalwijk 1

Averis Seeds BV, Valthermond 2

AWB CV-Ketels Apparatenfabriek

Warmtebouw BV, Beek en Donk 1 Axis-Shield, Dundee (Groot Brittannië) / Oslo (Noorwegen) 1 AZ Groningen 7 AZ Maastricht 5 AZ Nijmegen St. Radboud 1 AZ VU, Amsterdam 1 B B.A.T. Services, Gent (België) 1

BAAT Medical Engineering, Hengelo 3

Callebout Belgium NV, Lebbeke-Wieze (België) 1 (Duitsland) 1

Bedrijfslaboratorium voor Grond- en Gewasonderzoek, Oosterbeek 1

Bejo Zaden BV, Warmenhuizen 3 BV, Monnickendam 1

Belastingdienst, Groningen 1

Berson UV-Techniek BV, Nuenen 1

Systems BV, Amsterdam 1

BiOrion Technologies BV, Houten 1

Bird Engineering, Schiedam 1 Rijkswaterstaat, Zoetermeer 4

Biostar Development CV, Balk 2

Boon Edam Nederland BV, Edam 1

Bouwdienst

Bracco Research S.A., Genève (Zwitserland) 1

Bronkhorst High-Tech BV, Ruurlo 5

Bruel & Kjaer, Veenendaal 1

Bruker Spectrospin NV, Wormer 1

BioOrion Technologies BV, Groningen 1

Bioscan BV, Bilthoven 1

BP Exploration, Middlesex (Groot Brittannië) 1

Brandwonden Centrum, Beverwijk 1

BioDetection

Biomade Technology Foundation, Groningen 1

BIOMET Industrias Quirurgicas de Levante, Fuente Del

Bodycote Coating Centrum BV, Venlo 1

Bruco BV, Weerslo 3

Nonius BV, Delft 2

BioMerieux BV, Boxtel 4

Bennenk Consultancy

BIOCLEAR BV, Groningen 1

Biomet Merck Biomaterials GmbH, Darmstadt (Duitsland) 1

Bioplex Medical BV, Vaals 1

Brandmarc BV, Leusden 1

Bioclear BV, Groningen 1

Barry

Bayer AG, Leverkusen

Beiersdorf AG, Hamburg (Duitsland) 1

Beltone Netherlands BV, Eindhoven 1

Biokinetics and Associates Ltd., Ottawa (Canada) 1

Biomaterials Research Group, Bilthoven 2 Jarro, Valencia (Spanje) 1

Leeuwarden 1

Bakker Centrale Inkoop BV, Barendrecht 1

BASF Aktiengesellschaft, Ludwigshafen (Duitsland) 1

Brouwers Stalinrichtingen,

Bruker Analytik GmbH, Rheinstetten (Duitsland) 1

Buchem Holding BV, Lieren 1

Bruker

Byk Nederland BV, Zwanenburg 1

139

| lijst van gebruikers

C C. Meijer BV, Rilland 2

C2V BV, Enschede 5

Cambridge (Groot Brittannië) 1 Carl Zeiss BV, Sliedrecht 1 Hospital Eindhoven 1 (Denemarken) 1 Amsterdam 4

Carl Zeiss, Jena / Oberkochen (Duitsland) 2

Cebeco, Lelystad / Rotterdam 5

Centre of Environmental Science, Leiden 1

BV, Bilthoven 3

Veiling ZON, Venlo 1

Center for PersonKommunikation, Aalborg CERN, Genève (Zwitserland) 1

Chr. Hogeschool Windesheim, Zwolle 1

Coherent BV, Utrecht 1

Continuon, Arnhem 1

Cosmoferm BV, Delft 2

Chienna

Clause Tezier, Valence Frankrijk) 1

Compostering Zuidoost-Brabant BV, Deurne 1

Coöperatieve

Cosun Food Technology Centre, Roosendaal 2

CR Delta / Holland Genetics, Arnhem 1

Condea

Controllab Products BV, Enschede 2

Coöperatieve Nederlandse Champignonkwekersvereniging, Gennep 1

Corus, IJmuiden 13

CQM BV, Eindhoven 3

Catharina

Centraal Laboratorium van de Bloedtransfusiedienst,

Centurion Security BV, Amsterdam 1

Consultancy Kinetox, Vleuten 1

Conviro milieu-produkten BV, Wijster 1

Cap Gemini Ernst & Young, Utrecht 1

CATENA Microelectronics BV, Delft 1

Chevron, San Ramon / Richmond (Verenigde Staten van Amerika) 2

CHL Netherlands BV, Katwijk 1

CMG, Den Haag / Hoofddorp / Rotterdam 4 Servo Delden BV, Delden 1

Cambridge Crystallographic Data Cenre CCDC,

Cehave NV, Veghel 1

Centraal Bureau voor Schimmelcultures, Utrecht 1

Chess Information Technology BV, Haarlem 2

Vlissingen 1

CAM Implants BV, Leiden 2

Campina Melkunie/DMV International, Wageningen 1

CSEM, Zürich (Zwitserland) 2

COVRA NV,

CWI, Amsterdam 3

Cyclone Fluid Dynamics BV, Waalre 1 D D. de Kat BV, Velp 1 DACOM PLANT-Service BV, Emmen 1 DAF Trucks NV, Eindhoven 5 Daimler Benz Aerospace Airbus GmbH, Bremen (Duitsland) 1 Danieli Corus Europe, IJmuiden 2 Danisco A/S, Copenhagen (Denemarken) 1 Datascope BV, Hoevelaken 1 De Efteling BV, Kaatsheuvel 1 Bank NV, Amsterdam 1 BV, Roden 2

De Groene Vlieg, Nieuwe Tonge 1

De Ruiter Seeds CV, Bergschenhoek

DelftTech BV, Delft 1

Laser BV, Hengelo 1

De Kooi Zaadtechnologie, Enkhuizen 2 Dejima Optical Films BV, Arnhem 3

Deloitte & Touche, Amstelveen 1

Denka International BV, Barneveld 1

Santa Rosa, Los Teques (Venezuela) 1

De Nederlandsche

Delft Electronic Products

Delstar Technologies, Bristol (Groot Brittannië) 1

Demar

Departamento de Manejo Integrado de Produccion Urbanización

Deutsche Montan Technologie GmbH, Essen (Duitsland) 1

DG Rijkswaterstaat, Bergen

op Zoom 1 DHV BV, Amersfoort 4 Diagnostic, Breda / IJsselstein 2 Diagnostics Products Corporation, Los Angeles (Verenigde Staten van Amerika) 1 Den Haag 1

Diamond Tools Group BV, Valkenswaard 1

DLV, Bennekom / Wageningen 2

Hosingen (Luxemburg) 1

DOORZAND, Amsterdam 1

Technology, Eindhoven 1

Diosynth BV, Oss 6

DMV International, Veghel 3 Douwe Egberts, Utrecht 1

Dow Benelux BV, Terneuzen 6

DSM, Delft / Groningen / Geleen / Heerlen / Zwolle 85

Dutch Space BV, Leiden 8

Dutch Vision Systems BV, Breda 1

Directie Materieel Koninklijke Marine,

Doelman Advies, Wageningen 1

Dometic,

Draka Fibre

Dutch Dairy Association, Zoetermeer 1

Duyvis Machine Fabriek BV, Koog a/d Zaan 1

DYNA Dental

Engineering BV, Bergen Op Zoom 2 E E.P. Controls BV, Roden 2

Eagle Vision BV, Naarden 1

EARS, Delft 1

ECN, Petten

ECO Ceramics BV, Velzen-Noord 1

Eco Chemie BV, Utrecht 1 EFKA Additives, Heerenveen 1 Eldim BV, Lomm 1 Electrabel Nederland NV, Eemshaven 1 Elephant Dental BV, Hoorn 1

Elf Aquitaine, Pau (Frankrijk) 1

Eli Lilly and Company, Indianapolis (Verenigde Staten van Amerika) 1

Ellips, Eindhoven 1 Embraco-Empresa Brasileira de Compressores SA, Joinville (Brazilië) 1 EMCM, Nijmegen 2 Emexus Group BV, Almere 1

EMTEC Magnetics GmbH, Willstätt (Duitsland) 1

De Meern BV, De Meern 12 Nederland BV, Almelo 1 Enkhuizen 9

ENRIN, Wageningen 1

Eonic BV, Delft 4

Ernst & Young, Den Haag 1 Etchform BV, Hilversum 1

Enschede/SDU, Haarlem 1

Erasmus Medisch Centrum Rotterdam

ESA/ESTEC, Noordwijk 5

ETD&C, Ede 1

ENCI BV, Den Bosch 1

Enraf BV, Delft 3

Enza Zaden BV,

Ericsson EuroLab Netherlands BV, Enschede 1

ESBE Nanoscale Technology Services, Delft 3

Eurotransplant, Leiden 1

Engelhard

Enrichment Technology

Entocare, Wageningen 1

ETH Hönggerberg, Zürich (Zwitserland) 1

Office of Aerospace R&D, London (Groot Brittannië) 2 Breda / Machelen (België) 2

EnablingM3, Dordrecht 1

Engelhard-Clal Drijfhout BV, Amsterdam Zuid-Oost 1

ESCETE, Enschede 1

Euro-Diagnostica BV, Arnhem 4

European

Expertisecentrum LNV, Wageningen 4

Exxon,

140

jaarverslag 2003

| Lijst van gebruikers

F Fachhochschule Münster, Steinfurt (Duitsland) 2 FCDF Corporate Research, Deventer 1 FEI/Philips Electron Optics, Eindhoven 1 FESTO BV, Delft 1 FeyeCon D&I BV, Weesp 2 Flexsys BV, Deventer 1 Flextronics International Europe BV, Venray 1 Flowserve BV, Hengelo 1

FM LC, Delft 1

Fokker, Dordrecht / Leiden / Hoogeveen 6

Ford Research Laboratory, Dearborn (Verenigde Staten van Amerika) 1

FOM-Instituut, Amsterdam / Nieuwegein 4

Formatec Technical Ceramics BV, Goirle 3

Forschungs-

zentrum Jülich GmbH, Jülich (Duitsland) 1 Free Energy Europe BV, Eindhoven 1 Friesland Coberco Dairy Foods ResearchCentre, Deventer 2

FSM Europe BV, Sittard 1

Fugro Ingenieursbureau BV, Leidschendam 3

FuMA-Tech, Vaihingen-Enz (Duitsland) 1

Fundia Nedstaal BV, Alblasserdam 1 Futura Composites BV, Heerhugowaard 1 G Gastec NV, Apeldoorn 2 Furnace, Son 1

Gasunie Research, Groningen 2

Gemeente Ede 1

International BV, Leiden 5

Gemeentewaterleidingen, Amsterdam 2

Genetwister Technologies BV, Wageningen 1

Geomatica Business Park, Marknesse 1 Leap Technologies, Amsterdam 1 Global Cooling BV, Arnhem 1 Roermond 2

Gaz de France, Saint Denis La Plaine Cedex (Frankrijk) 1

Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam 1 Gerkens Cacao BV, Wormerveer 1

GTI Industrial Services, Amsterdam 1

GeoDelft, Delft 4

Genexis BV, Eindhoven 3

Gezondheidsdienst voor Dieren, Deventer 3

Gimex Technische Keramiek BV, Geldermalsen 1

Goudsmit Magnetic Supplies BV, Waalre 1

Gemco

Genencor Giant

Glaxo Smith Kline, Rixensart (België) 2

Grasso Produkt BV, Den Bosch 1

Grontmij, Arnhem /

Gulf Coast Research and Education Center, Bradenton (Verenigde Staten

van Amerika) 1 H Hagenuk CPS Pijnenburg BV, Vught 1 BV, Venlo 1

Harimex-Ligos BV, Loenen (Vel.) 1

Heineken Nederland BV, Zoeterwoude 2

Tenevo AG, Hanau/Greppin (Duitsland) 2 Leiden 1

v.o.f., Arnhem 1 Rijnland, Leiden 1

HISCOM BV, Leiden 1

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Waalre 1

Holland Railconsult, Utrecht 1 HortiMax BV, Pijnacker 2

Hightech Development Leiden, HITT, Apeldoorn 1

Holland Colours NV, Apeldoorn 1

Hoofdproductschap Akkerbouw, Den Haag 1

Hubrecht Laboratorium, Utrecht 1

Heraeus

Hertel Rubber Products BV, Kampen 1

Hezelburcht Consultancy BV, Groesbeek 1

Hildebrands Laboratorium voor Bodemziekten BV, Wijster 1 HKV, Lelystad 1

Hauzer Techno Coating

Hendrix UTD/Nutreco, Boxmeer 1

Herikon Technische Kunststoffen BV, Almelo 1

Hewlett Packard, Amstelveen / Groot Brittannië 1 Zeist 1

Haskoning BV, Nijmegen 1

Hembrug BV, Haarlem 1

HJ Heinz BV,

Holland Genetics

Hoogheemraadschap van

Humeca, Enschede 2

Hycult Biotechnology,

Uden 1 Hydrogas Holland BV, Vlaardingen 1 Hydronamic BV, Papendrecht 1 Hypor BV, Boxmeer 1 I IBA, Louvain-La-Neuve (België) 1 ID-Lelystad BV, Lelystad 5

IBM Research Division, Rüschlikon (Zwitserland) 2

IEC NV, Riemst (België) 1

IFP, Frankrijk (Frankrijk) 1

IBS Precision Engineering BV, Best 1

IHC, Kinderdijk / Sliedrecht 3

ILA GmbH,

Edinburgh (Schotland) 1 IMEC, Leuven (België) 5 IMEnz Bio-engineering, Haren 1 Imperial College, London (Groot Brittannië) 2 Imtech, Amersfoort 1 INA Naftaalin Oil Co., Zagred (Kroatië) 1 Inalfa Metal BV, Hamont-Achel (België) 1 Industrial Automation Integrators, Veldhoven 1

Industrial Group Tavrida Electric, Moscow (Rusland) 1

GmbH & Co. KG, Gladbeck (Duitsland) 1 (Trento) (Italië) 1

Inspiro, Breedenbroek 2

Genetics BV (IPG), Beuningen 2

INEOS Phenol

Inex Pharmaceutical Corporation, Burnaby, British Columbia (Canada) 1

Ingenieursbureau Coenecoop BV, Waddinxveen 5

International BV, Goes 1

Industriewater Eerbeek 1

INFN, Povo

Ingenieursbureau Gemeentewerken Rotterdam 1

Institut für Vogelforschung, Wilhemshafen (Duitsland) 1

Institute of Microtechnology, Neuchatel (Zwitserland) 1

Ingeny

Institute for Pig

Instituut voor Revalidatievraag-

stukken, Hoensbroek 1 Interay BV, Bergum 1 International Water Management Institute, Maurik 1 Interpay, Utrecht 1 Intersil Netherlands BV, Bilthoven 1

Intervet International BV, Boxmeer 6

Intron BV, Culemborg 2

IPCOS Technology BV, Boxtel 1

IQ+ Medical BV, Oosterhout 1 IRS, Bergen op Zoom 1 ISF, Zulte (België) 1 ISIS Pharmaceuticals, Carlsbad (Verenigde Staten van Amerika) 1 Zwijndrecht 1

IsoTis NV, Bilthoven 6

ITB Precisietechniek, Boxtel 1

ITC, Enschede 1

Itho BV, Schiedam 1

ITM CV,

141

| lijst van gebruikers

J J&J Pharmaceutical Research, Beerse (België) 1

James Walker BV, Oud Beijerland 1

Janssen Research Foundation, Beerse

(België) 1 Jason Geosystems BV, Rotterdam 2 JDS Uniphase Netherlands BV, Eindhoven 3 John Deere Fabriek Horst BV, Horst 1 John Innes Centre, Norwich (Groot Brittannië) 1

Johnson & Johnson Pharmaceutical, Beerse (België) 5

Johnson Pump Water

BV, Assen 1 Joint Radar Sensors, Hengelo 1 K Kappa Packaging Development Centre BV, Hoogeveen 1 Heverlee (België) 3

Karl Storz, Tuttlingen (Duitsland) 1

KELLER Meettechniek BV, Reeuwijk 1

Katholieke Universiteit Leuven,

KEMA Nederland BV, Arnhem 10

Kerr-McGee Pigments (Holland)

BV, Rozenburg 1 Keygene NV, Wageningen 4 Kiadis BV, Leiden 1 Kinesis Holding BV, Breda 1 Kipp & Zonen BV, Delft 2 KiQ Medicast, Amsterdam 1 D E S, Deventer 1

KIWA NV, Nieuwegein 4

Koninklijke De Ruijter, Baarn 1 Den Haag 1

KLM, Schiphol Airport 1

Koninklijk Instituut voor de Marine, Den Helder 4 Koninklijke KPN NV, Den Haag 1

Koninklijke Marine, Den Haag 3

KPMG Accountants NV, Amsterdam 1

KLPD-DNRI, Zoetermeer 1

Koninklijke Landmacht, Den Haag 1

Koninklijke Nedalco BV, Bergen Op Zoom 1

KPN Telecom, Den Haag 1

KNMI, De Bilt 5

KON-

Koninklijk Instituut voor de Tropen, Amsterdam 1 Koninklijke Luchtmacht,

Koppert BV, Berkel en Rodenrijs 4

KREATECH Biotechnology, Amsterdam 1

KTH (Royal Institute

of Technology), Stockholm (Zweden) 1 Kweekbedrijf HZPC, Metslawier 2 L Laboratoire d’Electronique Philips, Limeil-Brevannes Cedex (Frankrijk) 1 Packings, Amsterdam 1 Enschede 5

Lead Discovery Unit NV Organon, Oss 2

Lithp Systems BV, Purmerend 2

LogicaCMG, Eindhoven / Nieuwegein 2 Nederland BV, Breda 1

Landustrie Sneek BV, Sneek 1

Liaison Office TU Delft 1

LMS International NV, Leuven (België) 1

Louwers Hapert BV, Hapert 1

Lucent Technologies, Hilversum / Huizen 7

LBO, Lisse 1

Licentec, Bilthoven 2

LioniX BV,

Loders & Croklaan BV, Wormerveer 1

LTO Nederland, Den Haag 1

LU General Biscuits

Luchtverkeersleiding Nederland, Schiphol Airport 2

LUMC, Leiden 11 M M + P Raadgevende Ingenieurs BV, ‘s Hertogenbosch 1 MacroPore Biosurgery Inc., San Diego (Verenigde Staten van Amerika) 1 Magnetic Products Oosterhout BV, Oosterhout 2 Wageningen 6

Maruna BV, Nieuwegein 1

Hoofddorp / Canada 2

Mallinckrodt Medical BV, Petten 1

Maser Engineering BV, Enschede 1

McRoberts BV, Den Haag 1

Medisch Spectrum Twente, Enschede 2

Max Planck, Stuttgart (Duitsland) 2

McCain,

Medis Medical Imaging Systems BV, Leiden 4 Medtronic, Maastricht / Zwiterland 9

Membraneflow GmbH & Co KG, Essingen (Duitsland) 1

Merck Chemicals Ltd, Southampton (Groot Brittannië) 1

Wageningen 1

Microflown Technologies BV, Zevenaar 4

Wageningen 1

Micronit Microfluidics BV, Enschede 3

Aluminium BV, Venlo 1

MARIN,

MEDOS Medizintechnik AG, Stolberg (Duitsland) 1

Melexis R&D Center, Tessenderlo (België) 3 Darmstadt (Duitsland) 2

Mebin BV, Amsterdam 1

Mapper Lithography BV, Delft 1

Merck Biomaterial GmbH,

MERK and Co inc. 1

Micromeritics SA/NV, Brussel (België) 1 Microscreen BV, Groningen 2

Meteo Consult BV, MicroMet Scientific,

Mierij Meteo BV, De Bilt 5

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, Den Haag 1

Mifa

Ministerie van Defensie, Den

Haag 11 Ministerie van LNV, Groningen 2 Ministerie van Middenstand en Landbouw, Brussel (België) 1 Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Den Haag 2 Ministerie van VROM, Den Haag 3 Ministerie VWS, Den Haag 1 Mitutoyo, Veenendaal 2 MIVATEC Hard- und Software GmbH, Schnaich (Duitsland) 1 Mucovax BV, Leiden 1 Multigen NL BV, Abcoude 1 N N R Malotaux - Consultancy, Bilthoven 2 Blankenfled (Duitsland) 2

NAM, Assen 4

Nanopass Ltd, St. Haifa (Israel) 1

Nationaal Chipcard Platform, Leidschendam 1

(Groot Brittannië) 1

National Semiconductor BV, ‘s Hertogenbosch 3

Agency, Den Haag 1

NCLR BV, Enschede 3

Vereniging van Toxicologie, Wageningen 1 BV, Arnhem 1

Nedap NV, Groenlo 3

NanoSensors GmbH, Wetzlar-

National Environment Research Council, Exeter

National Starch & Chemicals, Zutphen 1

Nederlands Kanker Instituut, Amsterdam 1

Nederlandse Zuivel Organisatie, Zoetermeer 1

Nestlé, Gorinchem / Nunspeet / Lausanne (Zwitserland) 4

NATO C3

Nederlandse

Nedinsco BV, Venlo 1

NedStack

Netherlands Institute for Metals Research, Delft 1

142

jaarverslag 2003

| Lijst van gebruikers

Netlon Ltd, Blackburn (Groot Brittannië) 1 Badhoevedorp 1

NFRA, Dwingeloo 1

NIMR College, Nieuwegein 1

NLR, Amsterdam / Marknesse 24

NMi, Delft / Dordrecht 7

Wageningen 1

Norit NV, Amersfoort / Hengelo 3

(Noorwegen) 2

NOTOX, Den Bosch 2

Emmer-Compascuum 1

Nickerson-Zwaan BV, Warmenhuizen 1

NIOO-CEMO, Yerseke 2

NIOZ, Den Burg, Texel 3

NOB Interactive, Hilversum 1

Noldus Information Technology BV,

Norsk Conco, Randaberg (Noorwegen) 1

Novartis, Stein / Vienna (Zwitserland) 2

NRG, Petten 5

Numico Research, Wageningen 1

Nikon Europe BV,

NIZO food research, Ede 1

Norsk Hydro, Porsgrunn / Oslo

NOVEM, Utrecht 5

NPBI International BV,

Nunhems Zaden BV, Haelen 8

NUON, Duiven 1

Nutreco, Boxmeer / Noorwegen 6 NV Continuon Netbeheer, Arnhem 1 NV Gelderse Ontwikkelingsmaatschappij GOM, Arnhem 1 NV Organon, Oss 15 NV PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland, Haarlem 2 NVBD, Den Haag 2 O Océ, Venlo 19

OctoPlus BV, Leiden 4

OnStream BV, Eindhoven 1 Groothandel BV, Utrecht 1

Oldelft BV, Delft 2

OMEGA Laser Systems BV, Enschede 1

Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Amsterdam 1 OPRA Optimal Radial Turbine BV, Hengelo 1

Omegam, Amsterdam 1

OpdenKamp Adviesgroep BV, Den Haag 1

Optics & Mechanics Group, Eindhoven 1

OPG

Oranjewoud

BV, Rijswijk 1 Orffa Nederland Feed BV, Giessen 1 Orgaworld BV, Uden 1 Oronite European Technical Center, Vondelingenplaat Rt 1 ORTEQ, Groningen 3 OrthoDynamics, Drachten 1 Ortomed BV, Dordrecht 1 P Palacky University, Olomouc-Holice (Tsjechië) 1 BV, Groningen 1

Pamgene International BV, Den Bosch 1

PAQUES Bio Systems BV, Balk 8

Parker Gas Separation BV, Etten-Leur 1

Paradocs Group BV, Tiel 2

PANalytical BV, Almelo 2

Papyron

Paragon Nummerical Engineering, Eindhoven 1

Pasminco Budel Zink, Budel-Dorplein 3

Paul Scherrer Institut, Villigen (Zwitserland) 1

PcM Interactieve Media, Amsterdam 1 PD & E Automotive BV, Helmond 3 PelviTec BV, Delft 1 Pepscan Systems BV, Lelystad 3 Peptide Therapeutics, Wayzata (Verenigde Staten van Amerika) 1 Heidelberg (Duitsland) 2

Pervatech BV, Enter 1

Perdix Technologies BV, Wijchen 1

Pfizer BV, Cappelle a/d IJssel 1

20/10 PERFECT VISION,

Pharma Key BV, Groningen 1

PharmAAware

IP BV, Bunnik 1 Pharmachemie BV, Haarlem 1 Pharmacia & Upjohn S.p.A, Nerviano (Italië) 1 Philips, Almelo / Best / Drachten / Eindhoven / Groningen / Nijmegen / Leuven (België) / Surrey (Groot Brittannië) / Sunnyvale / Bothell (Verenigde Staten van Amerika) 81

Philips Research Laboratories, Eindhoven 65

Medical Equipment BV, Maastricht 4 (Hongarije) 1

Plant Research International BV, Wageningen

Biologica, Utrecht 1 Groningen 1

Phisimed, Maastricht 1

PIM-Tech BV, Apeldoorn 1

Polyganics, Groningen 1

Plantenziektekundige Dienst, Wageningen 1

Polymer Laboratories, Shropshire (Groot Brittannië) 1

Poultry Consulting International, Breda 1

Praktijkonderzoek Veehouderij, Lelystad 1

PhotoBioChem NV, Leiden 2

BV, Son 2

PrimaGen BV, Amsterdam 1

Productschap Diervoeder, Lelystad 3

Polymer Service Center

Priva Hortimation BV, De Lier 3

Procter & Gamble

Productschap Granen, Zaden en Peulvruchten, Den Haag 1

Productschap Vee, Vlees en Eieren, Zoetermeer 2

voor de Champignoncultuur, Horst 2

Promeks Nederland, Harderwijk 1

Technology Centre, Sint-Stevens-Woluwe (België) 1

Platform

Praktijkonderzoek Plant en Omgeving BV, Lelystad / Wageningen 9

Pharmaceuticals, Rotterdam / Cincinatti (Verenigde Staten van Amerika) / Strombeek-Bever / Grimbergen (België) 4 Tuinbouw, Zoetermeer 1

Pie

Plant Protection Institute of the Hungarian, Budapest

Productschap Veevoeder, Den Haag 1 ProSes, Bergen op Zoom 1

Provincie Noord-Holland, Haarlem 1

Prodrive

Productschap Proefstation

Provimi Research and

PSA Peugeot Citroën, La Garenne

Colombes (Frankrijk) 1 Purac Biochem BV, Gorinchem 1 Q Quest International, Bussum / Ashford, Kent (Groot Brittannië) 5 R R & R Mechatronics, Zwaag 2 Uppsala (Zweden) 2 Utrecht 2

Rademaker BV, Culemborg 1

Rapid Bioconsultancy, Katwijk 1

Rademaker Den Boer BV, Dalfsen 1

RDW, Zoetermeer 1

Research Centrum Kalkzandsteenindustrie, Hilversum 1

GmbH, Mannheim (Duitsland) 1 Rijkswaterstaat, Rijswijk 5

REMU Infra Bedrijf NV,

Rexroth Hydraudyne BV., Boxtel 1

Rhein Chemie Rheinau

RHK Technology, Troy (Verenigde Staten van Amerika) 1

Rijngeest Groep Leiden 1

RADI Medical Systems AB,

Remeha BV, Apeldoorn 1

RIKILT, Wageningen 2

Rijk Zwaan, Fijnaart / De Lier 12

RIKZ, Den Haag 8

RIVM, Bilthoven

RIZA,

143

| lijst van gebruikers

Arnhem 6

Robert Bosch GmbH, Stuttgart (Duitsland) 2

van Amerika) 1 Hilversum 1

Roelfstra Consultants BV, Mheer 1

GmbH, Aschheim (Duitsland) 1 Products BV, Rotterdam 1 Enschede 1

Robt. Wood Johnson Medical School, Piscataway (Verenigde Staten

Rockwell Collins (UK) Ltd, Hoofddorp 1

Rockwool/Grodan BV, Roermond 4

Rolan Robotics BV, Zwaag 1

RTC&P, Culemborg 1

RVV, Voorburg 1

Rodenhuis & Verloop BV,

Roessingh Research and Development, Enschede 4 Route 67, Waalre 2

RU Gent (België) 1

ROFIN-SINAR Laser

Royal Haskoning BV, Nijmegen 1

Rubber Resources, Maastricht 1

RWE Solar GmbH, Heilbronn (Duitsland) 1

RSP

Rubber Stichting,

RWTH Aachen (Duitsland) 2

RZ Research BV,

Metslawier 1 Sabic EuroPetroChemicals, Geleen 2 S Saint-Gobain Crystals & Detectors, Nemours (Frankrijk) 2 Schill & Seilacher GmbH & Co., Hamburg (Duitsland) 1 Staten van Amerika) 3

Schuitema NV, Amersfoort 1

SE Carburos Metálicos SA, Madrid (Spanje) 1

Sasol PDT, Enschede 1

Saxion Hogeschool Enschede, Enschede 1

Schlumberger, Cambridge (Groot Brittannië) / Sugarland (Verenigde

Scientia Terrae NV, St. Katelijne-Waver (België) 2

Scuron, Rotterdam 1

Seminis Vegetable Seeds, Enkhuizen / Honselersdijk / Wageningen 7

SENA,

Hilversum 1 Sendt, Roosendaal 1 Sennheiser Electronic, Wedemark (Duitsland) 1 Sensor Sense, Nijmegen 1 Sentron Europe BV, Roden 5 SERC, Utrecht 1 Shell, Amsterdam / Moerdijk / Rijswijk 66 Siemens Nederland NV, Den Haag 2 Sigma Coatings BV, Amsterdam 2 Zaltbommel 10

Silidur Benelux NV, Rotterdam 1

SkyScan, Aartselaar (België) 1

Transformatoren BV, Nijmegen 3

Sint Maartenskliniek, Nijmegen 2

SMARTEC BV, Breda 2

Sioux, Son 1

SMI BV, Enschede 2

Smith & Nephew Nederland BV, Hoofddorp 1

SKF, Nieuwegein /

Smit Draad, Nijmegen 2

Software Benelux BV, Gouda 1

Smit

Solsep BV,

Apeldoorn 1 Solvay Pharmaceuticals BV, Weesp 14 Sondag Voeders BV, Erp 1 Sonion Microtronic Nederland BV, Amsterdam 1 Sonotron BV, Zoetermeer 1 Consultancy, Lelystad 1

Spanbeton BV, Koudekerk a/d Rijn 1

SRON, Utrecht 5

Stavanger (Noorwegen) 1

Spierings Medische Techniek, Nijmegen 1

Staatsbosbeheer, Driebergen 1

Stichting Bio-Medical Premate, Rijswijk 1

Sprenkels

Staring Centrum (SC-DLO), Wageningen 1

Statoil,

Stichting Het Geldersch Landschap, Arnhem 1

Stichting

Technisch Centrum voor de Keramische Industrie, De Steeg 1 Stirling Cryogenics & Refrigeration BV, Son 1 Stork, Amsterdam / Boxmeer / Eerbeek / Gorredijk / Hengelo 8 Waardenburg / Ierland 2

STOWA, Utrecht 3

Structural Laminates BV, Delft 1

Stuurgroep Waddenprovincies, Leeuwarden 1

Herzogenrath (Duitsland) 1

Svasek Hydraulics, Rotterdam 1

Cleveland (Groot Brittannië) 2

Sulzer, Lomm 2

SWOV, Leidschendam 1

Stryker Howmedica BV,

Surface Imaging Systems,

Syncom BV, Groningen 1

Synetix,

Syngenta, Enkhuizen / Ridderkerk / Basel (Zwitserland) / Cleveland (Groot Brittannië) /

Research Triangle Park (Verenigde Staten van Amerika) 11 T T&A SURVEY BV, Amsterdam 1

TalkingHome, Enschede 1

University Darvenitza, Sofia (Bulgarije) 1

TDC Mechatronics, Nieuwegein 2

Techno Fysica BV, Barendrecht 1

4TEC, Den Haag 1

Teijin Twaron BV, Arnhem 1

Technical

Teikoku Oil Co. Ltd.,

Shibuya-Ku (Japan) 1 Telematica Instituut, Enschede 1 Ten Cate Advanced Composites, Nijverdal 1 Texas Instruments Holland BV, Almelo 3

Thales BV, Delft / Eindhoven / Hengelo / Huizen / Baneux (Frankrijk) 24

(Verenigde Staten van Amerika) 1 TLS, Haarlem 1

Thomson Tubes Electroniques, Moirans (Frankrijk) 1

TM Microscopes, Sunnyvale (Verenigde Staten van Amerika) 1

ThermoMicroscopes, Sunnyvale ThreeFive Photonics BV, Houten 5

TMS International BV, Enschede 1

TNO,

Apeldoorn / Delft / Den Haag / Eindhoven / Leiden / Leidschendam / Rijswijk / Soesterberg / Utrecht / Zeist 115 Toyota Central R&D Labs. Inc., Japan 1

Tracerco, Billingham (Groot Brittannië) 1

Consultancy BV, Malden 1

TRUMPF-Laser Nederland, Alphen a/d Rijn 1

Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV, Enschede

Tweehuysen

Twente Solid State

Technology BV, Hengelo 2 Twentsche Kabelfabriek BV, Haaksbergen 1 Twister BV, Rijswijk 2 TYCO Electronics, Den Bosch 1 U UMC St. Radboud, Nijmegen 6

UMC Utrecht 6

Umicore NV, Diepenbeek (België) 1

Unilever Research, Vlaardingen 31

Uniphy

Gymna International, Bilzen (België) 1 Uniqema BV, Gouda 1 Unisign BV, Panningen 1 Universidad de Murcia, Murcia (Spanje) 2 Universita Tor Vergata Roma, Roma (Italië) 1 Universität Heidelberg (Duitsland) 1 Universiteit Gent (België) 1 Universiteit Utrecht Holding BV, Utrecht 2

Universiteits Ziekenhuis Gasthuisberg, Leuven (België) 1

University of Manchester (Groot Brittannië) 1

University of Münster (Duitsland) 1 Urenco Nederland BV, Almelo 1 Urotex Medical BV, Rhenen 1 Utopics BV, Leusden 1

144

jaarverslag 2003

| Lijst van gebruikers

V V. Beta BV, Goor 1

Van der Pluijm Water- en Milieumanagement, Boxtel 1

Instruments BV, Delft 2 Gent (België) 1

VANDIJKE SEMO BV, Scheemda 1

VDO Car Communication Nederland BV, Eindhoven 1

Accountancy-Consultants, Naarden 1 ‘s Gravenland 3

Van Doorne’s Transmissie BV, Tilburg 1

Varian Chrompack International BV, Middelburg 1

VDP Laboratories / SYNTECH, Hilversum 1

Vereenigde Octrooibureau’s, ‘s Hertogenbosch 1

European Technical Center, Oss 1

Vingmed Sound, Horten (Noorwegen) 1

Vitens Laboratorium BV, Zwolle 2

Vogelbescherming Nederland, Zeist 2

VOBN, Veenendaal 1

VP Crypto & Embedded Security SafeNet BV, Vught 1

Veenstra

Vereniging Natuurmonumenten,

Vertex Pharmaceuticals Incorporated, San Diego (Verenigde Staten van Amerika) 1

Vienna University of Technology, Vienna (Oostenrijk) 1

Van Essen VARTEC NV,

VEWIN, Rijswijk 1

VIRAN, Den Haag 1

Viscotek

Vodafone Group, Maastricht 2

Vredestein Banden BV, Enschede 1

VU Medisch Centrum Amsterdam 2 W WAAG Society, Amsterdam 1

Waddenvereniging, Harlingen 1

University of Technology, Warsaw (Polen) 1 Wieden, Meppel 1

Wageningen Centre for Food Sciences, Wageningen 1

Wärtsilä Nederland BV, Zwolle 3

Waterschap Veluwe, Apeldoorn 1

Waterschap Aa, Boxtel 1

Weidmüller BV, Hilversum 1

Warsaw

Waterschap Reest en

Westeinde Ziekenhuis, Den Haag 1

Westelijke Land- en Tuinbouw Organisatie-WLTO, Haarlem 1 WITCO Organosilicons, Tarrytown (Verenigde Staten van Amerika) 1 Witteveen en Bos, Deventer 2 WL - Delft Hydraulics, Delft 14 X Xensor Integration BV, Delfgauw 6 X-Flow BV, Enschede 1 Xsens, Enschede 3 Y Yamanouchi Europe BV, Leiderdorp 5 Z Zelder BV, Gennep 1

Zimmer BV, Amersfoort 1

Dordrecht 1 Zwanenberg Food Group, Almelo 1

ZMBH, Heidelberg (Duitsland) 1

Zuiveringsschap Hollandse Eilanden,

| Jurykamers en commissies

JURYKAMER 0188 Dr.ir. M.H.M. Ellenbroek Dutch Space BV, Leiden _ Prof.dr.ir. F.C.A. Groen Universiteit van Amsterdam _ Prof.dr. S.J.M.H. Hulscher Universiteit Twente _ Ir. D. Jansen ECN, Petten _ Prof.dr. G.J. de Jong Universiteit Utrecht _ Prof.dr.ir. A.P.G. Kieboom DSM Food Specialities, Delft en Universiteit Leiden _ Prof.dr. J. Mellema Universiteit Twente _ Dhr. J.A. Ooms Spark Holland BV, Emmen _ Drs. W. Pelt Ministerie van Defensie, Den Haag _ Prof.dr.ir. P.C. Struik Wageningen Universiteit _ Dr.ir. T. Verheggen Shell Research and Technology Centre, Amsterdam _ Prof.dr.ir. A.P.M. Zwamborn TNO-FEL, Den Haag.

JURYKAMER 0189 Dr. W.J.P. van Enckevort Katholieke Universiteit Nijmegen _ Prof.dr.dipl.ing. D.K. Hammer Technische Universiteit Eindhoven _ Ing. K.B. Heuperman Ministerie van Economische Zaken, Den Haag _ Prof.dr. J. Hille Rijksuniversiteit Groningen _ Prof.dr.ir. Th. de Jong Technische Universiteit Delft _ Prof.dr. A.C.C. Kalker Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Prof.dr. G.J. Koomen Universiteit van Amsterdam _ Prof.dr.ir. W.J. Mortier ExxonMobil Chemical Europe Inc., Machelen _ Drs. P.F. Noordervliet VNCI, Leidschendam _ Prof.dr. A.J.J. van Ooyen DSM Food Specialties, Delft _ Prof.dr. F.C. Schüller NRG Fuels, Actinides & Isotopes, Petten _ Prof.dr.ir. E.F. Steennis Technische Universiteit Eindhoven.

JURYKAMER 0190 Ir. P.T. Alderliesten ECN, Petten _ Prof.dr.ir. A. van den Berg Universiteit Twente _ Prof.dr. A.H.J. Bisseling Wageningen Universiteit _ Prof.dr. P. Groeneboom Technische Universiteit Delft _ Ir. C.J. Heuzeveldt Acordis Industrial Fibers BV, Arnhem _ Dr. J.J.M. Hooman Katholieke Universiteit Nijmegen _ Dr.ir. A.J. Huis in ‘t Veld TNO Institute of Industrial Technology, Eindhoven _ Prof.dr.ir. J.A. Mulder Technische Universiteit Delft _ Ir. M.G.J. Schasfoort Shell Global Solutions International BV, Amsterdam _ Ir. J.H. van der Veen Stichting Toekomstbeeld der Techniek, Den Haag _ Prof.dr. R. Verpoorte Universiteit Leiden _ Ir. M.A.G. Vorstman Technische Universiteit Eindhoven.

JURYKAMER 0191 Ir. R.J. Asjes Philips Centre for Manufacturing Technology, Eindhoven _ Prof.dr.ir. P.G. Bakker Technische Universiteit Delft _ Dr. J.H. Bitter Universiteit Utrecht _ Prof.dr.ir. S.C. Borst Technische Universiteit Eindhoven _ Dr. E. Brück Universiteit van Amsterdam _ Prof.dr.ir. W.C. van Etten Universiteit Twente _ Drs. J.C. Groeneveld FHI, Amersfoort _ Dr. M.B. van Herk NKI, Amsterdam _ Dr.ir. H.R.J.M. Hoogenboom BioQuest BV, Maastricht _ Drs. M.J.A. van der Varst Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Zoetermeer _ Prof.ir. A.C.W.M. Vrouwenvelder TNO Bouw, Delft _ Prof.dr.ir. P.J.G.M. de Wit Wageningen Universiteit.

JURYKAMER 0192 Dr. M.H.J.M. de Croon Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr. A.J.M. Driessen Rijksuniversiteit Groningen _ Prof.dr. P.J. French Technische Universiteit Delft _ Dr. W.J.C. Genuit Shell Research and Technology Centre, Amsterdam _ Prof.dr.ir. E.W.C. van Groesen Universiteit Twente _ Ir. P.M.J. Janssen D HV Water BV, Amersfoort _ Prof.dr. P.K. Larsen Katholieke Universiteit Nijmegen _ Dr. W.H. Lindhout Wageningen Universiteit _ Prof. V.B.F. Mathot DSM Research BV, Geleen _ Prof.dr. C.J.L.M. Meijer Vrije Universiteit Amsterdam _ Drs. P.C. Muller Rijksuniversiteit Groningen _ Ir. A. Roelfzema WL - Delft Hydraulics, Delft.

JURYKAMER 0193 Prof.dr. A. Brouwer Vrije Universiteit Amsterdam _ Dr. J.H. Brouwer TNO-NITG, Utrecht _ Dr. A.W. Griffioen AZ Maastricht _ Drs. H. van Halewijn Diamond Tools Group BV, Nijmegen _ Dr.ir. A.E.M. Janssen Wageningen Universiteit _ Prof.dr.ir. J.T.F. Keurentjes Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr. J.C.J.M. de Kroon Katholieke Universiteit Nijmegen _ Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer Technische Universiteit Delft _ Dr. C. le Pair ex-directeur STW, Utrecht _ Dr.ir. P.L.A. Roelse Philips Semiconductors, Eindhoven _ Prof.dr. A.J. van der Schaft Universiteit Twente _ Dr. A.M. Vredenberg Universiteit Utrecht.

JURYKAMER 0194 Prof.dr. J.M. Bogaard voorheen Erasmus MC, Rotterdam _ Dr.ir. L. Broers Nunhems Zaden BV, Haelen _ Prof.dr. F.M. Dieleman Universiteit Utrecht _ Prof.dr.ir. B.J. Geurts Universiteit Twente _ Dr.ir. R. ter Haar Uniqema BV, Gouda _ Prof.dr.ir. M. Koornneef

145

146 | Jurykamers en commissies

jaarverslag 2003

Wageningen Universiteit _ Prof.dr. W.J. Quax Rijksuniversiteit Groningen _ Dr. V. Reid DSM Venturing & Business Development, Heerlen _ Dr.ir. H.W.J. Russchenberg Technische Universiteit Delft _ Dr. H.A.M. Seelen Instituut voor Revalidatievraagstukken, Hoensbroek _ Dr. N.A.J.M. Sommerdijk Technische Universiteit Eindhoven.

JURYKAMER 0195 Prof.dr. R. van Driel Universiteit van Amsterdam _ Prof.dr. H.C. Gerritsen Universiteit Utrecht _ Ir. N. Gevers Vredestein Banden BV, Enschede _ Prof.dr.ir. J. Hellendoorn Technische Universiteit Delft _ Dr. T.H. van Kuppevelt Universitair Medisch Centrum St. Radboud, Nijmegen _ Dr.ir. P.N.L. Lens Wageningen Universiteit _ Dr. K. Poelstra Rijksuniversiteit Groningen _ Dr.ir. K.J. Ptasinski Technische Universiteit Eindhoven _ Dr. F. Roozeboom Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Dr.ir. G.J.M. Smit Universiteit Twente _ Ing. J.J. Smits TNO Industrie Eindhoven _ Prof.ir. A.F. van Tol GeoDelft, Delft.

JURYKAMER 0196 Dr. D.G.M. Beersma Rijksuniversiteit Groningen _ Dr. H. van Dop Universiteit Utrecht _ Dr.ir. J.M. Festen VU Medisch Centrum Amsterdam _ Prof.dr.ir. F.W. Jansen Technische Universiteit Delft _ Dr. J.J.M. Janssen Unilever, Vlaardingen _ Dr. J.A.L. van Kan Wageningen Universiteit _ Prof.dr. C.E. Koning Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr.ir. J. Meijer Universiteit Twente _ Dr. C.J.M. van Rijn Aquamarijn Microfiltration BV, Hengelo (Gld) _ Mw. M. Soliman SABIC Research, Geleen _ Prof.dr.ir. F.N. van de Vosse Technische Universiteit Eindhoven _ Ir. H.C.J. van Wijngaarden MARIN, Wageningen.

BESTUURSLEDEN NANONED Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt, voorzitter Universiteit Twente _ Prof.dr. H. van Houten Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Prof.dr. J.A. Put _ DSM Research BV, Geleen _ Prof.dr. G.Th. Robillard Biomade Technology Foundation, Groningen _ Prof.dr. H.W.M. Salemink Technische Universiteit Eindhoven _ Ir. D.Ph. Schmidt TNO-TPD, Delft _ Waarnemer: Drs. J.R.G. Bakker Ministerie van Economische Zaken, Den Haag _ Secretariaat: Dr. C.A.M. Mombers en mw. M.H. la Grand STW, Utrecht.

DAGELIJKS BESTUUR PRORISC Prof.dr.ir. A.H.M. van Roermund, voorzitter Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr. J.R. Long Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. B. Nauta Universiteit Twente _ Dr.ir. M.J.M. Pelgrom Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Dr.ir. P.C.W. Sommen Technische Universiteit Eindhoven _ Secretariaat: Dr. W.H. Segeth en mw.drs. H.R. Varwijk STW, Utrecht.

ORGANISATIE PRORISC SYMPOSIA Dr.ir. N.P. van der Meijs, voorzitter Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. G. Gielen Katholieke Universiteit Leuven (België) _ Dr.ir. B. Gosselin Fac. Polytechnique de Mons (België) _ Prof.dr.ir. J.L. van Meerbergen Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Prof.dr.ir. B. Nauta Universiteit Twente _ F. Petré IMEC, Leuven (België) _ Prof.dr.ir. W. Philips RU Gent (België) _ Dr.ir. W.A. Serdijn Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. C.H. Slump Universiteit Twente _ D. Stroobandt _ Rijksuniversiteit Gent (België) _ Secretariaat: Dr. W.H. Segeth en mw.drs. H.R. Varwijk STW, Utrecht.

ORGANIZING COMMITTEE SAFE Prof.dr.ir. C. Claeys, voorzitter IMEC, Leuven (België) _ Prof.dr. P.J. French Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.-ing. L.M.F. Kaufmann Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr. W. Krautschneider Technical University of Hamburg-Harburg (Duitsland) _ Prof.dr. P.M. Sarro Technische Universiteit Delft _ Prof. dr. J. Schmitz Universiteit Twente (sinds augustus) _ Prof.dr. H. Wallinga Universiteit Twente _ Secretariaat: Dr. P.C. Schuddeboom en mw.drs. H.R. Varwijk STW, Utrecht.

PLATFORM SCHONE EN ZUINIGE VERBRANDING Prof.dr. L.P.H. de Goey, voorzitter Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr. R.S.G. Baert TNO Wegtransport, Delt _ Prof.dr.ir. G. Brem TNO-MEP, Apeldoorn _ Ir. F.N. Breussin _ TNO-TPD, Delft _ Ir. P.D.J. Hoppesteyn Corus Staal NV, IJmuiden _ Ir. J. Kruithof DAF Trucks NV, Eindhoven _ Prof.dr. H.B. Levinsky NV Nederlandse Gasunie, Groningen _ Prof.dr.ir. Th.H. van der Meer Universiteit Twente _ Prof.dr. J.J. ter Meulen Katholieke Universiteit Nijmegen _ Dr.ir. C.J.A. Pulles Gastec NV, Apeldoorn _ Dr. L.P.L.M. Rabou ECN, Petten Prof.dr.

| jurykamers en commissies

D.J.E.M. Roekaerts Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.-ing. H. Spliethoff Technische Universiteit Delft _ Secretariaat: Dr. L.J. Korstanje en mw. A.P. Peeters _ STW, Utrecht.

PLATFORM SENSORTECHNOLOGIE Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer, voorzitter Technische Universiteit Delft _ Ir. J. Balendonck IMAG BV, Wageningen _ Dr. W.P. van Bennekom Universiteit Utrecht _ Dr. Th.H. Gieling IMAG BV, Wageningen _ Drs. J.C. Groeneveld FHI, Amersfoort _ Ir. W. Jouwsma Bronkhorst High-Tech BV, Ruurlo _ Dr. J.P. Kappelhof NVPT, Zoetermeer _ Ing. H.Th. Klein Wolterink Applied Instruments, Middelburg _ Ir. H. Leeuwis LioniX BV, Enschede _ Dr.ir. M.G.H. Meijerink TNO-TPD, Delft _ Dr.ir. W. Olthuis Universiteit Twente _ Ing. P. Petersen FHI, Amersfoort _ A.W. van Schadewijk Syntens, Breda _ Dr. R.M.J. Sillen Hogeschool van Utrecht _ S. Teughels IMEC, Leuven (België) _ Secretariaat: Dr. P.C. Schuddeboom en dhr. N. Voskamp STW, Utrecht.

PROGRAMMACOMMISSIE ENERGIE-ONDERZOEK Ir. J.P. van Soest, voorzitter Centrum voor Energiebesparing en Schone Technologie, Delft _ Prof.ir. C. Daey Ouwens Technische Universiteit Eindhoven/ECN, Petten _ Dr. M. Hisschemöller Vrije Universiteit Amsterdam _ Dr. C.A.M. van der Klein ECN, Petten _ Ir. G.R. Küpers KandT Manangement BV, Rijswijk _ Dr. R.P.M. Kemp Universiteit Maastricht _ Prof.dr. J. van der Pligt Universiteit van Amsterdam _ Prof.dr. W.C. Turkenburg Universiteit Utrecht _ Ing. J. van de Velde NOVEM, Utrecht _ Mw.prof.dr.ir. M.P.C. Weijnen Technische Universiteit Delft _ Secretariaat: Mw.drs. A. ten Berge NWO-MaGW Den Haag.

STUURGROEP ENERGIE-ONDERZOEK Prof.mr.dr.ir. S.C. Santema, voorzitter Technische Universiteit Delft _ Dr. L.J. Korstanje STW, Utrecht _ Mw.drs. L. Perbal Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Zoetermeer _ Ir. G.C. van Uitert Ministerie van Ecomomische Zaken, Den Haag _ Dr. F.M. Witte NOVEM, Utrecht _ Waarnemer namens programmacommissie: Ir. J.P. van Soest Centrum voor Energiebesparing en Schone Technologie, Delft _ Secretariaat: Mw.drs. A. ten Berge NWO-MaGW, Den Haag.

PROGRAMMACOMMISSIE ETHIEK, ONDERZOEK EN BESTUUR Prof.mr. A. Soeteman, voorzitter Vrije Universiteit Amsterdam _ Drs. S.E. Bastijn Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Den Haag _ Prof.dr. I.D. de Beaufort Erasmus Medisch Centrum Rotterdam _ Prof.dr. M.A.P. Bovens Universiteit Utrecht _ Ir. P.J.M. Keet Jr Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Den Haag _ Prof.dr. M.J.A.A. Korthals Wageningen Universiteit en Researchcentrum _ Prof.dr. A.W. Musschenga Vrije Universiteit Amsterdam _ Prof.dr. F.W. Saris Universiteit Leiden _ Ir. D.Ph. Schmidt TNO-TPD, Delft _ Prof.dr. R. Vos Universiteit Maastricht _ Contactpersoon voor Technologisch Onderzoek: Mr. M.M.L. Konings STW, Utrecht.

PROGRAMMACOMMISSIE FREEBAND Dr.ir. E.J. Sol, voorzitter TNO Industrie, Eindhoven _ Prof.dr. J. Aasman TNO Telecom, Leidschendam _ Prof.dr. J. Bruijning TNO Telecom, Leidschendam _ Dr.ir. E.H. Eertink Telematica Instituut, Enschede _ Prof.ir. A.M.J. Koonen Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr.ir. R.L. Lagendijk Technische Universiteit Delft _ Ir. H.B. Langeraar Thales Nederland BV, Hengelo _ F. Panken Lucent Technologies Nederland BV, Hilversum _ Prof.dr.ir. C.H. Slump Universiteit Twente _ F. Snijders Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Dr. B.H. Verbeek JDS Uniphase Netherlands BV, Eindhoven _ Ir. P.J. van Vliet TNO-FEL, Den Haag _ Ir. J.J. de Waal Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV, Enschede _ Secretariaat: Dr.ir. F.A. Karelse STW, Utrecht.

PROGRAMMACOMMISSIE GEDISPERGEERDE MEERFASESTROMING Prof.dr.ir. M.M.C.G. Warmoeskerken, voorzitter Unilever Research Laboratorium, Vlaardingen _ Prof.dr. H.E.A. van den Akker Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. J.J.H. Brouwers Technische Universiteit Eindhoven _ Ir. G.W. Colenbrander Shell Research and Technology Centre, Amsterdam _ Prof.dr.ir. J.A.M. Kuipers Universiteit Twente _ Prof.dr. D. Lohse Universiteit Twente _ Prof.dr.ir. F.T.M. Nieuwstadt Technische Universiteit Delft _ Ir. D.W. van der Plas Corus Research and Development, IJmuiden _ Dr. A.I. Stankiewicz DSM Research, Geleen _ Dr.ir. R.E. Uittenbogaard WL - Delft Hydraulics, Delft _ Waarnemers: Dr. L.J. Korstanje STW, Utrecht _ Dr. C.J.G.M. Langerak Senter, Den Haag _ Secretariaat: Dr. E.E.W. Bruins FOM, Utrecht.

147

148

| Jurykamers en commissies

jaarverslag 2003

STUURGROEP GEDISPERGEERDE MEERFASESTROMING Drs. H.G. van Vuren, voorziter FOM, Utrecht _ Drs. F.J.G. van de Linde STW, Utrecht (tot 1 november) _ Dr. C.A.M. Mombers STW, Utrecht (sinds november) _ Drs. K. Vijlbrief Ministerie van Economische Zaken _ Secretariaat: Dr. E.E.W. Bruins FOM, Utrecht.

PROGRAMMACOMMISSIE JACQUARD Prof.dr. J.C. van Vliet, voorzitter Vrije Universiteit Amsterdam _ Prof.dr.ir. M. Aksit Universiteit Twente _ Prof.dr. J.A. Bergstra Universiteit Amsterdam _ Prof.dr.ir. J. Bosch Rijksuniversiteit Groningen _ Prof.dr. S. Brinkkemper Vrije Universiteit Amsterdam _ Drs. F. A. von Dewall _ ING Bank, Amsterdam _ Ing. G. Florijn Software Engineering Research Centre, Utrecht _ Dr. J. van der Heijden Philips Research Laboratories Eindhoven _ Prof.dr. P. Klint Centrum voor Wiskunde en Informatica Amsterdam _ Prof.dr.ir. M.J. Plasmeijer Katholieke Universiteit Nijmegen _ Ing. R.J.H. Tolido Cap Gemini Ernst & Young Nederland BV, Utrecht _ Prof.dr. B.W. Watson Technische Universiteit Eindhoven _ Dr.ir. G.M. Wijers Technische Universiteit Delft en Morgan Chambers BV, Amsterdam _ Waarnemers: Dr.ir. J.A. Julianus Ministerie van Economische Zaken, Den Haag _ Drs. H.J.T. Bisseling Senter, Den Haag _ Dr. W.H. Segeth STW, Utrecht _ Secretariaat: Drs. M.A.G.J. Leenaars NWO, Den Haag _ Dr. M. Kas NWO, Den Haag.

PROGRAMMACOMMISSIE PRIORITEITSPROGRAMMA MATERIALEN Prof.dr.ir. J.G.H. Joosten, voorzitter DSM Research BV, Geleen _ Prof.dr.ir. J. Blaauwendraad Technische Universiteit Delft _ Prof.dr. R. Boom Corus Research, Development & Technology, IJmuiden _ Prof.dr. J.Th.M. De Hosson Rijksuniversiteit Groningen _ Prof.dr. P.J. Lemstra Technische Univeristeit Eindhoven _ Prof.dr. M.A.J. Michels Shell, Amsterdam _ Prof.dr. D.J. Sikkema Akzo Nobel, Arnhem _ Prof.dr. G.J. Vancso Universiteit Twente _ Dr. M.P.A. Viegers Philips CFT, Eindhoven _ Waarnemers: Drs. J.W.A. van Ernst Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Zoetermeer _ Drs. B. Bolhuis Ministerie van Ecomomische Zaken Den Haag _ Dr. L.J. Korstanje STW, Utrecht _ Ir. C.W. Struijk NWO-CW, Den Haag _ Secretariaat: Dr.ir. P.A.T.T. van Veenendaal FOM, Utrecht.

PROGRAMMACOMMISSIE PROCESVERNIEUWING VOOR EEN SCHONER MILIEU Prof.dr. A. Bruggink DSM Research BV, Geleen _ Prof.dr. M.R. Egmond Unilever Research, Vlaardingen _ Prof.dr. J.A. Moulijn Technische Universiteit Delft _ Prof. dr. R. Wever Universiteit van Amsterdam _ Contactpersonen stichtingen: Dr. L.B.J. Vertegaal NWO-CW/ACTS, Den Haag _ Drs. N.H.C.M. Boots STW, Utrecht.

PROGRAMMACOMMISSIE PROGRESS Drs. E.P.C. van Utteren, voorzitter voorheen Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Ir. A. van Ardenne ASTRON, Dwingeloo _ Drs. H.J.T. Bisseling Senter, Den Haag _ Prof.drs. M. Boasson Universiteit van Amsterdam _ Ir. F. van der Borg Vanderlande Industries, Veghel _ Dr.ir. J.F. Broenink Universiteit Twente _ Prof.dr. H. Corporaal Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr.ir. E.F.A. Deprettere Universiteit Leiden _ Dr. R. Hamberg Océ-Nederland BV, Venlo _ Ir. W. Hendriksen Route 67, Waalre _ Dr. M. Kas NWO-EW, Den Haag _ Ir. N.R. Malotaux N R Malotaux - Consultancy, Bilthoven _ Ir. K.H.W. Pasman TNO-FEL, Den Haag _ Prof.dr. M. Rem Technische Universiteit Eindhoven _ Drs. W.F. Tostmann Ministerie van Ecomomische Zaken, Den Haag _ Prof.dr. S. Vassiliadis Technische Universiteit Delft _ Ir. J.J. de Waal Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV, Enschede _ Secretariaat: Dr.ir. F.A. Karelse en mw.drs. M. Schweizer STW, Utrecht.

STUURGROEP PROGRESS Drs. F.J.G. van de Linde, voorzitter STW, Utrecht (tot 1 november) _ Dr. C.A.M. Mombers, voorzitter STW, Utrecht (sinds november) _ Drs. R.H. Bourgonjon Philips Consumer Electronics, Eindhoven _ Dr. A.P. Meijler NWO-EW, Den Haag _ Drs. K. Vijlbrief Ministerie van Economische Zaken, Den Haag _ Vertegenwoordiger programmacommissie: Drs. E.P.C. van Utteren voorheen Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Secretariaat: Dr.ir. F.A. Karelse en mw.drs. M. Schweizer STW, Utrecht.

PROGRAMMACOMMISSIE SCHEIDINGSTECHNOLOGIE Prof.dr.ir. A. Bliek Universiteit van Amsterdam _ Prof.dr.ir. R.M. Boom Wageningen Universiteit _ Prof.dr.ir. A.B. de Haan Universiteit Twente _ Prof.dr.ir. J.T.F. Keurentjes Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr.ir. L.A.M. van der Wielen Technische Universiteit Delft. Contactpersonen stichtingen: Dr. I.S. Ridder NWO-CW, Den Haag _ Dr.ir. C.L.M. Marcelis STW, Utrecht.

| jurykamers en commissies

PROGRAMMACOMMISSIE TISSUE ENGINEERING Prof.dr. J. Feijen, voorzitter Universiteit Twente _ Prof.dr. W.G. van Aken em. Universiteit Twente _ Dr. R.A. Bank TNO Preventie en Gezondheid, Leiden _ Prof.dr. C.A. van Blitterswijk IsoTis NV, Bilthoven/Universiteit Twente _ Dr. R.A.F.M. Chamuleau AMC, Amsterdam _ Dr. W.J.A. Dhert Universitair Medisch Centrum Utrecht _ Dr. P.A. Doevendans Universiteit van Maastricht _ Prof.dr. E.A. Dzierzak Erasmus Universiteit Rotterdam _ Prof.dr. C.G. Figdor Universitair Medisch Centrum St. Radboud, Nijmegen _ Prof.dr. K. de Groot IsoTis NV, Bilthoven _ Prof.dr. J.A. Jansen Katholieke Universiteit Nijmegen _ Mw.dr. C.L. Mummery NIOB, Utrecht _ Prof.dr. A.J. Rabelink UMC, Utrecht _ Contactpersonen stichtingen: Drs. S. Ellenbroek ZonMW, Den Haag _ Drs. N.H.C.M. Boots STW, Utrecht.

PROGRAMMACOMMISSIE WISKUNDE TOEGEPAST Prof.dr.ir. P. Wesseling, voorzitter Technische Universiteit Delft _ Dr. J.L. van den Berg TNO Telecom, Leidschendam _ Prof.dr.ir. E.W.C. van Groesen Universiteit Twente _ Prof.dr.ir. A.E. Mynett WL - Delft Hydraulics, Delft _ Prof.dr.ir. H.C.A. van Tilborg Technische Universiteit Eindhoven _ Contactpersonen stichtingen: Dr. A.P.L. Zandee NWO-EW, Den Haag _ Dr. R.D.T. Janssen STW, Utrecht.

VERNIEUWINGSIMPULS COMMISSIES VENI-COMMISSIE 1 Prof.dr.ir. P.P.J. van den Bosch Technische Universiteit Eindhoven _ Dr. H.J. Kappen Katholieke Universiteit Nijmegen _ Prof.dr. L.K. Nanver Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. D.J. Rixen Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. J.J.W. van der Vegt Universiteit Twente.

VENI-COMMISSIE 2 Prof.dr.ir. J.J. Bosch Rijksuniversiteit Groningen _ Dr. E. Brück Universiteit van Amsterdam _ Dr. J.A.M. van der Mullen Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr. P.M. Sarro Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. A.F.W. van der Steen Erasmus Medisch Centrum Rotterdam.

VIDI-COMMISSIE 1 Dr. A. den Boef ASML, Veldhoven _ Prof.dr.ir. M.C.M. van Loosdrecht Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. Th.H. van der Meer Universiteit Twente _ Prof.dr.ir. M.J. Plasmeijer Katholieke Universiteit Nijmegen _ Prof.dr. A.T.A.M. de Waele Technische Universiteit Eindhoven.

VIDI-COMMISSIE 2 Prof.dr.ir. J.J.M. Braat Technische Universiteit Delft _ Dr.ir. J.G.M. van der Grinten NMi Certin BV, Dordrecht _ Dr.ir. A. de Kraker Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr.ir. C.H. Slump Universiteit Twente _ Prof.dr.ir. J.H.A. de Smit Enschede.

VICI-COMMISSIE Prof.dr. E.H.L Aarts Philips Research Laboratories, Eindhoven (tot september) _ Dr. J. van der Heijden Philips Research Laboratories Eindhoven (vanaf september) _ Prof.dr. B.P.F. Jacobs Katholieke Universiteit Nijmegen _ Prof.dr. R. Krishna Universiteit van Amsterdam _ Prof.dr. J. Schmidt Universiteit Leiden _ Prof.dr.ir. C.P.A. Wapenaar Technische Universiteit Delft.

149

150

jaarverslag 2003

| Lijst van afkortingen

ABP

Algemeen Burgerlijk

ACTS

Advanced Catalytic

Ministerie van Economische

MARIN

Zaken

Pensioenfonds FOM

Stichting voor Fundamenteel

Instituut Nederland M3

Onderzoek der Materie

Technologies for Sustainability

Maritiem Research

Mega euro (eenheid van 1.000.000 euro)

Aio

Assistent in opleiding

fte

voltijdsequivalent

MER

Millieu-effect Rapportage

AMOLF

FOM-Instituut voor Atoom- en

Gebiedsbestuur

MEDEA+

Micro-Electronics Development

Molecuulfysica (Amsterdam)

GTI

Grote Technologische

ALW

Aard- en Levenswetenschappen (NWO)

AMC

Academisch Medisch Centrum

Academisch Ziekenhuis

Bsik

Besluit subsidies investeringen in de kennisinfrastructuur

CERN

ICT

IOP

deeltjesonderzoek (Genéve)

mensjaar

Informatie- en Communicatie-

MKB

Midden- en Kleinbedrijf

technologie

Medische Wetenschappen

Innovatiegericht Onderzoeksprogramma

ITEA

IWT

(NWO) NCLR

Information Technology for European Advances

Europees centrum voor

for European Applications

Instituten

Nationaal Centrum voor Laser Research (Enschede)

NIMR

Vlaams Instituut voor de

Netherlands Institute for Metals Research

COLLNET

Collaboration Network

bevordering van het Weten-

CPO

Catalytic Partial Oxidation

schappelijk Technologisch

CUR

Civieltechnisch Centrum

onderzoek in de industrie

NKI

Nederlands Kankerinstituut

NV tot Keuring van

NLR

Nationaal Lucht- en

Uitvoering Research en

KEMA

College van Bestuur

Chemische Wetenschappen (NWO)

CWI

DIMES

Koninklijk Instituut van

KIWA

Keuringsinstituut voor

KLM

KNAW

NRG

Dienst Landbouwkundig

Wetenschappen KNMI

Stichting Energieonderzoek

Nuclear Research and Consultancy Group (ECN en KEMA)

NWO

Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk

Koninklijke Nederlandse Akademie van

Nederlandse Onderneming voor Energie en Milieu

Koninklijke Luchtvaart Maatschappij

Nederlandse Omroep Bedrijven

NOVEM

Waterleidingartikelen NV

Submicrontechnologie

Onderzoek

NOB

Ingenieurs

Delfts Instituut voor Micro-elektronica en

DLO

KIvI

Deutsche Forschungsgemeinschaft

kilo euro

Ruimtevaartlaboratorium

(eenheid van 1.000 euro)

Centrum voor Wiskunde en Informatica

DFG

Nederlands Instituut voor Zuivelonderzoek

Elektrotechnische Materialen

Regelgeving CvB

NIZO

Onderzoek OCW

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut

Oio

Onderzoeker in opleiding

Centrum Nederland

KPN

Koninklijke PTT Nederland

OTP

Open Technologieprogramma

ESA

European Space Agency

KUN

Katholieke Unversiteit

PCT

Patent Co-operation Treaty

ESTEC

European Space Research

Nijmegen

PIONIER

Persoonsgerichte Impuls

ECN

and Technology Centre EU

Europese Unie

EUR

Erasmus Universiteit Rotterdam

Exacte Wetenschappen (NWO)

LNV

MaGW

Ministerie van Landbouw,

voor Onderzoekgroepen

Natuur en Voedselkwaliteit

met Nieuwe Ideeën voor Excellente Research

Maatschappij en Gedragswetenschappen (NWO)

PPM

Prioriteitsprogramma Materialen

| lijst van afkortingen

PROFETAS

PROtein Foods,

TNO-TPD TU TNO Technisch Physische

Environment, Technology and Society

TNO Wegtransportmiddelen

Technische Universiteit

on Embedded Systems

TUD

Technische Universiteit Delft

and Software

TUE

Technische Universiteit

PROGRESS Program for Research

ProRISC

Dienst TU TNO-WT

Program for Research

Eindhoven

on Integrated Systems

Technische Wetenschappen

and Circuits

Universitair Docent

R&D

Research & Development

UHD

Universitair Hoofddocent

RIVM

Rijksinstituut voor de

Universiteit Leiden

Volksgezondheid en

Universiteit Maastricht

Milieuhygiëne

UMC

Universitair Medisch Centrum

Rijksinstituut voor

Universiteit Twente

Zuivering van Afvalwater

Universiteit Utrecht

RUG

Rijksuniversiteit Groningen

UvA

Universiteit van Amsterdam

SAFE

Semiconductor Advances

VNO/NCW

Verbond Nederlandse

RIZA

for Future Electronics SBIR

Ondernemingen/Nederlands

Small Business Innovative Research

Staring Centrum

SERC

Science Engineering Research Council

Christelijk Werkgeversverbond VROM

Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer

VSNU

Vereniging van Samenwerkende

S&P-TNO

Strategie en Programma TNO

Nederlandse Universiteiten

SRON

Stichting Ruimte-onderzoek

Vrije Universiteit

Nederland

VWS

Ministerie van Volksgezondheid,

SSM

Simon Stevin Meester

TNO

Nederlandse Organisatie

Waterloopkundig Laboratorium

voor Toegepast

Wageningen Universiteit

Natuurwetenschappelijk

WUK

Wacht- en Uitkeringskosten

Onderzoek

ZonMw

ZorgOnderzoek Nederland

TNO-FEL

TNO-MEP

TNO Fysisch en

en NWO-Medische

Elektronisch Laboratorium

Wetenschappen

TNO Milieu, Energie en Procesinnovatie

TNO-NITG

Nederlands Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen TNO

TNO-TM

Welzijn en Sport

TNO Instituut voor Technische Menskunde

151

PROF.DR. JOKE BOUWSTRA

“Wij willen de hoornlaag nabootsen” project: LGT.6117 (pagina 114; interview pagina 116 t/m 118)

Jaarverslag 2003

| Financieel verslag

154

| Balans per 31 december 2003

ACTIVA

jaarverslag 2003

31/12/2003

31/12/2002

119

44.118 82.708 15.580 17.648 762 99 28

44.048 306 13.282 12.283 524 45 94

160.943

70.582

45 4.116

45 1.966

4.161

2.011

165.223

72.664

VASTE ACTIVA Materiële vaste activa

VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen Subsidie Open Technologieprogramma E Z Subsidie Open Technologieprogramma NWO Speciale fondsen NWO Speciale fondsen derden Debiteuren Te vorderen omzetbelasting Overige vorderingen en overlopende activa

Effecten Liquide middelen Deposito Rekening-courant

TOTAAL ACTIVA

155

| balans per 31 december 2003

PASSIVA

31/12/2003

31/12/2002

-4.859 7.894 11.810

-88.086 4.631 9.405

14.845

-74.050

2.780

2.730

2.780

2.730

73.780 20.194

77.225 16.331

93.974

93.556

38.364 14.918 72

40.540 9.675 213

53.624

50.428

165.223

72.664

EIGEN VERMOGEN Algemene reserve Bestemde reserve Bestemde fondsen

VOORZIENINGEN Voorziening wacht- en uitkeringsgelden

LANGLOPENDE SCHULDEN Toegekende nog niet uitgekeerde bedragen: Open Technologieprogramma Speciale fondsen

KORTLOPENDE SCHULDEN Toegekende nog niet uitgekeerde bedragen: Open Technologieprogramma Speciale fondsen Crediteuren en overlopende passiva

TOTAAL PASSIVA

156

| Staat van baten en lasten over 2003

BATEN

Subsidie Open Technologieprogramma NWO Subsidie Open Technologieprogramma E Z Subsidie Speciale Fondsen NWO Subsidie Speciale Fondsen derden Opbrengsten kennishandel Subtotaal baten uit normale operationele bedrijfsvoering Financiële baten en lasten Subtotaal financiële baten en lasten Bijzondere baten Subtotaal bijzondere baten Totaal baten

jaarverslag 2003

Begroting 2003

2003

2002

27.000 19.000 2.921

27.000 19.195 5.600 8.416 2.743

24.618 17.930 12.603 8.154 3.153

48.921

62.954

66.458

135

167

135

167

81.000

48.921

144.089

66.625

32.000 8.000

33.372 5.197 6.223 6.328

40.289 7.761 4.908 6.255

40.000 3.310 -

51.120 2.844 52 448 730

59.213 3.055 114 495 508

43.310

55.194

63.385

5.611

88.895

3.240

LASTEN Toekenningen onderzoeksprojecten: Open Technologieprogramma Toekenning Speciale Fondsen OCW/ NWO Toekenning Speciale Fondsen derden Toekenning Speciale Fondsen intern Totaal toekenningen Algemene beheerskosten Afschrijvingen Kosten kennishandel Dotatie voorziening wacht- en uitkeringsgelden Totaal lasten Resultaat

157

| Resultaat en resultaatbestemming 2003

2003

2002

Resultaat Resultaat op normale operationele bedrijfsvoering Financiële baten en lasten Bijzonder resultaat

7.760 135 81.000

3.073 167 -

Totaal resultaat

88.895

3.240

Resultaatbestemming Mutatie bestemde fondsen OCW/NWO Mutatie bestemde fondsen overige derden

-95 2.500

3.523 4.803

Totaal mutatie bestemde fondsen

2.405

8.326

3.263 83.227

80 -5.166

88.895

3.240

Mutatie bestemde reserve Mutatie algemene reserve Bestemd resultaat

158

| Kasstroomoverzicht 2003

jaarverslag 2003

2003

2002

88.895

3.240

52 50

114 53

88.997

3.407

-82.402 -7.959 3.196

-19.470 6.290

-87.165

-13.180

1.832

-9.773

-100

-85

-100

-85

418

11.035

418

11.035

NETTO KASSTROOM

2.150

1.177

Liquide middelen Beginstand liquide middelen Mutatie Eindstand liquide middelen

2.011 2.150 4.161

834 1.177 2.011

KASSTROOM UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN Resultaat Aanpassingen voor: Afschrijvingen Voorzieningen (dotaties en vrijval, per saldo)

Veranderingen in werkkapitaal Toename vorderingen NWO Toename overige vorderingen Toename kortlopende schulden

KASSTROOM UIT INVESTERINGSACTIVITEITEN Investeringen in materiële vaste activa

KASSTROOM UIT FINANCIERINGSACTIVITEITEN Toename langlopende schulden Totaal

159

160

| Grondslagen van de financiële verslaglegging

Inleiding

Het jaarverslag is opgesteld op basis

Speciale fondsen

van historische kosten. Voor zover bij Doelstelling van de Technologie-

de afzonderlijke posten niets anders

Onderzoeksprogramma’s opgenomen

stichting STW is het bevorderen en

is vermeld, zijn de activa en passiva

onder speciale fondsen worden veelal

financieren van technisch-weten-

tegen nominale waarde gewaardeerd;

mede gefinancierd uit afzonderlijke

schappelijk onderzoek in de vorm

activa waar nodig onder aftrek van

en geoormerkte subsidietoezeg-

van projecten en programma’s. Het

voorzieningen.

gingen. Dergelijke subsidies worden

onderzoek dat STW financiert wordt

De Stichting is door de Belasting-

in het jaar van toekenning als bate

geselecteerd op wetenschappelijke

dienst aangemerkt als ondernemer

verantwoord. Toekenningen aan

kwaliteit en op de kans op utilisatie.

voor de omzetbelasting. De door de

onderzoeksprojecten worden ten

Sinds 1989 vormt STW binnen de

overheid verstrekte subsidies blijven

laste van het resultaat gebracht en

Nederlandse Organisatie voor

buiten de heffing.

opgenomen in speciale fondsen. Het nog niet aan onderzoeksprojecten

Wetenschappelijk Onderzoek (NWO)

toegekende deel van geoormerkte

het Gebied Technische Wetenschappen.

Open Technologieprogramma

subsidies wordt als onderdeel van de resultaatbestemming toegevoegd aan

De uitvoering van het merendeel van het onderzoek vindt plaats binnen

De Stichting financiert onderzoeks-

bestemde fondsen als onderdeel van

het Open Technologieprogramma.

projecten en zegt in dit kader bij

het eigen vermogen. Toekenningen

Financiering vindt plaats met subsidie

honorering van een onderzoeks-

aan onderzoeksprogramma’s worden

NWO (60 procent) en EZ (40 procent).

project een bedrag toe voor de duur

ten laste van het resultaat gebracht

Daarnaast worden programma’s

van het project. De hieruit voort-

en komen als onderdeel van de resul-

uitgevoerd mede met geoormerkte

vloeiende verplichtingen worden

taatbestemming ten laste van de

financiering van subsidiegevers.

in het jaar van honorering als last

betreffende bestemde fondsen.

opgenomen in de staat van baten De jaarrekening is opgemaakt in

en lasten en als verplichting in de

Intern geoormerkte bedragen worden

overeenstemming met Richtlijn 640,

balans opgenomen als ‘toegekende

gevormd ten laste van de algemene

bestemd voor organisaties zonder

nog niet uitgekeerde bedragen

reserve en worden opgenomen in

winstoogmerk, van de Raad voor de

Open Technologieprogramma’. De

bestemde reserves. Toewijzingen

Jaarverslaggeving.

subsidie van Economische Zaken en,

vinden plaats ten laste van het resul-

met ingang van 2003, ook van NWO

taat en komen als onderdeel van de

De jaarrekening van de Technologie-

over enig jaar wordt aan de Stichting

resultaat bestemming ten laste van

stichting STW wordt opgenomen in

toegekend voor het aangaan van

de betreffende bestemde reserve.

de geconsolideerde jaarrekening van

verplichtingen over dat jaar. De sub-

de Nederlandse Organisatie voor

sidie kan worden opgevraagd naar

Wetenschappelijk Onderzoek.

mate de in dit kader aangegane

Bijzondere baten

verplichtingen tot uitbetaling komen. De subsidies worden in het jaar van

De subsidie NWO werd tot en met

toekenning als bate verantwoord.

2002 niet toegekend voor het aangaan van verplichtingen. De subsidie NWO omvatte uitsluitend een toekenning

| grondslagen van de financiële verslaglegging

van middelen op kasbasis voor het

die van NWO toegekend op verplich-

zoeksprogramma’s wordt ten laste

doen van uitgaven in dat jaar.

tingenbasis. In het kader van de

van het resultaat gebracht en komt

wijziging in systematiek is éénmalig

als onderdeel van de resultaatbestem-

Het honoreringsbeleid voor onder-

M3 81 toegekend ter dekking van

ming ten laste van de betreffende

zoeksprojecten daarentegen is mede

de reeds in het verleden aangegane

bestemde reserve. De vergelijkende

gebaseerd op een meerjarenraming

verplichtingen.

cijfers zijn dienovereenkomstig aan-

van de liquiditeitsontwikkeling,

Deze bate is in het resultaat verant-

gepast.

uitgaande van een verondersteld

woord als bijzondere bate.

Het saldo van de speciale fondsen per 31 december 2002 van totaal

kasritme van de uitgaven op gehono-

k3 14.036 is derhalve in de vergelij-

reerde projecten en uitgaande van een verwacht subsidiebeleid. Dit

Stelselwijziging

beleid leidde in combinatie met het

kende cijfers over 2003 opgenomen onder de bestemde reserves

verschil tussen enerzijds de wijze van

Ingevolge Richtlijn 640 (organisaties

(k3 4.631) respectievelijk bestemde

financiering van onderzoeksprojecten

zonder winstoogmerk) van de Raad

fondsen (k3 9.405). De mutatie daarin

en anderzijds de wijze van subsidië-

voor de Jaarverslaggeving alsook de

over 2002 van totaal k3 8.406 is in de

ring door NWO tot een aanzienlijke

richtlijnen van NWO en OCW is een

vergelijkende cijfers over 2003 niet

negatieve algemene reserve van

stelselwijziging doorgevoerd.

als onderdeel van het resultaat opge-

Het nog niet aan onderzoeksprogram-

nomen maar als bestemming van

2002. In de voorgaande jaarrekening

ma’s toegekende deel van aan STW

het resultaat in de bestemde reserves

werd deze post onder het eigen ver-

toegekende geoormerkte bedragen

(k3 80) respectievelijk bestemde fondsen (k3 8.326)

88.157 negatief per 31 december

mogen aangeduid met ‘bestemde

werd ten laste van het resultaat

reserve (te dekken uit toekomstige

opgenomen in Speciale fondsen.

subsidie)’. Deze post weerspiegelde

Ook de intern geoormerkte bedragen

de aangegane verplichtingen ten laste

werden ten laste van het resultaat

van het NWO subsidie waarvoor de

opgenomen onder de Speciale fond-

benodigde middelen op kasbasis pas

sen. Vanaf 2003 wordt het nog niet

De voorziening voor voortzettingen is

eerst zouden worden toegezegd door

toegekende deel van geoormerkte

gezien de aard van de voorziening

NWO in het jaar waarin deze verplich-

bijdragen als onderdeel van de resul-

vanaf 2003 opgenomen onder de toe-

tingen tot afwikkeling zouden komen.

taatbestemming opgenomen in

gekende nog niet uitgekeerde bedra-

Gegeven het kasritme zou het saldo

bestemde fondsen onder het eigen

gen OTP onder de langlopende

‘te dekken uit toekomstige subsidie’

vermogen. De feitelijke toekenning

schulden.

tenderen naar 2,99 maal het bedrag

aan onderzoeksprogramma’s wordt

dat door NWO jaarlijks op kasbasis

ten laste van het resultaat gebracht

De materiële vaste activa ten behoeve

werd toegekend mits het gehan-

en komt als onderdeel van de resul-

van onderzoeksprojecten zijn niet

teerde verplichtingenniveau voor

taatbestemming ten laste van het

langer in de balans opgenomen.

toewijzingen in overeenstemming is

betreffende bestemde fonds.

Investeringen worden direct ten laste

met de daadwerkelijke subsidie-

Intern geoormerkte bedragen worden

van de uitstaande kredieten gebracht.

toekenningen en het veronderstelde

ten laste van de algemene reserve

Tot 2002 werden deze investeringen

kasritme juist blijkt te zijn.

opgenomen onder bestemde reserves.

vervolgens geactiveerd, hetgeen tot

Met ingang van 2003 wordt het subsi-

De feitelijke toekenning aan onder-

uitdrukking kwam in de post ‘geacti-

Overige aanpassingen

161

162

jaarverslag 2003

| Grondslagen van de financiële verslaglegging

veerde lasten’. Het saldo tussen deze post en de afschrijvingen werd als

Resultaat volgens jaarverslag 2002

onderdeel van de resultaatbestem-

Aanpassing materiële vaste activa bureau

-5.137 -29

ming gemuteerd in de post ‘vermogen belegd in materiële vaste activa’.

Mutatie algemene reserve volgens

Vanaf 2003 worden projectgebonden

vergelijkende cijfers

-5.166

activa niet meer geactiveerd. De vergelijkende cijfers zijn aangepast

Eindvermogen in jaarverslag 2002

waardoor de boekwaarde van project-

Aanpassing materiële vaste activa bureau

gebonden activa van k3 8.171 en

Algemene reserve in vergelijkende cijfers

-88.086

de daarmee verband houdende post ‘Vermogen belegd in materiële vaste activa’ niet in de balans zijn opgenomen. Investeringen in materiële vaste activa ten behoeve van het bureau werden op dezelfde wijze verwerkt. Vanaf 2003 worden investeringen direct geactiveerd en niet langer ten laste van de algemene beheerskosten gebracht. Investeringen worden afgeschreven ten laste van het resultaat. De vergelijkende cijfers zijn aangepast. Het deel van de post ‘vermogen belegd in materiële vaste activa’ dat betrekking had op deze activa (k3 71) is toegevoegd aan de algemene reserve en de mutatie daarin over 2002 (k3 29 negatief) maakt deel uit van het exploitatie resultaat over 2002. De aansluiting tussen 2002 en de mutatie daarin en de vergelijkende cijfers 2003 kan als volgt worden weergegeven:

-88.157

163

| Waarderingsgrondslagen voor de balans

Materiële vaste activa

Effecten

De materiële vaste activa omvatten

De effecten zijn gewaardeerd tegen

gereserveerd maar pas ter beschik-

bureau-inventaris en computers

de kostprijs of lagere beurswaarde.

king wordt gesteld na honorering van

project. Hieronder is mede begrepen dat deel van de toekenning dat is

een voortzettingsaanvraag. Bij goed

STW-bureau.

verloop van het onderzoek wordt

De materiële vaste activa zijn gewaarBestemde reserves

voortzetting normaliter gehonoreerd.

vingen. De afschrijvingen worden

De bestemde reserves omvatten

De post ‘toegekende nog niet uitge-

lineair berekend over de aanschaf-

intern geoormerkte bedragen.

keerde bedragen’ Open Technologie-

deerd tegen de aanschafwaarde onder aftrek van de cumulatieve afschrij-

fingswaarde op basis van de

programma en speciale fondsen

verwachte economische levensduur.

omvat derhalve het saldo tussen de

De afschrijvingstermijn bedraagt vier

Bestemde fondsen De bestemde fondsen omvatten toegekende geoormerkte bijdragen

Vorderingen

van derden, voor zover nog niet toegewezen aan onderzoeksprojecten.

De subsidievorderingen omvatten de toegezegde subsidies over het verslagjaar en voorgaande jaren

toewijzingen aan onderzoeksprojecten en de reeds gedane uitgaven

jaar.

Voorzieningen

onder aftrek van reeds gedeclareerde en ontvangen bedragen. De subsidie-

De voorziening voor wacht- en

vorderingen op NWO en EZ worden

uitkringsgelden wordt gevormd ter

opgevraagd naar mate de hieruit

egalisatie van de verwachte kosten

aangegane verplichtingen tot betaling

inzake wacht- en uitkeringsgelden.

komen. De subsidievorderingen

De jaarlijkse dotatie is gebaseerd

hebben hierdoor gedeeltelijk een

op het ervaringspercentage van deze

langlopend karakter.

totale kosten.

De vorderingen zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde, voor

Toegekende nog

zover nodig onder aftrek van een

niet uitgekeerde bedragen

voorziening voor oninbaarheid. Deze subsidievorderingen hebben

De Stichting financiert onderzoeks-

hierdoor gedeeltelijk een langlopend

projecten. Bij honorering van een

karakter.

project wordt ten laste van de staat van baten en lasten een schuld opgenomen voor het totaal beschikbaar gestelde bedrag voor het onderzoeks-

daarop.

164

| Grondslagen voor de staat van baten en lasten

Inleiding

Subsidie

Toekenningen onderzoeksprojecten

Rekening houdend met de hiervoor

De subsidie omvat de over het ver-

De toekenningen betreffen de in

vermelde waarderingsgrondslagen,

slagjaar toegezegde subsidie voor

het verslagjaar toegezegde kredieten

wordt het resultaat bepaald als het

het aangaan van verplichtingen in

voor de gehele looptijd van een

verschil tussen de ontvangen subsi-

dat jaar ten behoeve van het Open

onderzoeksproject.

dietoekenningen enerzijds en de toe-

Technologieprogramma. De subsidie

wijzingen aan onderzoeksprojecten

speciale fondsen omvat de over het

anderzijds alsmede de overige baten

verslagjaar toegekende geoormerkte

en lasten. Voor zover niet anders

bijdragen.

Begroting 2003

vermeld worden baten en lasten

De begroting over 2003 is ter

toegerekend aan het jaar waarop

vergelijking opgenomen in de staat

deze betrekking hebben.

Opbrengsten kennishandel

van Baten en Lasten.

Dit betreffen de bijdragen van het bedrijfsleven aan onderzoeksprojec-

Kasstroomoverzicht

ten alsmede de van het bedrijfsleven ontvangen royalties ingevolge

Het kasstroomoverzicht is opgesteld

octrooien en overeenkomsten inzake

overeenkomstig de indirecte methode.

de resultaten van onderzoeken. De Stichting en de aanvragende onderzoeksinstellingen delen de eigendom van de kennis afkomstig uit de projecten. Eventuele inkomsten uit het verhandelen van kennis worden, onder aftrek van de hiervoor gemaakte kosten en afdrachten aan de Colleges van Bestuur van de universiteiten op basis van de gemaakte afspraken, in principe weer toegekend aan de onderzoeksgroep die de desbetreffende kennis heeft gegenereerd. Deze toekenningen zijn onder de lasten opgenomen. Betaalde octrooikosten zijn in mindering gebracht.

165

166

| Toelichting op de balans

jaarverslag 2003

VASTE ACTIVA Materiële vaste activa Het verloop van de materiële vaste activa gedurende het boekjaar is als volgt weer te geven: Totaal k1

Boekwaarde begin boekjaar

Mutaties in boekjaar: Investeringen Afschrijvingen

100 52

Boekwaarde einde boekjaar

119

Aanschafwaarde einde boekjaar Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde einde boekjaar

De materiële vaste activa omvatten de activa van het STW-bureau. De projectgebonden apparatuur wordt direct geheel gefinancierd uit de toegewezen kredieten en komt niet in de balans tot uitdrukking. Bij afloop van het project worden deze activa om niet overgedragen aan de uitvoerende instelling. De boekwaarde bedraagt k3 8.171 per 31 december 2003 uitgaande van een lineaire afschrijving over de duur van het project.

208 89 119

167

| toelichting op de balans

VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen Toegekende

Subsidie OTP EZ

Saldo 1-1

subsidie

Ontvangen

Saldo 31-12

44.048

19.195

19.125

44.118

306 -

27.000 81.000

306 540 24.752

26.460 56.248

306

108.000

25.598

82.708

1.606 723 454 2.108 3.466 2.300 256 2.269 -

6 454 284 2.356 2.500

1.078 283 454 340 830 317 -

528 446 284 114 2.108 4.992 1.983 356 2.269 2.500

13.282

5.600

3.302

15.580

2.246 105 157 1.815 79 81 6.000 1.800 -

107 154 56 5.599 2.500

1.053 96 147 56 81 1.618 -

1.193 116 164 1.185 79 4.382 1.800 5.599 2.500

12.283

8.416

3.051

17.648

Van de vordering heeft een bedrag van circa M 1 25 een looptijd langer dan één jaar. Subsidie OTP NWO Afwikkeling subsidie 2002 Subsidie 2003 Eenmalige toezegging (bijzondere baten)

Van de vordering heeft een bedrag van circa M 1 56 een looptijd langer dan één jaar. Speciale fondsen NWO PIONIE R-programma Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie Van der Leeuwhoogleraren PROFETAS PROGR ESS Tissue Engineering Vernieuwingsimpuls PROGR ESS I I Aspasia Genomics Sentinels

Speciale fondsen derden Prioriteitsprogramma Materialenonderzoek MEDEA Technologische topinstituten PROGR ESS ITEA Nanoned Freeband-impuls PROGR ESS I I NanoImpuls* Sentinels

Van de vordering heeft een bedrag van circa M 1 22,9 een looptijd langer dan één jaar.

* STW heeft hiervoor een overeenkomst afgesloten met M ESA+, de eigenlijke subsidieontvanger. Voor STW staat ten hoogste M 2 22,7 ter beschikking voor de financiering van binnen NanoImpuls ondergebrachte projecten. Slechts voor zover STW verplichtingen is aangegaan inzake NanoImpuls wordt ook de vordering op M ESA+ opgenomen.

168

jaarverslag 2003

| Toelichting op de balans

Liquide middelen AB N-AM RO, deposito’s AB N-AM RO, rekening-courant Ministerie van Finaniciën

31/12/2003

31/12/2002

45 4.116

45 1.966 -

4.161

2.011

De beschikbare liquiditeiten worden kortlopend aangehouden bij het Ministerie van Financiën ingevolge schatkistbankieren.

EIGEN VERMOGEN Vermogen Algemene

belegd in

Bestemde

Reserve

vaste activa

Reserves

Fondsen

Totaal

-88.157 71

8.242 -8.242

4.631 -

9.405 -

-79.915 14.036 -8.171

-88.086

4.631

9.405

-74.050

Resultaatsbestemming

83.227

3.263

2.405

88.895

Stand einde boekjaar

-4.859

7.894

11.810

14.845

Stand begin boekjaar Stelselwijziging Overige aanpassingen

169

| toelichting op de balans

VERLOOPSTAAT BESTEMDE RESERVE Toegekende Saldo 1-1

subsidie

Toekenningen

Saldo 31-12

Intern geoormerkt Simon Stevin Meesterschap Scheidingstechnologie Energie-onderzoek Ethiek, Onderzoek en Bestuur Tissue Engineering JACQUAR D Gedispergeerde Meerfasestroming Vernieuwingsimpuls Sentinels PROGR ESS I I

35 363 908 908 1.018 1.400

500 1.000 * 450 * 4.638 2.500 * -

-492 -91 -17 -588 -4.638 -

43 1.000 272 450 891 908 430 2.500 1.400

Totaal bestemde reserve

4.631

9.088

-5.826

7.894

* De bestemde reserve omvat mede de intern geoormerkte bijdragen terzake van een verplichte bijdrage door STW aan door derden gefinancierde bestemde fondsen.

VERLOOPSTAAT BESTEMDE FONDSEN Geoormerkt OCW/NWO PIONIE R-programma Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie Sentinels Van der Leeuwhoogleraren PROGR ESS I I Tissue Engineering Vernieuwingsimpuls PROFETAS Genomics

Geoormerkt derden MEDEA ITEA NanoImpuls PROGR ESS I I Technologische topinstituten Sentinels Freeband-impuls

Totaal bestemde fondsen

943 196 2.300 51 2.269

6 2.500 454 2.356 284 -

-943 -202 -454 -1.405 -51 -2.356 -284 -

2.500 895 2.269

5.759

5.600

-5.695

5.664

1.800 1.846

107 56 5.599 154 2.500 -

-107 -56 -5.599 -154 -

1.800 2.500 1.846

3.646

8.416

-5.916

6.146

9.405

14.016

-11.611

11.810

De geoormerkte bijdragen derden betreffen toegekende bedragen voor speciale programma’s.

170

| Toelichting op de balans

VOORZIENINGEN

jaarverslag 2003

2003

2002

2.730 -680

2.677 -455

Bij: - dotatie boekjaar

2.050 730

2.222 508

Stand einde boekjaar

2.780

2.730

Voorziening voor wacht- en uitkeringsgelden Stand begin boekjaar Af: - wachtgelduitkeringen

171

| toelichting op de balans

SPECIFICATIE OPEN TECHNOLOGIEPROGRAMMA Open Technologieprogramma Personeelskosten Materieel krediet Buitenlandse reizen krediet Investeringskrediet Voortzetting

Opgenomen onder kortlopende schulden

Saldo 1-1

Toewijzingen

Uitgaven

Saldo 31-12

56.703 16.150 3.347 16.440 25.125

24.041 6.406 1.032 3.718 -1.825

25.157 6.786 943 5.837 -

55.587 15.770 3.436 14.321 23.300

117.765

33.372

38.723

112.414

40.540

38.634

77.225

73.780

De mutatie in de gereserveerde bedragen voor voortzetting kan als volgt nader worden gespecificeerd: 2003

2002

25.125

24.277

-8.807 7.197 -215

-8.594 8.082 1.360

Per saldo t.l.v. staat baten en lasten

-1.825

848

Stand einde boekjaar

23.300

25.125

Voorziening voor voortzettingen Stand begin boekjaar Af: - voortzettingen boekjaar Bij: - dotatie boekjaar Bij: - mutaties boekjaar

Van de verplichting heeft naar verwachting een bedrag van circa M 3 1 een looptijd langer dan vijf jaar. De toegekende, nog niet uitgekeerde, bedragen bevatten de volgende bedragen van aan de STW gelieerde instellingen.

FOM CWI

Saldo 1-1

Toewijzingen

Uitgaven

Saldo 31-12

466 402

325 115

234 338

557 179

NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGEN

Voor de periode vanaf 1 januari 1999 is een 10-jarig contract afgesloten voor een huurprijs van circa 212.600 euro per jaar.

172

jaarverslag 2003

| Toelichting op de balans

SPECIFICATIE SPECIALE FONDSEN Geoormerkt OCW/NWO PIONIER-programma Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie Kwalitatieve impuls Procesvernieuwing schoner milieu PROFETAS Van der Leeuwhoogleraren Promotie Tissue Engineering Vernieuwingsimpuls Aspasia PROGR ESS I I

Geoormerkt derden Prioriteitsprogramma Materialenonderzoek Medea Technologische Topinstituten ITEA PROGR ESS Freeband-impuls NanoImpuls

Intern geoormerkt Simon Stevin Meesterschap Bezoekersprogramma ProR ISC Schone en Zuinige Verbranding Wiskunde Toegepast Neurale Netwerken SAFE Van der Leeuwhoogleraren SeSens EG-Programma PROGR ESS Energie-onderzoek Vernieuwingsimpuls Gedispergeerde Meerfasestroming Aspasia Tissue Engineering Sense of Contact

Totaal Waarvan: Langlopende schulden Kortlopende schulden

Toewijzing Saldo 1-1

t.l.v. STW

Toekenningen

Uitgaven

Saldo 31-12

2.474 243 52 45 568 340 487 2.057 3.644 356 -

116 -10 -45 -117 -442 -

943 202 284 454 51 2.356 1.405

1.034 276 42 276 340 45 67 1.456 -

2.499 169 459 454 2.041 4.544 356 1.405

10.266

-498

5.695

3.536

11.927

1.194 13 3 23 1.717 4.055 -

307 -

107 154 56 5.599

558 126 156 40 1.327 1.544 197

943 -6 1 39 390 2.511 5.402

7.005

307

5.916

3.948

9.280

2.581 135 42 20 10 21 41 453 21 4 1.780 2.953 343 331 -

177 17 13 -6 18 -4 265 22

492 91 4.638 588 17 -

765 183 32 -1 6 15 33 6 1 91 20 7

2.308 129 27 21 17 26 453 11 3 2.045 7.591 911 331 17 15

8.735

502

5.826

1.158

13.905

26.006

311

17.437

8.642

35.112

16.331 9.675

20.194 14.918

26.006

35.112

De kolom ‘Toewijzingen ten laste van STW’ bevat de toekenningen aan speciale fondsen voor zover die de bijdragen van derden overschrijden. Deze overschrijdingen komen derhalve ten laste van het OTP. Dit betreft met name aanpassingen voor gestegen kosten terzake van toegekende formatieplaatsen. Daarnaast zijn tevens in de kolom de vrijgevallen bedragen opgenomen die ontstaan wanneer in het verleden aangegane verplichtingen niet geheel tot uitgaven leiden.

173

| Toelichting op de staat van baten en lasten

BATEN Subsidie OTP Subsidie OTP NWO 2003 Subsidie OTP E Z

2003

2002

27.000 19.195

24.618 17.930

46.195

42.548

Binnen de financiële kaders bij NWO en E Z is voor de komende jaren rekening gehouden met een voortzetting van het subsidie. Van het subsidie OTP dient gemiddeld 20% te worden besteed aan speciale programma’s.

OPBRENGSTEN KENNISHANDEL Ontvangsten Royalties Bijdragen Lumpsum

298 1.913 532

393 2.144 616

2.743

3.153

1 134 -

1 166 -

135

167

24.041 6.406 1.032 3.718 -1.825

25.276 6.460 1.043 6.662 848

33.372

40.289

Bijzondere baten Voor een toelichting op de bijzondere baten wordt verwezen naar pagina 160 en 161. Cashmanagement AB N-AM RO, deposito’s Ministerie van Financiën, rekening-courant Effecten

LASTEN Specificatie toewijzingen onderzoeksprojecten Open Technologieprogramma Personeelskosten Materieel krediet Buitenlandse reizen krediet Investeringskrediet Voortzetting

Bij de toewijzing wordt nader onderscheid gemaakt tussen het beschikbare krediet voor personeelskosten, materieel krediet, buitenlandse reizen en investeringskrediet en het gereserveerde deel voor voortzetting. Voor personeelskosten wordt een krediet toegewezen in de vorm van een formatieplaats. Afwijkingen ten opzichte van het oorspronkelijk toegewezen krediet als gevolg van tariefsaanpassingen door wijziging van de CAO komen ten laste van de Stichting. Per ultimo jaar worden de uitstaande verplichtingen inzake personeelskosten gewaardeerd op basis van de toegewezen formatie c.q. reeds vervulde formatieplaatsen voor de resterende looptijd en op basis van het verwachte verloop van de inschaling en op basis van huidige tarieven. Met toekomstige tariefsaanpassingen door wijzigingen CAO wordt geen rekening gehouden. Voor de overige kredieten geldt het toegewezen bedrag als maximum. De toewijzingen kunnen als volgt nader worden gespecificeerd.

Specificatie toewijzingen onderzoeksprojecten speciale fondsen Toewijzing

Geoormerkt OCW/ NWO Geoormerkt derden Geoormerkt intern

Totaal

t.l.v. STW

Toekenningen

toewijzingen

-498 307 502

5.695 5.916 5.826

5.197 6.223 6.328

311

17.437

17.748

174

| Toelichting op de staat van baten en lasten

Personeelskosten Honoreringen Voortzettingen Aanvullingen Overige mutaties*

jaarverslag 2003

2003

2002

14.295 5.675 214 3.857

13.966 5.015 1.307 4.988

24.041

25.276

* Overige mutaties omvatten voornamelijk een verhoging door de aanpassing van de salarissen door CAO-compenseringen en dergelijke.

Materieel krediet Honoreringen Voortzettingen Aanvullingen Overige mutaties

Buitenlandse reizen krediet Honoreringen Voortzettingen Aanvullingen Overige mutaties

Investeringskrediet Honoreringen Voortzettingen Aanvullingen Overige mutaties

2.874 2.419 338 775

3.036 2.409 1.639 -624

6.406

6.460

666 491 51 -176

736 481 14 -188

1.032

1.043

3.687 222 2 -193

6.737 176 287 -538

3.718

6.662

175

| toelichting op de staat van baten en lasten

Specificatie beheerskosten Personeelskosten Vergoeding aan de FOM Vergoedingen aan derden / advieskosten Aanschaf en onderhoud kantoorapparatuur Huisvestingskosten Drukwerk Reis- en verblijfkosten Overige

Doorberekende bureaukosten

2003

2002

2.490 175 133 180 295 83 45 -55

2.249 164 138 152 229 88 55 279

3.346 -502

3.354 -299

2.844

3.055

De personeelskosten betreft een doorbelasting van NWO. Het personeel is in dienst van NWO. Voor STW waren circa 42 medewerkers (fte) werkzaam (2002: 38) Gerelateerd aan de uitgaven zijn de percentages respectievelijk 5,9 procent voor 2003 en 6,9 procent voor 2002. In de post Vergoeding aan derden is een bedrag van k 1 68 begrepen aan Gebied Chemische Wetenschappen terzake de STW-bijdrage aan de begeleiding van G B-CW/STW-projecten.

Kosten kennishandel Octrooikosten Verrekeningen met CvB universiteiten

Bezoldiging bestuurders Ter bezoldiging van de bestuurders is in 2003 in totaliteit 57.000 euro betaald. De Bestuursraad ontvangt geen beloning.

338 110

263 232

448

495

176

| Toelichting op de staat van baten en lasten

OVERIGE GEGEVENS

jaarverslag 2003

2003 k1

Resultaatbestemming Het Bestuur heeft besloten het resultaat over het verslaggevingsjaar als volgt te verwerken: Toevoeging aan bestemde fondsen Toevoeging aan bestemde reserves Toevoeging aan algemene reserve

2.405 3.262 83.227 88.895

| Accountantsverklaring

Opdracht Wij hebben de jaarrekening 2003 van de Technologiestichting STW te Utrecht gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het bestuur van de Stichting. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken.

Werkzaamheden Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controle-opdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die het bestuur van de Stichting daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel.

Oordeel Wij zijn van oordeel dat deze jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en samenstelling van het vermogen op 31 december 2003 en van het resultaat over 2003 in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en voldoet aan de Richtlijn verslaggeving voor organisaties zonder winststreven. Nieuwegein, 23 januari 2004 Blömer, registeraccountants, E.J.C. Boersen RA

177

178

jaarverslag 2003

| Meerjarenraming op kasbasis

Definiltief

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2.461

4.925

7.039

4.992

3.416

2.499

4.323

Inkomsten Subsidie NWO Nog te ontvangen vorig jaar Subsidie E Z Subsidie speciale programma’s NWO Subsidie speciale programma’s overig Overige inkomsten + rente

25.292 306 19.125 2.472 3.051 2.430

27.082 881 19.000 2.662 6.258 3.000

27.414 19.000 1.942 4.565 3.200

27.328 19.000 2.384 3.943 3.400

27.456 19.000 2.081 1.750 3.600

27.350 19.000 1.519 1.132 3.800

27.241 19.000 0 0 4.000

Totaal verwachte inkomsten

55.137

63.808

63.160

61.047

57.303

55.300

54.564

Uitgaven OTP verplichtingen aangegaan tot 311203 Uitgaven speciale programma’s NWO Uitgaven speciale programma’s overig WU K-kosten Beheerskosten

-38.723 -2.080 -5.106 -680 -2.997

-38.634 -2.976 -8.830 -600 -3.204

-30.742 -4.612 -9.439 -600 -3.440

-22.724 -3.540 -7.263 -600 -3.580

-13.771 -1.919 -4.002 -600 -3.720

-5.542 0 -100 -600 -3.870

-1.001 0 0 -600 -4.030

Totaal verwachte uitgaven

-49.586

-54.244

-48.833

-37.707

-24.012

-10.112

-5.631

Beschikbaar nieuwe honoreringen

5.551

9.564

14.327

23.340

33.291

45.188

48.933

Benodigd voor Vernieuwingsimpuls Subsidie NWO Vernieuwingsimpuls

-1.456 830

-3.112 1.425

-4.221 2.094

-5.540 2.691

-6.581 3.444

-6.755 3.754

-5.603 3.365

-626

-1.687

-2.127

-2.849

-3.137

-3.001

-2.238

4.925

7.877

12.200

20.491

30.154

42.187

46.695

-838

-6.283 -925

-9.215 -6.936 -923

-9.634 -10.173 -6.924 -924

-9.215 -10.636 -10.155 -6.933 -925

-5.445 -10.173 -10.616 -10.168 -6.940 -926

-838

-7.208

-17.075

-27.656

-37.864

-44.269

4.925

7.039

4.992

3.416

2.499

4.323

2.426

Opening per 1/1

Totaal ten laste van OTP Vrij beschikbaar voor honoreringen Honorering Honorering Honorering Honorering Honorering Honorering

2004 2005 2006 2007 2008 2009

Totaal uitgaven nieuwe toewijzingen

Saldo 31/12

| Toelichting meerjarenraming op kasbasis 2004-2009

INLEIDING

TOELICHTING

Deze meerjaren raming geeft, op

Het openingssaldo per 1/1 omvat de

t/m 2009, zijnde de verwachte subsi-

basis van de verwachte inkomsten

liquide middelen en transitoria aan

dietoezeggingen en inkomsten op

en de verwachte uitgaven in de

het begin van het boekjaar.

termijn van M3 50 minus de bureau-

komende jaren, inzicht in de hieruit

kosten en wacht- en uitkeringsgelden,

voortvloeiende ruimte voor uitgaven

De inkomsten bevatten de verwachte

alsmede na aftrek van de benodigde

aan nieuwe toewijzingen voor de

liquiditeiten van NWO en EZ voor het

middelen inzake Vernieuwingsimpuls.

jaren 2004 t/m 2009. De raming van

Open Technologieprogramma (OTP),

Voor 2004 is een eenmalige korting

de uitgaven is gebaseerd op een

alsmede de verwachte inkomsten

verwerkt van M3 5, zijnde de negatie-

kasritme (een verwacht verloop van

inzake speciale programma’s en

ve algemene reserve.

uitgaven op gehonoreerde projecten)

diverse inkomsten en verrekeningen. Saldo 31/12 is het verwachte eind-

van 2 procent uitgaven in het jaar van honoreren en vervolgens 15, 22, 23,

De uitgaven omvatten de verwachte

22, 13, en 3 procent.

uitgaven op de reeds aangegane verplichtingen van zowel het OTP als het speciale programma, alsmede de verwachte bureaukosten en wacht- en uitkeringsgelden Beschikbaar voor nieuwe honoreringen is het saldo tussen de verwachte inkomsten en de verwachte uitgaven op basis van de tot en met 31 december 2003 aangegane verplichtingen. Vernieuwingsimpuls omvat de geraamde uitgaven ten laste van het OTP terzake van dit speciale programma. De resterende ruimte is beschikbaar voor nieuwe honoreringen. Hierbij wordt overigens opgemerkt dat de hieronder begrepen netto inkomsten uit kennishandel in principe worden toegekend aan de onderzoeksgroep, die de desbetreffende kennis heeft gegenereerd. Honorering 2004 ... Honorering 2009 bevatten de verwachte uitgaven op basis van de kasritmes en een gemiddeld niveau van honorering van M3 42 van 2004 en M3 47 van 2005

saldo op 31/12 van enig jaar.

179

DR.IR. MICHIEL MÜLLER

Spectroscopie en microscopie verenigd project: ABI.4929 (pagina 57; interview pagina 58 t/m 60)

Technologiestichting STW. Jaarverslag 2003 - PDF Free Download (2024)